Добавил:
Upload
Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз:
Предмет:
Файл:Учебник к яз 4 кл.doc
X
- •Дассан давтлһн
- •§ 1. Әс болн үзгүд
- •2. Ирлцүлтн. Бичтн.
- •4. Чик эс гиҗ буруһинь заатн.
- •5. Ашлгч сурврмудт хәрү өгтн.
- •§ 2. Эгшгүдин таарлт
- •6. Айслулҗ умштн. Харар барлата үгмүдт эгшгүдин дара зааҗ бичтн,
- •7 . Умштн. Туулин һол дүринь заатн. Харар барлата үгмүдиг эгшгин таарлтар йилһәд, хойр багт бичтн.
- •8. Умштн. Кергтә үзгүд тәвтн. Буулһҗ бичтн. Дурта балһсм
- •9. Кергтә үзг тәвтн. Цәәлһтн.
- •11. Ашлгч сурврмудт хәрү өгтн. Хәрүһән үлгүрлгч үгмүдәр дахултн.
- •§ 3. Ахр болн удан эгшгүд
- •12. Удан эгшгтә үгмүд олтн, умштн, темдглтн. Ударлт чикәр тәвтн.
- •13. Әәһин темдгәр үзгүдинь чикәр бичтн.
- •14. Умштн. Харар барлата үгмүдт эгшгүдин удан, ахринь цәәлһтн.
- •§ 4. Удан яа болн юу
- •Делгүрт
- •§ 5. Йотлсн эгшгүд
- •21. Умштн. Йотлсн эгшгүдтә үгмүд буулһҗ бичтн. Бичлһнә зокалынь цәәлһтн.
- •22. Йотлсн эгшгүд кергтә ормднь орулҗ бичтн.
- •§ 6. Алңтрулгч эгшгүд
- •§ 7. Тодрха биш эгшгүд
- •§ 8. Хадвр әс
- •31. Умштн. Үгмүдт бәәх дуута хадврмудынь ноһан татасар, дүлә хадврмудынь улан татасар темдглтн.
- •32. Хадвр үзгүд дөрвн багар хураҗ бичтн.
- •§ 9. Алңтрулгч хадврмуд
- •40. Умштн. Буулһҗ бичтн. Темдглгдсн даалһвр күцәтн. Текст амн үгәр келтн.
- •Үг, үгин тогтац
- •§ 11. Yгин суффикс.
- •50. Суффикс -ч орулад, үгмүд тогтатн. Чинринь нег үгәр зааҗ бичтн.
- •52. Yгмүдт кергтә суффикс тәвтн, зәңгс буулһҗ бичтн. Чинринь
- •54. Өггдсн суффиксмүд орулад, шин үгмүд тогтатн. Ю
- •56. Харар барлата үгмүдт сурврмуд тәвтн. Чинринь заатн.
- •57. Чик хәрү олтн, күүндвр давултн. Хәрүһинь буулһҗ бичтн. Темдлгдсн даалһвр күцәтн.
- •58. Бичтн. Күүнә бәрц медүлҗәх үгмүд темдглтн. Темдглгдсн даалһвр күцәтн.
- •60. Шин үгмүд тогтатн.
- •61. Умштн. Бичтн. Суффиксмүдинь темдглтн.
- •65. Умшад, үгмүдин суффиксмүд темдглтн.
- •66. Умштн. Тууль нерәтн. Бәәлһнә нерд ниицл үгмүдтәһинь буулһҗ бичәд, схем тогтатн.
- •§ 12. Yгин чилгч.
- •68. Умштн. Цегин ормд кергтә чилгчс тәвтн. Буулһҗ бичтн.
- •69. Умштн. Буулһҗ бичтн. Харар барлата үгмүдт сурврмуд тәвтн. Чилгчсинь темдглтн.
- •70. Цегин ормд чик чилгчс тәвтн, темдглтн.
- •71. Умштн. Харар барлата үгмүдин сүүринь темдглтн.
- •72. Дүрәр умштн. Харар барлата үгмүд буулһҗ бичәд, сүүринь
- •Шаазһа хулһн хойр (тууль)
- •74. Умштн. Буулһҗ бичтн. Темдглгдсн даалһврмуд күцәтн.
- •75. Умшад, текст нерәдтн. Харар барлата үгмүдин даалһвр күцәтн.
