
- •1.Дрозофила жұмыртқа клеткасының дамуына сипаттама беріңіз.
- •2.Гомеобокс және гомеодомен дегеніміз не? Түсініктеме беріп, мысал келтіріңіз.
- •3.Дрозофиланың даму сатыларына сипаттама беріңіз. Дрозофиланың ерте эмбриогенезін сипаттаңыз.
- •4.Дрозофиланың кеш эмбриогенезіне сипаттама беріңіз және мысал келтіріңіз.
- •5 Дрозофиланың даму сатыларына тоқталыңыз. Дамудың дернәсілдік кезеңіне сипаттама беріңіз.
- •6 Дрозофила эмбриогенезінің тотипотенттілігі және детерминациясы дегеніміз не, мысал келтіре отырып, түсіндіріңіз.
- •7 Дрозофиладағы аналық дегеніміз не? Аналық гендерге сипаттама беріп, түсіндіріңіз.
- •8 Дрозофиладағы ұрықтың дамуына аналық генотиптің әсері. Ооциттің түзілуін және әсерін түсіндіріңіз.
- •9 Полярлы плазма және оның даму процесіндегі атқаратын негізі рөлін көрсетіп, сипаттаңыз.
- •10 Алдыңғы-артқы және дорсо-вентральды градиенттердің түзілуін бақылайтын гендерге сипаттама беріңіз және атқаратын қызметін көрсетіңіз.
- •12 Сегрегациялық гендер. Gap-гендеріне сипаттама беріңіз
- •13 Гомеозисті гендерді сипаттаңыз. Ant-c және bx-c гендер комплексіне жататын гендерді атаңыз және олардың атқаратын қызметін сипаттаңыз.
- •14 .Paire-rule–гендерін атаңыз және атқаратын қызметін көрсетіңіз.
- •15 .Дрозофиладағы сегментацияға жауапты полярлық гендерді атаңыз және атқаратын қызметін суреттеңіз.
- •16 .Сүтқоректілердің дамуындағы гомеобоксқұрамды гендердің рөлін сипаттаңыз.
- •17. Жыныс генетикасы. Жынысты анықтаудың типтерін көрсетіңіз және сызба түрінде көрсетіңіз.
- •18 .Сүтқоректілер дамуының жалпы сипаттамасы және жыныс клеткалары, фолликулдардың пісіп-жетілуі.
- •19 Жынысты анықтаудың баланстық теориясын түсіндіріңіз және мысал келтіріңіз.
- •20 .Дрозофиладағы жынысты анықтау кезіндегі гендердің әсерін сипаттап, мысал келтіріңіз.
- •21. Дрозофиладағы жыныстың хромосомалық детерминациясы. Гинандроморфтар дегеніміз не және пайда болу себебін түсіндіріңіз.
- •24. Секірмелі және жасанды мутациялардың түрлері және себептерін түсіндіріңіз.
- •25.Дрозофиладағы гендер дозасының компенсациясы дегеніміз не және мысалмен түсіндіріңіз.
- •26.Мінез-құлық генетикасы. Дрозофиладағы және сүтқоректілердің мінез-құлқының генетикалық бақылануын сипаттаңыз.
- •27. Адамның психологиялық мінез-құлқының дамуының генетикалық бақылануын сипаттаңыз..
- •28. Гендер экспрессиясының молекулалық механизміне сипаттама беріңіздер.Транскрипция процесі және оның сатыларын атаңыздар.
- •29 .Днқ. Және оның түрлері атқаратын қызметі. Днқ қатталуын сипаттап, көрсетіңіз.
- •30. Дрозофиладағы көптік аллелизм гендеріне сипаттама беріңіз және түсіндіріңіз .
- •31. Адамдарда кездесетін нох гендерің қызметің сипаттап, мысал келтіріңіз
- •34. Жануарларда кездесетін hox гендерінің қызметін сипаттап, мысал келтіріңіздер.
- •35. Дрозофиладағы гендер дозалық компенсациясының сызбасын көрсетіңіз.
5 Дрозофиланың даму сатыларына тоқталыңыз. Дамудың дернәсілдік кезеңіне сипаттама беріңіз.
