57. Электр тоғынан туатын ағзадағы зақымданулар

Электр тогының әсері бұлшық етке, жүйке жүйесiнiң жеңiлiсiнiң симптомдарына өткiзу қабiлетiн бұзылуымен, мускулатураның титаниялық қысқартуларымен көрінеді.

Электр тогының әсері екіқабат әйелге және оның құрсағына өте үлкен қауіп тудырады.

Электр тоғының адамға әсері термиялық, электролиттік және биологиялық болады. Зақымдау түрі бойынша әсерлер келесілерге бөлінеді:

- электро жарақаттар- ұлпаларды жергілікті зақымдау (күйік, электр белгісі, терінің металлдануы);

- электр соққылары- адамның салмағына тоқтың әсер етуі;

Әсер ету дәрежесі бойынша келесілерге бөлінеді: I дәрежесі- есінен танбайды, бірақ бұлшық еттері жиырылып қалады; II дәрежесі – есінен танады, бұлшық еттері жиырылып қалады; III дәрежесі – есінен танады, жүрек немесе тыныс алу әрекеттері бұзылады; IV дәрежесі- клиниклық өлім, тыныс алмайды және қан айналымы тоқтайды. Электр тоғынан зақымданудың алғашқы себептерін анықтайтын факторлар: 1. I тоқ мәні (негізгі зақымдаушы фактор). Адам үшін өте қауіпті, өлімге алып келетін өндірістік тоқтың жиілігі 50Гц I = 100 мА. Адам арқылы өтетін (U=220B, t = 50Γц) өндірісітік тоқтың жиілігінің сипатты мәні 3-ке бөлінеді:

- алғашқы сезімдері пайда болған, алғашқы сезілу 0,6-1,5 мА.

- кернеудегі (бұлшық еттердің тырысып қалуының

салдарынан) тоқ өтетін бөлігінен ажырай алмайтын

адамдардың, жіберілмейтін 10-15 мА, алғашқы сезілуі;

- жүрек бұлшық еттерінің талшықтарының (фибрилл) қысқауы нәтижесінде адамды өлімге алып келеді, кіре берістік фибирлляциялы 100 мА.

- Адам денесі арқылы тоқтың өту жолы (тоқ арқандары). Өте қауіпті тоқ жолы, қол-қол жолы бойынша, өмірге қажетті мүшелер арқылы, аяқ-аяқ арқылы өтеді.

- Тоқтың түрі (пайда болуы). Тұрақты тоқ, ауыспалы тоққа қарағанда қауіптілігі аз, мұнда бұлар кіре беріс тоқтардың мәні бойынша көрініп тұр, бірақ бұл 250-300 В –тан аз кернеу үшін әділ болады. Гармониктің болу себебінен тура тоқ, аккумлятордан, тұрақты тоқтан қауіптірек болады.

58. Электр тоғынан адамды босату жолдары және алғашқы көмек көрсету шаралары

Алғашқы көмек көрсеткен кездегі басты сәттердің бірі - зардап шегушіні электр тоғынан тез босату. Бұны қауіпсіздік тәртіптерін сақтай отырып, өте мұқият жасаған жөн. Бұған бүкіл тізбектен тоқты ажырату, рубильникті, қосқышты, тығынды ажырату, өткізгіштерді кесу, зардап шегушінің денесінен электр өткізгіштерді құрғақ таяқ пен алып тастау арқылы қол жеткізіледі. Ажыратылмаған өткізгіштері жатқан кезде зардап шегушіні жалаң қолмен ұстау қауіпті. Зардап шегушіні өткізгіштен босатып, қауіпсіз жерге апарғаннан кейін оны мұқият тексеру қажет. Жергілікті зақымдануды термиалық күйік кезіндегі сияқты емдеп, таңғышпен жабады.

Жеңіл ортақ құбылыстар қоса болатын (талықсу, естен уақытша айырылу, бастың айналуы мен ауыруы және жүректің шаншуы), зақымдалу кезінде алғашқы медициналық көмек оқуға болған жерде жедел және үздіксі көрсетілуге тиіс, ал клиникалық өлім жағдайында адамға “ауызға-ауыз” және “мұрынға-ауыз” әдісімен жасанды демалдыру мен жүректің жанама сылауын жүргізу қажет.

Электр жарқатын алған барлық адам ауруханада жатуы тиіс. Осындай сырқаттарды стационарға тасымалдаған кезде жасанды тыныс алдыруды тоқтатпау керек, ол жүйелі, табанды және үздіксіз жүргізілуге тиіс.

Жүрек тоқтаған кездегі алғашқы көмек жасанды тыныс алдыруы мен жүректің сыртқы сылауын біруақытта жүргізу арқылы ертерек басталуға тиіс.

Егер жасанды тыныс алдыру мен жүректі сылау мүмкіндігі болса оны жүрек дәрі-дәрмектер (ішкі бұлшық ет кордиаминның 2-4 мл 25пайыз ерітіндісі, кофеиннің 1 мл 5 пайыз ерітіндісі ) және тыныс алуды қоздыратын дәрмектерді (1 мл цититон, терінің астына лобелиннің 1 мл 1 пайыз ерітіндісі) берумен орайластыру қажет.

Тұрмыста кеңірек таралған найзағай соққан адамды жерге көміп тастауы керектігі туралы пікір өрескел қате болып табылады.

Тұрмыста кеңірек таралған найзағай соққан адамды жерге көміп тастауы керектігі туралы пікір өрескел қате болып табылады.Найзағай соққан адамды жерге көмуге мүлдем тиым салынады! Зардап шегушіні жерге көміп тастау қосымша қолайсыз жағдайды туғызады: тыныс алуды нашарлатады,зардап шегушінің денесін суындырады, қан айналымын қиындатады,ең бастысы пәрменді көмек көрсету уақытын созады.Жылыту,жасанды демалдыру, жүректің жабық сылауы, өз уақытында тасымалдау-зардап шегушіні құтқарудың бірден-бір ықтимал нұсқасы болып табылады.