16. Табиғи жарықтандыру түрлері және оны нормалау.

Ең басты табиғи жарық болып – күн саналады, ол күшті саналады, ол күшті жарық энергиясы ағынын береді. Ашық жерде табиғи жарық, күн сәулесінің тікелей түсуімен, аспанның диффузиялық жарығымен байланысты болады.

Табиғи жарықтандыру 3 ке бөлінеді:

• Бүйірден

• Жоғарыдан

• Аралас

Бүйірден жарықтандыруға терезелер, саңылаулар;

Жоғарыдан жарықтандыруға стадион (спорт ойыны алаңы), теплица (жылыжай), рынок (базар), транспорт өнеркәсіптерінде кездеседі;

Араласқан - бүйірлік және жоғарыдан табиғи жарықтандырулар бірге қолданылады. Табиғи жарықтандыру психологиялық комфорт қамтамасыз етеді, көру ж\е жалпы шаршауды болдырмайды, көздің кәсіптік ауруларына жол бермейді. Еңбек өнімділігін көтереді ж\е еңбек сапасын жақсартады, жарақаттану қауіптерін төмендетеді.

Табиғи жарықтандыру жүйелері мына факторлар негізінде таңдалады:

• Архитектура (сәулет өнері), кеңістікке, көздеген мақсатқа;

• Қолданылатын техникаға және жұмыс сипатына байланысты;

• Климатқа және жергілікті жарық климатына байланысты;

• Табиғи жарықтандырудың үнемділігіне байланысты.

СНжәнеЕ 23-05-95 табиғи және жасанды жарық. Табиғи жарықтандыру нормасын анықтау үшін ТЖК (КЕО) табиға жарықтандыру коэффициенті енгізіледі. Бұл салыстырмалы шама, бөлме ішіндегі жарықтандырудың сыртқы жарықтандырудан қанша аз екенін көрсетеді:

L=Е_іш/Е_сырт 100%

Тікелей диффузиялық жарық осінің жарықтануының қатынасы, күннің қандай биіктікте тұрғандығы және аспанның бұлттылығына байланысты. Аспан бұлтты болған жағдайда бөлменің жарықтануы тек диффузиялық жарықпен пайда болады. Тікелей күн жарықтануының тұрақсыздығына байланысьы, есептеулерде ескерілмейді. Республика деңгейінде ашық күн күндізгі жарықтануы желтоқсанда 4000 лк дан жиілікте, ал шілдеде 38000 лк жиілік деңгейінде болады. Бөлмені табиғи жарықтандыру қабырғалы болуы мүмкін, сырттағы терезелер арқылы қабырғалар және төбеден жарық шамдарынан, сонымен қатар биік ғимарат арасынан болады. Операторлық бөлмеде шеттен жарықтандырғыш қолданылады, 2-ден жарты люменге дейін жарықтандыру.

Негізгі бөлмелердің табиғи жарықтануына қойылатын талаптар: жеткіліктілігі, біркелкілігі, жұмыс орнының жарқырамауы, көлеңке түспеуі, бөлменің ысымауы.

Бұл жағдайлардың орындалуы мекеменің құрылысы (қайта салынуы) кезінде жүзекге асырылады. Бірақ ҚНменЕ талаптары сақталған күннің өзінде көптеген жағдайлар кері әсер етіп, табиғи жарықты сандық және сапалық жағынан біршама төмендетуі мүмкін. Бұндай жағдайларға бөлме интерьерінің бояуы, жиһаздар мен басқадай құрал-жабдықтардың түр-түсі мен орналасуы, терезенің өлшемі мен конфигурациясы, санитарлық жағдайы, терезе алдының биіктігі т.с.с. жатады.

Күнделікті санитарлық бақылауда бөлменің жарықтандырылу жағдайын тексерген кезде бөлменің бағыты, көлеңке коэффициенті, тереңдік коэффициенті терезенің конфигурациясы мен өлшемі, оның санитарлық жағдайы, есіктердің, терезе жақтауларының түр-түсі, әйнектелуі, терезе алдының биіктігі, қараңғылайтын заттар (перде, гүлдер т.б.) қабырғаның, төбенің, құрал-жабдықтардың бояуының түсі, оның санитарлық жағдайы анықталады.Терезе алдына гүлдер, өсімдіктер өсіруге күндізгі мезгілде, перделерді жабық ұстауға болмайды. Терезенің шаң басу, ластануы табиғи жарықты 40%-ға дейін төмендетеді. Қыста қырау басудан сақтандырмаса табиғи жарық 60-80%-ға дейін төмендейді.

Бөлмелердің бояуы, жиһаздардың түр-түсінің жоғары шағылысу коэффициенті мен жарқырауы оның контрастылығының дұрыс бөлінуіне жағдай жасайды, сондықтан балалар мекемелеріне арналып ұсынылған бояулар түрлерін қолданған дұрыс.

Алынған мәліметтер СанНменЕ, ҚНменЕ сияқты нормаландыру құжаттарының талаптарымен салыстырылады.