Дрозофила бірнеше даму сатылардан тұрады:1. Ерте эмбриогенез- ұрықтанудан кейінгі 2,5-3 сағаттан целлюляризацияға дейінгі кезең.2. Кеш эмбриогенез-целлюляризациядан кейін дернәсілдің түзілуіне дейінгі кезең. (ұрықтанудан кейінгі 20-22 сағ.) 3. Дернәсілдік кезең-дернәсілдің түзілгеннен кейін қуыршақтың түзілуіне дейінгі кезең(сағ. 5 күн). Дернәсілдік кезеңнің өзі 3 кезеңнен тұрады:1-ші Дернәсілдік кезең,2-ші Дернәсілдік кезең,3-ші Дернәсілдік кезең.4. Қуыршақ сатысы пайда болады. Ересек шыбын- 70-74 күн.Әр кезеңнің екінші кезеңге өтуін түлеу арнайы белогы – эпдизон.Жұмыртқа клеткасының даму циклы: 1.жұмыртқа, 2.дернәсіл, 3.қуыршақ,4.имаго. Дернәсілдік кезең. Эмбриогенездің соңғы сатысында бас сегменттері қысқарып, жиырылып, личинканың ішкі жағына еніп кетеді. Алдыңғы 3 (мандибуляр, максилляр, төменгі) қосылып ауыз аппаратын береді. Дернәсілдң пішіні ұзына бойы сызықты ұзарады. 1-ші, 2-ші, 3-ші кезеңде ауыз қуысындағы тісшелердің санын көруге болады. Гистологиялық кесінді жасағанда полиплоидия, политенді хромосомаларды көруге болады. Полиплоидия – х-тің артуы, политенді хромосомалар өте үлкен, ұзын хромосомалар. Көпшілік дернәсілдің мүшеленуі полиплоидты клеткалар бұлшықет кл, май клеткалары, ал политенді хромосомалар сілекей, мальпигий түтігі, эпителиальды кл-р политенді хром-дан тұрған. Полиплоидия, политенді – митоздың протекинез процесінсіз жүруін кқрсетеді. Демек, бір клетка ішіндегі хромосома бөлінеді, бірақ клетка саны артпайды. Имагинальды дисклер(табақшалар),гистобластар, нейробластар-бұлар барлығы диплоидты болады. Имагинальды дисклер(табақшалар) мен гистобластардың дрозофиланың дамуында маңызды роль атқарады. Дернәсілде 9 имогинальды табақша болады. 1.лабильді, 2.клипеоральды, 3.көз-антеналы, 4.қанатты, 5.галтерлі,6. Бірінші аяқ, 7.екінші аяқ, 8.үшінші аяқ, 9.гемитальды.
6 Дрозофила эмбриогенезінің тотипотенттілігі және детерминациясы дегеніміз не, мысал келтіре отырып, түсіндіріңіз.
Синтициальды бластодерма сатысына дейінгі ядролар тотипотентті болып келеді.Ең алғаш трансплантацияны 40-50 жылдары Ресей ғалымдарының еңбегінен көруге болады.Лопашов трансплантация әдісінің негізін қалаған.Трансплантациялау әдісі-микрохирургиялық әдіс.Эмбриональды клетканың ядросын өте жіңішке шыны пипеткамен алып,ядросынан айырылған клеткаға енгізу.Алайда целлюляризациядан кейін алынған клеткалар тотипотенттілік қасиетінен айырылған.Яғни бұл клеткалар предетерминацияланған.Предетерминация дегеніміз-ерте эмбриогенез кезінде клеткадағы генетикалық ақпараттың тек бір ғана даму жолымен дамуы.Жалпы Герлинг бойынша тотипотентті клетка түрлерінің өзгеруі (диференцировкасы) 2 фазаға бөлінеді:1-кезеңі бағдарланған клеткалар көптеген мүмкіндігі болатын жолдардың бір ғана жолымен дамуы.Мұны комметрлеу деп атайды.2-кезеңі маманданған клетканың морфологиялық және биохимиялық белгілердің көрінуіне әкелетін даму бағдарламасының жүзеге асуы.Комметрлеу дегеніміз-тотипотенттіліктен унипотенттілікке ауысуы.Бұл эмбриогенездегі клетка дамуының мүмкін болатын бағыттардың біртіндеп шектелуі.Детерминация- шектелген.Пролиферация-клетканың ретсіз көбеюі.Бластодерманың әр түрлі бөліктерінде орналасқан клеткалар дамуындағы индивидуальды тағдырын шешеді.Детерминацияланған әрбір клетканың өзіндік қызметі бар.Детерминацияны анықтауда ооплазманың маңызы зор.Ооплазма- жұмыртқаның цитоплазмасы.Синтециальды бластодерманың артқы полюсіндегі цитоплазманы алып тура осы даму кезеңіндегі эмбрионның дорзальды немесе вентральды бөлігіне барып енгізеді.Детерминацияланған клетка бағытының өзгеруі-трансдетерминация деп аталады.