- •76. Умштн. Туулин неринь заатн. Темдглгдсн үгмүдин даалһвр күцәтн.
- •77. Умштн. Текст нерәдтн. Зура тогтатн. Темдглгдсн далһврмуд күцәтн.
- •78. Умштн. Бичтн. Өггдсн даалһвриг амн үгәр цәәлһтн.
- •79. Суффиксмүд орулад, үгмүд тогтатн.
- •80. Үгмүд чилгчсәр хүврәҗ бичтн.
- •81. Умштн. Харар барлата үгмүдин чинринь цәәлһтн.
- •82. Умштн. Харар барлата үгмүдиг чинрәрнь салһҗ бичтн. Цәәлһтн.
- •83. Умштн. Харар барлата үгмүдин шуд болн теҗг чинринь йилһтн.
- •84. Умштн. Шуд үгин ниицлһст теҗг чинртә ниицлһс ирлцүлҗ бичтн.
- •85. Умштн. Теҗг үгмүд буулһҗ бичтн. Чинринь цәәлһтн.
- •87. Буулһҗ бичтн. Теҗг чинртә үгмүд темдглтн.
- •88. Өггдсн үгмүдлә теҗг чинртә зәңгс тогтаҗ бичтн.
- •§ 14. Синоним
- •89. Умшад, синонимс олтн. Буулһҗ бичтн.
- •90. Умштн. Цегин ормд кергтә үгмүд тәвҗ бичтн.
- •92. Умштн. Бичтн. Харар барлата үгмүдин чинринь цәәлһтн.
- •93. Умштн. Омонимстә үгмүдин ниицлһс йилһҗ бичтн. Чинринь цәәлһтн.
- •94. Шуд болн теҗг чинртә үгмүдлә зәңгс тогтаҗ бичтн.
- •95. Цегин ормд үгмүд бичтн. Чинринь цәәлһтн.
- •96. Умштн. Нерәдтн. Омонимстә үгин ниицлһс буулһҗ бичтн.
- •§ 15. Антонимс
- •97. Умштн. Салу багар синонимс болн антонимс буулһҗ бичтн.
- •98. Өггдсн ниицлһс олзлад, зәңгс тогтатн. Чинринь цәәлһтн.
- •99. Өггдсн үгмүдт синонимс ирлцүлҗ бичтн.
- •100. Умштн. Антонимс буулһҗ бичтн. Темдглгдсн даалһврмуд күцәтн.
- •101. Умшад, тәәлвринь олтн. Цаг медүлҗәх антонимс буулһҗ бичтн.
- •102. Умштн. Юмна кемҗә медүлҗәх антонимс буулһҗ бичтн. Темдглгдсн даалһврмуд күцәтн.
- •103. Умштн. Орм медүлҗәх антонимстә үгмүдин ниицлһс буулһҗ бичтн. Темдглгдсн даалһврмуд күцәтн.
- •104. Антонимс ирлцүлҗ бичтн.
- •105. Умштн. Юмна чинр медүлҗәх антонимстә ниицл үгмүд
- •106. Умштн. Нерәдтн. Антонимс буулһҗ бичтн. Антонимс орулад, 5 – 6 зәңг тогтатн.
- •107. Синонимстә, антонимстә, омономстә 6 зәңг тогтатн. Бичтн.
- •§ 16. Толяр көдлдг дасхлһн.
- •108. Умштн. Толь олзлад, текст орчултн. Темдглгдсн даалһврмуд күцәтн.
- •109. Умштн. Тәәлвринь тааҗ бичтн. Толь олзлад орчултн. Темдглгдсн даалһврмуд күцәтн.
- •110. Умштн. Толь олзлад орчултн. Темдглгдсн даалһврмуд күцәтн.
- •Бәәлһнә нерн
- •111. Бәәлһнә нердиг сурврмудар салһҗ бичтн.
- •112. Умштн. Эврә нерд медүлҗәх үгмүд буулһҗ бичтн. Сурврмуд
- •113. Цегмүдин ормд кергтә үгмүд бичтн.
- •114. Умштн. Буулһҗ бичтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •§ 17. Бәәлһнә нернә киискврмүд
- •115. Умштн. Туульд бәәх көвүдин нерд тодлтн. Хора болһнд бәәх көвүдин нерд заатн.
- •116. Эн йисн ах-дү оньдин сурврмуд тәвнә. Кен ямаран сурвр тәвнә?
- •117. Көзр наадлһн.
- •§ 18. Нерәдгч киисквр
- •§ 19. Төргч киисквр
- •123. Үгмүдиг кенә? юуна? гисн сурврмуд тәвәд, төргч киискврт
- •124. Өггдҗәх үгмүд төргч киискврт тәвтн. Чилгчинь темдглтн.
- •125. Үгмүдиг төргч киискврт хүврәтн.
- •§ 20. Өггч киисквр Кенд? юунд?
- •§ 21. Гемнгч киисквр
- •131. Умштн. Буулһҗ бичтн. Гемнгч киискврт бәәх бәәлһнә нерд темдглтн.
- •132. Умштн. Киискврин чилгчс ирлцүлҗ бичтн.
- •133. Умштн. Текст нерәдтн. Харар барлата үгмүдин киисквринь
- •§ 22. Бүрдәгч киисквр
- •§ 22. Ниилүлгч киисквр
- •138. Умштн. Харар барлата үгмүдт сурврмуд тәвҗ бичтн.
- •139. Умштн. Хавсрлтд бәәх үгмүдиг бүрдәгч киискврт хүврәтн.
- •140. Умштн. Нерәдтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •1 42. Дора бәәх үгмүд киискврмүдәр киисктн. 5 – 6 зәңг тогтатн.
- •§ 23. Хамцулгч киисквр Кентә? юута?
- •143. Үгмүд өггдсн сурврмудар хүврәтн. Чилгчсинь темдглтн.
- •144. Умштн. Буулһҗ бичтн. Хавсрт бәәх үгмүдиг хамцулгч киискврт тәвтн.
- •145. Умштн. Сурвр тәвтн. Чилгчинь темдглтн. Өдрин бәәдлин тускар үүртәһән күүндтн.
- •§ 24. Һаргч киисквр
- •146. Умштн. Үгмүдин ниицлһс буулһҗ бичтн.
- •147. Үгмүдиг һаргч киискврт хүврәтн. 5 – 7 зәңг тогтатн.
- •148. Умштн. Буулһҗ бичтн. Цегин ормд кергтә чилгчсинь тәвтн.
- •§ 25. Залгч киисквр
- •150. Умштн. Ниицл үгмүд буулһҗ бичтн. Киисквринь темдглтн.
- •151. Зәңгс тогтатн.
- •152. Таблицәр көдлтн.
- •§ 26. Бәәлһнә нернә киисклһс
- •153. Таблицәр көдлтн.
- •154. Умштн. Бәәлһнә нердин киисклһнә багинь йилһҗ бичтн.
- •155. Үгмүд шинҗлтн. Мөр болһнд үлү үг олтн. Учринь цәәлһтн.
- •156. Умштн. Харар барлата үгмүдин киисквр болн киисклһинь йилһҗ бичтн.
- •157. Умштн. Нерәдтн. Харар барлата бәәлһнә нердин киисклһинь
- •158. Бәәлһнә нердиг үгин тогтацар салһтн. Киисквринь болн киисклһинь темдглтн.
- •§ 27. Бәәлһнә нердин олн то
- •159. Умштн. Дора өггдсн дөңцл схемст харар барлата үгмүдиг хураҗ бичтн.
- •160. Бәәлһнә нерд олн тоод хүврәҗ бичтн.
- •161. Умштн. 1-гч баг киисклһнә олн тоодан бәәх бәәлһнә нерд шүүҗ бичтн.
- •162. Үгмүд таблицд орулҗ бичтн.
- •163. Үгмүдин киисклһинь йилһҗ бичтн.
- •165. Умштн. Цегин ормд чилгчсинь тәвтн. Киисклһнә багинь темдглтн.
- •166. Дүрәр умштн. Нерәдтн. 1-гч баг киисклһнә бәәлһнә нерд салһҗ бичтн.
- •170. Умштн. Нерәдтн. Олн тоод бәәх 1-гч баг киисклһнә бәәлһнә
- •171. Бәәлһнә нердиг олн тоод хүврәһәд, зәңгс тогтатн.
- •180. Умшад, цегмүдин ормд олн тооһин суффиксмүд орулҗ бичтн.
- •181. Киискврмүдәр киисктн.
- •182. Умштн. Нерәдтн. Хавсрт бәәх үгмүдиг олн тооднь тәвтн.
- •187. Умштн. Текст нерәдтн. Харар барлата үгмүдиг олн тоод хүврәтн.
- •189. Бәәлһнә нердиг нег тоод хүврәтн, киисклһинь зааҗ бичтн.
- •190. Умштн. Бәәлһнә нердин то болн киисквринь темдглҗ бичтн.
- •191. Умштн. Нерәдтн. Олн тоодан бәәх бәәлһнә нердин
- •192. Умштн. Нерәдтн. Хавсрт бәәх үгмүдиг олн тооднь тәвтн. Буулһҗ бичтн.
- •193. Умштн. Нерәдтн. Харар барлата бәәлһнә нерд олн тоод тәвәд,
- •§ 30. Кү нерәдгч бәәлһнә нерд олн тоодан
- •194. Умштн. Нерәдтн. Буулһҗ бичтн. Күүнә эрдм болн элгн-сад медүлҗәх бәәлһнә нерд олтн. Эднә то темдглтн.
- •200. Цегин ормд кергтә чилгчсинь орулҗ бичтн.
- •201. Таблицәр көдлтн.
- •202. Умштн. Нерәдтн. Олн тоод бәәх үгмүдин киисквр темдглтн.
- •§ 30. Бәәлһнә нерн – зәңгин мөч
- •203. Умштн. Буулһҗ бичтн. Кен? юн? гисн сурврт хәрү өгчәх үгмүд олтн. Зәңгд ямаран мөч болҗахинь цәәлһтн.
- •204. Умштн. Кен? юн? гисн сурврт хәрү өгчәх үгмүд сурвртаһинь буулһҗ бичтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •206. Умштн. Сурвр тәвәд, цегин ормд тәәлвринь орулҗ бичтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһвр күцәтн.
- •207. Умштн. Баг үгмүдиг өөрхн чинртә нег үгәр хүврәтн, сурврмуд
- •209. Умштн. Үгмүдин ниицлһсин схемс тогтаҗ бичтн.
- •210. Умштн. Киизң сурврмудт хәрү өгчәх бәәлһнә нердиг зүүцл үгтәһинь салһҗ бичтн. Темдглгдсн үгин даалһвр күцәтн.
- •211. Умштн. Буулһҗ бичтн. Темдглдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •212. Умштн. Нерәдтн. Зәңгст бәәх немлтс темдглтн. Зүүцл үгмүдин схем тогтатн. Темдглгдсн үгин даалһвр күцәтн.
- •213. Кергтә үгмүд орулҗ бичтн. Нерлгчс болн немлтс темдглтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •214. Умштн. Буулһҗ бичтн. Бәәлһнә нерд олтн, сурврмуд тәвтн. Ямаран мөч болҗахинь татасар темдглтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •II. Морфологическ темдгүд
- •Бәәлһнә нернә йилһлтин даран
- •Чинрлгч нерн
- •§ 31. Чинрлгч нернә темдг
- •215. Умштн. Чинрлгч нерд темдглтн. Ю медүлҗәхинь цәәлһҗ бичтн.
- •216. Умштн. Чинрлгч нертә ниицлһс салһҗ бичтн. Чинринь цәәлһтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •§ 32. Оньдин чинрлгч нерд
- •218. Цегин ормд кергтә чинрлгч нерд бичтн. Эднә чинр-утхинь темдглтн.
- •219. Умштн. Нерәдтн. Хавсрт бәәх чинрлгч нерд кергтә ормднь орулҗ бичтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •220. Умштн. Чинрлгч нертә ниицлһс буулһҗ бичтн. Чинринь заатн. Җирһлин чимг
- •221. Умштн. Чинрлгч нертә ниицлһс буулһҗ бичтн. Үлгүрмүдин утхинь амн үгәр цәәлһтн.
- •222. Умштн. Нерәдтн. Буулһҗ бичтн. Чинрлгч нердин чинринь темдглтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •223. Үгин ниицлһс ирлцүлҗ бичтн. Эднә схемс тогтатн.
- •§ 33. Тогтагч чинрлгч нерд
- •225. Кергтә үгмүд немҗ бичтн. Чинрлгч нерд ямаран келлһнә хүвәс тогтсинь заатн.
- •226. Умштн. Чинрлгч нердәс бәәлһнә нерд тогтатн.
- •227. Өггдсн чинрлгч нердлә зәңгс тогтатн. Ямаран келлһнә хүвәс тогтсинь заатн.
- •229. Умштн. Чинрлгч нерд олтн, ямаран чинрлгч нерн болҗахинь зааҗ цәәлһтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •230. Умштн. Чинрлгч нердин чинр-утхинь заатн. Тогтагч чинр-утхта чинрлгч нерд ямаран келлһнә хүвәс тогтсинь амн үгәр цәәлһтн. Чинрлгч нерд ниицл үгтәһинь буулһҗ бичтн.
- •§ 34. Чинрлгч нерн – зәңгин мөч
- •231. Умштн. Чинрлгч нертә үгин ниицлһс буулһҗ бичәд, схемс тогтатн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •232. Умштн. Буулһҗ бичтн. Чинрлгч нерд темдглтн. Үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •234. Умштн. Нерәдтн. Зура тогтатн. Хавсрт бәәх чинрлгч нерд кергтә ормднь тәвәд, буулһҗ бичтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •235. Үгин ниицлһс тогтатн. Эднлә зәңгс тогтаҗ бичтн.
- •236. Цегин ормд дора бәәх үгмүд орулҗ бичтн. Чинрлгч нердин чинр-утхинь цәәлһтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •237. Цегин ормд үгин ниицлһс тогтаҗ бичтн. Чинрлгч нердин чинр-утхинь цәәлһтн.
- •II. Морфологическ темдгүд.
- •Орч нерн
- •§ 35. Нүр орч нерн. Нүр орч нернә то.
- •238. Умштн. Нерәдтн. Хоорндан күүндтн. Үүлдвр медүлгч үгмүдт орч нерд ирлцүләд салһҗ бичтн. Эн үгмүдин нүр болн то заатн. Темдглгдсн үгмүдин даалһвр күцәтн.
- •239. Умштн. Нерәдтн. Зура тогтатн. Харар барлата үгмүдт орч нерд ирлцүлҗ бичтн. Нүр болн тооһинь заатн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •240. Умштн. Хавсрт кергтә орч нерд орулҗ бичтн, нүр болн тооһинь заатн.
- •241. Умштн. Күүндвр давултн. Орч нерд ниицл үгмүдтәһинь салһҗ бичәд цәәлһтн.
- •243. Умштн. Хавсрт бәәх үгмүдиг чик янзднь тәвҗ бичтн.
- •244. Орч нерд орулад, 5 – 6 зәңгтә ахр келвр ухалҗ бичтн. Келврән нерәдтн.
- •245. Умштн. Орч нерд салһҗ бичтн. Сурврмуд тәвтн, нүр болн тооһинь темдглтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһвр күцәтн.
- •§ 36. Орч нердин киискврәр хүврлһн
- •246. Умштн. Тодлтн.
- •247. Умштн. Орч нерд ниицл үгмүдтәһинь буулһҗ бичтн. Сурврмуд тәвәд, киисквринь заатн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •248. Орч нердлә зәңгс тогтатн. Орч нердин нүр, то, к – вр темдглтн.
- •250. Умштн. Нерәдтн. Нүр орч нерд салһҗ бичәд, эднә то болн киисквринь темдглтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •251. Умштн. Орч нерд салһҗ бичтн. То болн киисквринь заатн.
- •II. Морфологическ темдгүд.
- •Орч нернә йилһлтин даран
- •Тоолгч нерн
- •§ 37. Үндсн тоолгч нерн
- •253. Тоолгч нерд орулад, 5 – 6 зәңг ухалҗ бичтн.
- •254. Умштн. Хавсрт бәәх тоолгч нерд үгмүдәр сольҗ бичтн. Тогтацин әңгинь заатн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •§ 38. Дара тоолгч нерн
- •256. Умштн. Буулһҗ бичтн. Хавсрт бәәх тоолгчсиг дара тоолгч нернд хүврәтн.
- •257. Умштн. Нерәдтн. Буулһҗ бичтн. Тоолгч нердт сурвр тәвтн. Тогтацин әңгинь цәәлһтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •258. Үгмүд орулҗ бичтн. Сурвр тәвтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •260. Зәңгс тогтатн. Тоолгч нердиг үгмүдәр сольтн.
- •261. Амр, давхр болн тогтсн тоолгч нерд орулад, 5 – 6 зәңг тогтатн.
- •262. Умштн. Нерәдтн. Тоолгч нерд ниицл үгмүдтәһинь буулһҗ бичтн. То үгмүдәр сольтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •265. Тоолгч нерд чик киисквртнь ирлцүлҗ бичтн.
- •266. Өггдсн орч нерд деер тоолгч нерд немәд, зәңгс тогтатн.
- •267. Үгин ниицлһс орулад, зәңгс тогтатн.
- •§ 39. Нас медүлгч тоолгч нерн
- •268. Тана өрк-бүлд бәәх улсин нас зааһад, ахр келвр ухалҗ бичтн.
- •269. Умштн. Нерәдтн. Буулһҗ бичтн. Тоолгч нердин киисквр болн әңгинь темдглтн.
- •Тоолгч нернә йилһлтин даран
- •§ 40. Үүлдвр медүлҗәх үгмүд
- •269. Умштн. Нерәдтн. Үүлдвр медүлҗәх үгмүдин ниицлһс олтн. Сурврмуд тәвәд буулһҗ бичтн.
- •270. Умштн. Үүлдвр медүлҗәх үгмүд зәңгд ямаран ормд бәәхинь шинҗлтн. Зәңгин сүүр буулһҗ бичтн. Схем тогтатн.
- •§ 41. Үүлдәгчин закгч шинҗ
- •275. Өггдсн закгч шинҗтә үүлдәгчс олзлад, зәңгс тогтатн. Закгчин тооһинь темдглтн.
- •276. Хавсрт бәәх үүлдәгчсиг закгч шинҗтә үүлдәгчст хүврәһәд, зәңгс буулһҗ бичтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •277. Умштн. Нерәдтн. Закгч шинҗтә үүлдәгчсин ниицл үгмүд салһҗ бичтн, тооһинь темдглтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •§ 41. Үүлдәгчин цагмуд
- •278. Таблиц шинҗлтн. Үүлдәгчс цагар ямаран суффиксмүд авч
- •279. Үүлдәгчс сурврлань ирлцүлҗ бичтн. Суффиксмүдинь темдгләд, цагмудынь заатн. Үүлдәгчслә 5 – 6 зәңг тогтатн.
- •280. Умштн. Нерәдтн. Үүлдәгчс буулһҗ бичәд, цагинь темдглтн. Темдглдгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •§ 42. Өдгә цагин үүлдәгч
- •281. Умштн. Нерәдтн. Үүлдәгчс ниицл үгмүдтәһинь салһҗ бичтн. Суффиксмүдинь темдглтн, цагинь зааҗ бичтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •282. Үүлдәгчин нүүрәр хүврлһнә таблиц шинҗлтн.
- •283. Таблицәр көдлтн.
- •284. Умштн. Нерәдтн. Үүлдәгчсин өмн орч нерд тәвәд буулһҗ бичтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •285. Умштн. Оньдин болдг чинртә үүлдәгчсиг ода болҗах кемин янзд хүврәһәд буулһҗ бичтн. Эднлә зәңгс тогтатн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •§ 43. Өңгрсн цаг үүлдәгч
- •286. Өггдсн үүлдәгчсиг сурврмудар хүврәтн. Цагинь зааҗ бичтн.
- •287. Умштн. Нерәдтн. Зура тогтатн. Үүлдәгчс ниицл үгмүдтәһинь салһҗ бичәд, эднә чинринь цәәлһтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •288. Умштн. Темдглгдсн даалһврмуд күцәтн.
- •289. Таблицәр көдлтн. Тогтсн үүлдәгчслә 6 – 7 зәңг тогтатн.
- •290. Умштн. Үүлдәгчс ниицл үгтәһинь буулһҗ бичтн. Суффиксмүдинь темдглтн, цагинь заатн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •291. Умштн. Зәңгсин сүүринь буулһ бичәд, өңгрсн цагин үүлдәгчс темдглтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн. Калян Санҗ
- •§ 44. Ирх цагин үүлдәгч
- •292. Умштн. Нерәдтн. Буулһҗ бичтн. Зәңгст бәәх үүлдәгчст сурврмуд тәвтн, цагинь темдглтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •293. Ирх цагин үүлдәгчстә зәңгс орулад, ахр келвр тогтатн.
- •294. Умштн. Нерәдтн. Буулһҗ бичтн. Хавсрт бәәх үүлдәгчсиг ирх цагт хүврәтн.
- •295. Өггдсн үгмүдлә зәңгс тогтаҗ бичтн.
- •296. Өггдҗәх үүлдәгчсиг орч нердин нүүрәр хүврәҗ бичтн.
- •297. Ирх цагин үүлдәгчсин нүүринь болн тооһинь темдглтн. Буулһҗ бичтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •298. Өггдсн үгмүд олзлад, зәңгс тогтаҗ бичтн. Үүлдәгчсин цаг, нүр темдглтн.
- •299. Таблицәр көдлтн.
- •300. Умштн. Зәңгсин сүүринь темдглтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн. Үүлдәгчсин цагинь зааҗ бичтн.
- •301. Умштн. Нерәдтн. Буулһҗ бичтн. Зәңгсин сүүринь темдглтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •302. Умштн. Зәңгсин сүүр салһҗ бичтн. Нерлгчәс келгчүр сурвр тәвтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •303. Зәңгс тогтаҗ бичтн. Сүүринь темдглтн.
- •304. Умштн. Нерәдтн. Зәңгсин сүүринь буулһҗ бичәд, үүлдәгчсин цаг, нүр заатн.
- •306. Умштн. Зәңгсин сүүринь буулһҗ бичтн. Үүлдәгчсин цаг, нүр заатн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •Үүлдәгчин йилһлтин даран
- •§ 46 Наречин чинрин йилһлт
- •3 07. Наречин чинрин йилһлт медүлҗәх таблиц шинҗлтн.
- •308. Умштн. Наречс ниицл үгмүдтәһинь буулһҗ бичтн. Сурвр тәвтн. Ю медүлҗәхинь цәәлһтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •309. Өггдсн наречсиг дора заагдсн чинрәрнь йилһҗ бичтн.
- •310. Үлү үг олад, учринь цәәлһтн. Наречс олзлад, 4 – 5 зәңг тогтатн. Зәңгин сүүринь темдглтн.
- •311. Умштн. Нерәдтн. Наречс үүлдәгчтәһинь буулһҗ бичтн. Наречсин чинринь заатн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •312. Зәңгс шинҗләд, наречсиг оңдан келлһнә хүвсәс йилһтн. Иҗл үгмүд ю медүлҗәхинь цәәлһтн. Наречсиг үүлдәгчтәһинь буулһҗ бичәд, хавсрт сурврмуд тәвтн.
- •313. Өггдсн үгмүд орулад, 8 зәңг тогтатн.
- •§ 47 Наречин бүрдәмҗ
- •314. Умштн. Буулһҗ бичтн. Наречсин суффиксмүдинь темдглтн. Наречсин бүрдәмҗинь цәәлһтн.
- •315. Таблицәр көдлтн.
- •Наречин йилһлтин даран
- •316. Умштн. Нерәдтн. Буулһҗ бичтн. Келлһнә янзсинь цәәлһтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •317. Умштн. Сурврмуд тәвтн. Зәңгсин сүүр темдглтн.
- •318. Зәңгст ирлцңгү сүүринь орулҗ бичтн.
- •319. Умштн. Нерәдтн. Буулһҗ бичтн. Зәңгсин сүүр татасар темдглтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •320. Умштн. Зәңгсин сүүр буулһҗ бичтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •§ 50 Делгрңгү болн делгрңгү биш зәңгс
- •326. Умштн. Нерәдтн. Зәңгсин сүүр буулһҗ бичтн. Учринь цәәлһтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •327. Делгрңгү биш зәңгст зүн бийд өггдҗәх үгмүд орулад, делгрңгү зәңгст хүврәтн.
- •328. Умштн. Өггдсн зәңгсиг делгрңгү биш зәңгст хүврәһәд бичтн.
- •329. Умштн. Зәңгст нөкцл мөчмүд олтн. Эднә схемс тогтатн.
- •330. Умштн. Нерәдтн. Һол болн нөкцл мөчмүд темдглтн. Амн үгәр цәәлһтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •331. Умштн. Делгрңгү зәңгст хүврәҗ бичтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •338. Өггдсн үгмүд орулад, зәңгс күцәҗ бичтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •339. Умштн. Буулһҗ бичтн. Зәңгст һол мөчмүдинь болн цәәлһлтсинь темдглтн.
- •§ 53 Немлт
- •340. Схем шинҗлтн. Схемсин янзар зәңгсин схемс тогтатн. Ямаран сурврмудт болн ямаран мөч цәәлһҗәхинь заатн.
- •341. Умштн. Нерәдтн. Келгчс зүүцл үгмүдтәһинь буулһҗ бичтн. Татасар темдглтн. Амн үгәр цәәлһтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •342. Хавсрт бәәх сурврмудын ормд дора өггдҗәх немлтс орултн, зәңгс буулһҗ бичтн. Һол мөчмүд болн немлтс татасар темдглтн.
- •343. Умштн. Нерәдтн. Буулһҗ бичтн. Һол мөчмүдинь болн немлтсинь йилһҗ темдглтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •344. Умштн. Һол мөчмүд болн немлтс татасар темдглтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •345. Умштн. Буулһҗ бичтн. Зәңгин һол мөчмүд, немлтс болн цәәлһлтс татасар темдглтн.
- •§ 54 Уршг
- •346. Сурврмудт хәрү өгчәх үгмүд ю медүлҗәхинь, ямаран мөч цәәлһҗәхинь зааҗ келтн.
- •347. Умштн. Ямаран үүдәврин тасрха болн авторин неринь заатн. Буулһҗ бичтн. Харар барлата нөкцл мөчмүдт сурврмуд тәвтн. Уршгуд татасар темдглтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •349. Умштн. Келгчс зүүцл үгмүдтәһинь буулһҗ бичтн. Уршгуд темдглтн. Амн үгәр цәәлһвр кетн.
- •350. Өггдсн схемслә дора бәәх зәңгс ирлцүлҗ бичтн.
- •351. Умштн. Нерәдтн. Уршгуд келгчстәһинь салһҗ бичәд, схем тогтатн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •352. Дора бәәх уршгуд орулад, зәңгс күцәҗ бичтн.
- •353. Зәңгин нег зүсн мөчмүд олтн. Эднд сурврмуд тәвәд, ямаран мөч болҗахинь заатн. Схеминь шинҗләд тодлтн.
- •354. Умштн. Нерәдтн. Нег зүсн мөчмүдтә зәңгс буулһҗ бичтн. Ямаран мөч болҗахинь темдглтн. Зәңгсин схем тогтатн.
- •355. Нег зүсн мөчмүдтә 5 – 6 зәңг тогтаҗ бичтн.
- •356. Цегин ормд дора бәәх үгмүд тәвтн, зәңгс күцәҗ бичтн.
- •357. Умштн. Нерәдтн. Буулһҗ бичтн. Дора бәәх янзар нег зүсн мөчмүдтә ниицл үгмүдин схемс тогтатн.
- •358. Өггдсн схемст дора бәәх үгмүд ирлцүләд, зәңгс тогтаҗ бичтн.
- •§ 56 Холвата болн холва уга нег зүсн мөчмүдтә зәңгс
- •359. Хойр багар хувагдсн зәңгс шинҗлтн. Зәңгсин нег зүсн мөчмүд хоорндан юуһар дамҗҗ ниицҗәхинь цәәлһтн.
- •360. Цегин ормд кергтә холва орулҗ бичәд, түдлһнә темдгүд тәвтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •361. Умштн. Нег зүсн мөчмүдтә зәңгс багарнь хуваҗ бичтн.
- •362. Умштн. Нег зүсн мөчмүдтә үгин ниицлһс буулһҗ бичтн. Татасар темдглтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •363. Умштн. Нерәдтн. Нег зүсн мөчмүдтә ниицл үгмүд буулһҗ бичтн. Ямаран мөч болҗахинь амн үгәр цәәлһтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •364. Зәңгс схемслә ирлцүлҗ бичтн.
- •§ 57 Дуудврта зәңгс
- •365. Умштн. