78 Халықаралық экономикалық құқық: ұғымы, қалыптасуы.

Халықаралық экономикалық құқық – халықаралық құқықтың субьектілерінің арасындағы халықаралық экономикалық қарым –қатынастарды реттейтін құқықтық заңи ережелердің жиынтығы. Халықаралық құқықтың бір саласы. Халықаралық экономикалық құқықтың реттеу обьектісі болып мемлекетаралық экономикалық қатынастар табылды. Ғылыми техникалық революцияның әсерінен Халықаралық экономикалық қатынастар кеңейіп жатыр. Әлемдік экономикасының глобализациясының пайда болуы мен әртүрлі өзекті мәселелер туғызып жатыр. Біраз мемлекеттерге ХЭҚ өте күрделі және көп түрлі пәні және субьектілері бойынша . Бұл қатынастардың курстың мазмұны сауда, өндіріс, ғылыми техникалық , валюталық кредиттік , көліктік және басқа да шаруашлық қатынастарды реттейдң. ХЭҚ әртүрлі мемлекеттердің жеке және заңды тұлғаларынынң арасынан , әртүрлі мемлекеттердің арасында туындайды. Сол себептен ХЭҚатынастар халықаралық жария құқық , ережелерімен және халықаралық жеке құқық нормаларымен реттеледі.Мемлекет аралық экономикалық қатынастарға үлкен әсерін тигізген Совет Одағының халықаралық шарттары және ұсыныстары.1922 жылы ИНУЭЗ конференциясында , 1927 жылы халықаралық экономикалық Женева конференцияда , 1931 жылы Ұлттар Лигасының Европалық Комиссиясында , 1933 жылғы Лондондағы Халықаралық Экономикалық және қаржы Конференциясында. БҰҰ –ның Жарғысынан 1 бабында халықаралық экономикалық мәселелерді шешу үшін Халықаралық қызметтесу қажет екендігіне ерекше көңіл бөлінеді.

79 Халықаралық экономикалық құқықтың қайнар көздері.

Халықаралық экономикалық қатынастарды реттеуде маңызды орын алатын тариф және сауда жөнінде БАС келісім 1947 жылы 23 мемлекетпен қабылданған. Бұл келісім халықаралық сауда ұйымын құру үшін қабылданған болатын. Бірақ оның Жарғысы күшіне кірмей қалды. Отарлықтан басын босатқан жаңа тәуелсіз мемлекеттер халықаралық экономикалық қатынастарда бетбұрыс жасауға өз үлестерін қосты. Олар жаңа халықаралық экономикалық тәртіп жөнінде концепция туғызды. Бұл концепция бойынша БҰҰ ның 6 арнайы сессиясында 1974 жылы Халықаралық құжаттар қабылданды, декларация және Жаңа жаңа халықаралық экономикалық тәртіп орнату Бағдарламасы. БҰҰ –ның ХХІХ сессиясында 1974 жылы « Мемлекеттердің экономикалық құқықтары мен міндеттермелері жөнінде Хартия » қабылданды. Бұл концепцияның мәні – халықаралық экономикалфқ қатынастарда преференциальдық режим орнату дамушы мемлекеттер үшін қажет болды. 1990 жылы 1 май БҰҰ –ң Бас Ассамблеясының 18 арнайы сессиясында « барлық мемлекеттердің мүддесі үшін халықаралық экономикалық қызметтесу дамуының жолдары ткралы » Декларация қабылданды. Халықаралық экономикалық қауіпсіздікті қаматамсыз ету үшін халықаралық ұйымдар бірнеше резллюця қабылдады. Олардың ішінде 1983 жылғы ЮНКТАД – н мәжбүрлі экономикалық шаралардан бас тарту жөнінде резолюция, « О мерах укрепления доверия вмеждународных экономических отношениях » 1984 жылы БҰҰ ХІІІ сессиясында қабылданды. « Халықаралық экономикалық қауіпсіздік »1987 жылы БҰҰ он екінші сессиясында қабылданды.1975 жылы Европадағы қауіпсіздік пен қызметтесу кеңесінің қорытынды актісі қабылданды. Сонымен халықаралық экономикалық қатынастарды реттейтін ХЭҚ негізгі қайнар көздері болып мыналар табылады:

- халықаралық шарттар,

- Халықаралық әдет ғұрып,

- Халықаралық ұйымдардың резолюциясы