Глоссарий

1. Автокоагуляция немесе қартаю – лиофобты зольдердегі бөлшектердің өздігінен бірігуі.

2. Абсорбция – бір заттың екінші заттың барлық көлемінде сіңірілу процесі немесе газдың сорбент массасына өтуі (диффузия) арқылы жүретін сорбция.

3. Адсорбция – бір заттың екінші заттың беттік қабатында сіңірілу процесі.

4. Адсорбциялық тепе-теңдік – адсорбция мен десорбцияның жылдамдықтары тең болатын жағдай.

5. Агрегаттық тұрақтылық – коллоидтық жүйенің дисперстік фаза бөлшектерінің жабысуға қарсыласу және соның нәтижесінде белгілі бір дисперстік дәрежесін сақтау қабілеті.

6. Амфолиттер – ерітіндіде диссоциациялағанда гидроксид ОН^- және сутегі H⁺ иондарын түзетін электролиттер.

7. Анод – тотығу үрдісі жүретін электрод.

8. Байланыс энергиясы – байланысты үзуге жұмсалатын энергия, әдетте оны 1 моль затқа шығарады, кДж/моль.

9. Гальваникалық элемент – химиялық энергияны электр энергиясына айналдыратын қондырғы.

10. Гель – дисперстік фаза бөлшектері бірімен бірі тығыз байланыста болып еркін қозғала алмайтын, дисперстік жүйе.

11. Гранула – мицелланың негізгі массасын құрайтын бөлімі.

12. Диссоциациялану дәрежесі () – иондарға ыдыраған молекулалар санының жалпы молекула санына қатынасы.

13. Диссоциациялану константасы – электролит ерітіндісіндегі тепе-теңдікті сипаттайтын концентрацияға тәуелсіз шама.

14. Дисперстік жүйе – бір заттың ішінде екінші зат біркелкі таралған жүйе.

15. Дисперстік орта – жүйенің дисперстік фазаның бөлшектері тараған зат.

16. Дисперстік фаза – дисперстік ортада тараған кішкентай зат бөлшектері.

17. Диффузия – еріткіш молекулаларымен еріген заттың молекулаларының бір-бірімен араласуы.

18. Дзета потенциал – адсорбциялық және диффузиялық қабаттардың арасында пайда болатын потенциал секірілуі.

19. Ерігіштік – заттың суда немесе басқа еріткіште еру қабілеті.

20. Ерігіштік коэффициенті - берілген температурада 100г еріткіште еритін заттың максимальды массасы.

21. Ерітінді – өзара физхимиялық әсерлескен, екі немесе одан да көп компоненттерден түзілген гомогенді біртекті жүйе.

22. Ерітінді қаныққан – еріген заттың артық мөлшерімен динамикалық тепе-теңдікте болатын ерітінді.

23. Ерітінділердің коллигативті қасиеттері – ерітіндідегі тек еріген заттың концентрациясына, яғни молекулалар санына тәуелді қасиеттері.

24. Ерітіндінің бу қысымының төмендеуі – таза еріткіштің қаныққан бу қысымы Р мен ерітіндінің бетіндегі бу қысымының Р айырмасы.

25. Ерітіндінің қайнау температурасының жоғарылауы – ерітінді мен таза еріткіштің қайнау температурасының айырмашылығы.

26. Ерітіндінің қату температурасының төмендеуі – таза еріткіш пен ерітіндінің қату температурасының айырмасы.

27. Заттардың түзілу жылуы – жәй заттардан қосылыстың 1 молі түзілгенде бөлінетін немесе сіңірілетін жылу мөлшері.

28. Золь – дисперстік ортасы сұйық болатын коллоидты ерітінділер.

29. Идеал ерітінді – ерітінді құрайтын заттар бір-бірімен химиялық жолмен әрекеттеспейтін ерітінділер.

30. Изотондық ерітінділер – осмос қысымы бірдей ерітінділер.

31. Изоэлектрлік нүкте – белоктың электрофоретикалық қозғалғыштығы нольге тең болатын рН мәні.

32. Иондану энергиясы – атомнан электрон үзіп алу үшін жұмсалатын энергия.

33. Ингибиторлар – реакция жылдамдығын азайтатын заттар.

34. Катализ – арнаулы заттардың әсерінен химиялық рекциялар жылдамдығының өзгеруі.

35. Катализатор – реакция жылдамдығынын арттыратын, бірақ реакция өнімдерінің құрамына кірмейтін заттар.

36. Катод – тотықсыздану үрдісі жүретін электрод.

37. Кинетикалық тұрақтылық – коллоидтық жүйенің дисперсиялық фазасын броундық қозғалысы әсерінен жүзгін түрінде ұзақ сақтау қабілеті.

