51.Архитектура градо құрылыс экскурсияларды дайындау және өткізу ерекшеліктері.

Архитектура – градокұрылыс экскурсияларының ерекшеліктері. Адамдар жанын жадыратып,көңілін қуантатын ғимараттар әлемін жалпы ортақ «Архитектура»деп атады.Архитектура ұғымы «гректің салушы,құрылыс»деген мағынасын береді.Архитектура адамдардың іс әрекеттерімен өмір сүруінің материалдық ортасын құраушы ғимараттар,құрылыстарнемесе олардың кешендері.Архитектураның көп түрлілігі,табиғат жағдайларымен,ұлттық дәстүрімен,қалыптасу дәуірімен ерекшеленеді.Архитектуралық ескерткіштер қатарына тарихи қалалар (Түркістан,Тараз,Шымкент,Алматы),архитектуралық ансамблдер мен комплекстер,қаладағы немесе ауылдағы тұрғын үйлер,сарайлар,театрлар,әкімшілік және қоғамдық ғимараттар жатады.Және монументті бейнелеу туындылары:мүсіндер,фрескалар,витраждар,декорациялық әшекей,жабыстыру өрнектері,ою әшекейлер,торкөздер мен қоршаулар да кіреді.әрбір архитектуралық туындының өзі үш жағынан атқаратын қызметі,конструкциясы,және эстетикалық жағынан қызғылықты болады.Архитектуралық экскурсияларда маңызды әдістердің бірі жүріп отырып көрсету,сонда ғана архитектуралық объектілердің,қызметін,конструкциясын,эстетикалық жағын дұрыс көруге,шынайы қабылдауға,олардың әрбір тетігін анықтап көруге болады.Архитектуралық экскурсиялар тәрбие беруде үлкен рольді атқарады. Мәдени-тарихи мұраға қызығушылықты тудырады. Бұл экскурсиялар архитектуралық ескерткіштерді тауып, оларды қорғауға үлесін қосады. Архитектуралық экскурсияларды дайындағанда біріншіден Қазақстан Республикасының заңдарына сүйену қажет :

1)Архитектура және градоқұрылыс жәйінде (22 қазан 1993 ж.);

2)Тарихи-мәдени мұраны пайдалану және қорғау туралы (27сәуір 1998 ж.)

Бірінші заң архитектура мен градоқұрылыстың негізгі жұмыс бағытын белгілейді: планировканы, тұрғын орындарды реконструкциялау, құрылыс жұмыстарын жүргізу т.б.

Екінші заңда – мемлекетік тарихи ескерткіштерді қорғайды, қалпына келтіреді, өз қарамағына алады, және оларды ғылыми-тәрбие мақсатында пайдалануды ұйымдастырады деген. Архитектура (грек-құрылысшы) сөзі- құрылыс өнері. Архитектуралық экскурсияларды жүргізу үшін арнайы терминдерді білу қажет: ансамбль, апсида, аркада, баллюстрада, ригель, фреска, цоколь т.б.

Архитектураның кіші және ірі түрлері бар.

Архитектураның кіші формалары ашық кеңістікті ұйымдастыру үшін, архитектуралық - градоқұрылыстық немесе саябақ композицияларын толықтыру үшін пайдаланады. Ол функционалды - сәндік (фонтандар, сатылар, шарбақтар) немесе мемориалды мағынаны атқарады, қала абаттандыру элементтері ретінде қолданады (көше шамдары, киоск, отырғыштар).Архитектураның алуан түрлілігіне ең алдымен себепші болатын табиғи жағдай, ұлттық дәстүр, пайда болған кезеңі. Дәлел үшін ойша папуастың хижинасын, орыстың избасын, эскимостың иглуын, қытайдың пагодасын, АҚШ- тағы Манхеттен кешені немесе Кампучиядағы Ангкорватты салыстыру жеткілікті.

52.Өнер тақырыбынаэкскурсияларды дайындау және өткізу ерекшеліктері.

Өнертану тақырыбындағы экскурсиялар халықтың мәдени қазынасын таныстыруға,тамаша туындылардың мәнін түсінуге,оны жасаушы өнер қайраткерлерінің шығармаларын әлемге паш етуге міндеттенеді.Әр ұлттың өзіне тән туындылары,өнер шығармалары бар.Ол өзіндік ұлттық нақышпен ерекшеленеді.Өнердің дамуы сол елдің өркениеттілігін,өресін көрсетеді.Әр елдің өзіндік салт дәстүріне байланысты қалыптасқан сан қырлы өнер туындылары,түрлері бар.Солардың туындыларымен таныстыра отырып,жас буынға эстетикалық және өнерге деген қызығушылықтың өнегелі тәрбиесін бере аламыз.Экскурсия ісінде өнер түрлері топтастырылып,кино,театр,музыка,бейнелеу және декоративті халық өнері де қалыптастырады.Ал,экскурсия тақырыбының мазмұнына сәйкес бірінші топ,театр және әуен экскурсиялары,екінші топ бейнелеу өнеріне байланысты сараланып жүр.

Театр және фольклор экскурсиясының басты міндеті осы сала қайраткерінің өмірі мен қызметіне арналады.Сол кезеңде өмір сүрген адамдарды толғандырған ойлардың шебердің өмірімен шығармасына,көз қарасының қалыптасуына,жетілуіне тигізген әсерін көрсету.

Сәулет өнері туындылары көрсетілетін экскурсиялар бейнелеу өнерінің жоғры сапалы көркем туындыларының мол идеялық күші болады.Оған нағыз халықтық талап,өмірлік қбылыстарды терең ашып көрсету,шыншылдық және көрерменге игі әсер ету қасиеттері тән.Картиналар,эстамплар,суреттер,фрескалар,мозайкалықпаннолар,сәнді қолданбалы заттар,шебердің бұйымдары объектілер бола алады.

Сәндік қолданбалы өнер туындылары көрсетілетін экскурсиялықлардың негізгі мақсаты халық шығармасы мен оның бірте бірте даму үрдісімен сипаттын көрстаныстыру.Бұндай өнер шығармаларын талдаудың бір ерекшелігі оның құрамды сипатын көрсету.Расында әр шығарма үш жақты бірлікте:атқаратын қызметі(киім,жихаз жинау,ыдыс аяқ),конструкциялық техникалық ерекшеліктері(шойын құю,болат нашықтау,ағаш өңдеу)және эстетикалық,көркемдік жағынан көрінеді.Сәндік қолданбалы өнер саласы өте кең:темірді көркем өңдеу,керамика,ағашқа,тасқа,сүйекке ойма сурет салу,жабыстыру,тоқу,кілем өрнектеу,кестелеу.