Құрметті Ұлан Жапашқызы!

Сіздің мерекелік жоба бойынша 27 сәуір күні жасаған ұсынысыңыз үшін алғыс айтамыз. Біз осы жобаға қызығушылық танытып отырмыз, бірақ сол жобаны іске асыру бағыты туралы барынша толығырақ ақпарат алғымыз келеді. Осыған орай біздің электрондық поштамызға жобаның мән-жайын толықтырып, салып жіберулеріңізді өтінеміз. Ары қарай бірлесе жұмыс істейміз деп үміттенемін. Сіздерден болатын жауапқа алдын ала алғыс білдіремін.

Құрметпен Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, филология ғылымдарының кандидаты, доцент міндетін атқарушы А.Мамыров.

4 Билет

ХХ ғасырдағы ресми іс қағаздары

Ресми іс қағаздар тілі әдеби тілдің бір тармағы

Әдеби шығарманың көркемдік құралы – тіл. Әдеби тіл жалпы халықтық тілдің ең жоғары формасы болып есептеледі. Қоғамның, мемлекеттің дамуымен байланысты, сол мемлекет тілінің байлығы, мәдениеті артып, қолдану аясы да кеңейе түседі. Мемлекет тілі – көркем әдебиеттің, ғылымның, іс қағаздардың, өнер-білімнің, баспасөздің тілі. Көркем әдебиет тілі ойды және сезімді образ арқылы бейнелейтін айрықша өнер. Тіл көркем шығармада ерекше эстетикалық қызмет атқарады. Көркем шығармада да ресми, іс қағаздар тілдеріне тән стилдік элементтер кездеседі.

ХХ ғасырдың басында қазақ халқының өміріндегі саяси-әлеуметтік және ғылым, білім өнер саласындағы өзгерістер жаңа атаулар, ұғымдар, терминдер, терминдік сөз орамдарының пайда болуына әкелді.

1929-30 жылдары іс қағаздарын қазақ тілінде жүргізу, ана тілдерінде мектеп ашу, кеңсе жұмыстарын ана тілінде жүргізу, газет, журнал, кітаптарды ана тілінде шығару шараларына ерекше көңіл бөлінді. Ресми іс қағаздар стилі жедел дами бастады. Әртүрлі қатынас қағаздары, қаулы-қарарлар, нұсқаулар, указдар, актілер, мінездеме, рапорт, шарт, бұйрық, есеп, протокол, өкім сияқты құжаттардың құрылысын, терминологиясын, стилдік ерекшеліктерін қалыптастыру қолға алынды.

Қазақ тілінде шыққан алғашқы басылымдар ресми-іс қағаздар стилінің қалыптасып, ары қарай дамуына әсерін тигізді.Өнер мен білім, ғылым және техника саласындағы жаңа терминдер, жаңа мағыналы сөздер 1920-30 жылдары аударма атаулар түрінде көбірек байқалды. Мысалы: тоқтам – қаулы, қарар, шешім; жоғарғы өркендер – жоғарғы орындар; алушы – подписчик; есеп-хисабы – отчет; қол баспа машинесі – жазу машинкасы; қадірлі сақшы – құрметті карауыл; орындау комитеті – атқару комитеті; жасау құралдары - өндіріс құралдары; үндеунама – обращение т.б. сөздері қазіргіден гөрі өзгешелеу айтылып, кейбірі аударма атаулар түрінде кездесті. Сол кезеңде жаңа атауларды, термин сөздерді қазақша аударып беру басым болды. Соның салдарынан кейбір съезд, конференция, мәжіліс ұғымдары «топ» деп қолданылды. Мысалы «партияның съезінде» деген сөздің орнына «партианың тобында» деп жұмсалды. Сол сияқты радио, полиграф, экспортная комиссия, реалист, стипендия, институт, коммунист, бюллетень сөздері де ретсіз аударылды. Ол баспасөз материалдарындағы көптеген термин сөздердің аудармасының дұрыс берілмегендігінен көрінді.

2 Сурак:

Шақырухат қандай да бір іс-шараға шақыру қажеттілігі туындаған жағдайда құрастырылады. Концертке, қайырымдылық кешіне, семинарға, мәжіліске, конференцияға шақыру, т.б. Шақырухатты қалай жазу керек? Шақырухат мәтіні салтанаттың өтетін күні мен орны туралы нақты, дәл ақпаратты мазмұндауы тиіс. Хат бір мезетте бір адамға да, бірнеше адамға да бағытталуы мүмкін. Шақырылған адамға салтанатқа келіп қатысуға шешім қабылдауға, алыстан келетін болса жолға жиналуға мүмкіндік беру үшін шақырухат іс-шараны өткізуге бірнеше күн немесе бір-екі апта қалған кезде жіберіледі. Шақырылған жерге тіпті бармайтын жағдайда да, шақырухатқа жауап жіберген абзал. Бас тарту сыпайы түрде себебі көрсетіле отырып жазылуы тиіс. Бас тартудың себебі кейде ойдан да шығарылып жатады.

Шақырухат қызметтік хат үшін орнықтырылған тәртіпке сәйкес жүзеге асырылады.

Құрметті Серік Ешмұхамбетұлы!

Сізді 2011 ж. 30 қараша күні сағат 12:00-де 265 кітапхананың оқу залында қазақ тілі пәні бойынша ұйымдастырылған студенттер олимпиадасының қорытынды гала кешіне шақырамыз.

1 .Кіріспе сөз. Кафедра меңгерушісі профессор Г.Т. Тұрсынова.

2 .Олимпиада жүлдегерлерін марапаттау.

3. Концерттік бағдарлама.