38. Коагуляция – дисперстік фаза бөлшектерінің бірігуі.

39. Коагуляция табалдырығы – коагуляцияны туғызатын электролиттің минимальді концентрациясы.

40. Коллоидты жүйелер – фазалар арасындағы беттік ауданы жақсы дамыған жоғары дисперсті гетерогенді жүйелер.

41. Концентрация – ерітіндідегі еріген заттың мөлшерін сипаттайтын шама.

42. Күшті электролиттер – ерітіндіде иондарға толық ыдырайтын электролиттер.

43. Қаныққан бу – сұйық күйімен тепе-теңдікте тұрған ерітіндінің бетіндегі буы.

44. Лиофильдік қасиет – дисперстік фаза бөлшектерінің дисперстік ортаның молекулаларын өзіне қарай жақсы тарту қабілеті.

45. Лиофобтық қасиет – дисперстік фаза бөлшектерінің дисперстік ортаның молекулаларымен әрекеттеспеуі.

46. Мицелла – коллоидты жүйенің ең кіші бөлшегі.

47. Мономер – полимердің макромолекуласын құрайтын қарапайым құрылымдық звеносы.

48. Осмос – жартылай өткізгіш мембрана арқылы жүретін еріткіштің бір жақты диффузия.

49. Осмос қысымы – осмосты тежеуге жұмсалатын қысым (кПа).

50. Реакцияның молекулалығы – химиялық реакцияның элементарлы сатысына қатысатын бөлшектер саны.

51. Реакцияның реті – химиялық реакцияға қатысатын заттар концентрацияларының дәрежесінің қосындысы.

52. Полимер – молекулалық массасы 5000-нан асатын, мыңдаған атомдардан тұратын жоғары молекулалық қосылыс.

53. Потенциал анықтаушы ион – мицелланың ядросына адсорбцияланатын және оның зарядын анықтайтын ион.

54. Седиментация – бөлшектердің ауырлық күшінің әсерінен тұнбаға түсуі.

55. Синерезис – гельдің уақыт өткен сайын ескіру процесі.

56. Стандартты изобара-изотермалық потенциал – стандартты жағдайда жай заттардан қосылыстың 1 моль түзілгенде изобара-изотермалық потенциалдың өзгеруі.

57. Стандартты сутектік электрод – кеуек платинамен қапталып, концентра-циясы 1 моль/л күкірт қышқылы ерітіндісіне батырылған платина электроды.

58. Стандартты электродтық потенциал – металдың өз тұз ерітіндідегі иондардың концентрациясы 1 г-ион/л болғандағы анықталатын потенциал.

59. Сорбция – еріген заттың немесе газдың өздігінен қатты заттың немесе сұйықтың бетіне өздігінен сіңірілуі.

60. Сутектік көрсеткіш – теріс таңбамен алынған сутек иондарының концен-трациясының ондық логарифмі.

61. Сіңіру сыйымдылығы (топырақтың сіңіру сыйымдылығы) – 100 г топырақ сіңіре алатын иондардың жалпы мөлшері.

62. Термохимия – реакциялардың жылу эффектісін зерттейтін химияның бөлімі.

63. Тиксотропия – гельдің зольге, ал зольдің гельге айналу қайтымды процесі.

64. Химиялық реакция жылдамдығы – әрекеттесетін заттардың біреуінің немесе түзілген өнімнің концентрацияларының уақыт бірлігінде өзгеруі.

65. Хемосорбция – сіңірілетін заттың және сіңіретін заттың бір-бірімен жаңа зат түзу арқылы химиялық әрекеттесуі.

66. Энтальпия (Н) – изобаралық процесс кезіндегі жүйенің жылу эффектісі.

67. Энтропия (S) – ретсіздіктің қаншалықты артқанын көрсететін функция.

68. Электролиттік диссоциация – электролит молекуласының еріткіш әсерінен иондарға ыдырауы.

69. Электрохимиялық процестер – энергияның химиялық және электр түрлері өзара ауысып жүретін процестер.

70. Электродтық потенциал – металл (электрод) мен сұйық фаза (су немесе электролит ерітіндісі) арасында пайда болатын электростатикалық потенциалдар айырмасы.

71. Электрокинетикалық немесе -дзета потенциал – иондардың қос қабатын сипаттайтын потенциал.

72. Электрофорез – дисперсті ортада сырттан берілген электр тогының әсерінен зарядталған бөлшектердің қозғалуы.

73. Электроосмос – кеуекті қатты дене арқылы сұйықтардың өтуі.

74. Электр қозғаушы күші (ЭҚК) – гальваникалық элемент электродтарының потенциалдарының максимальды айырмасы.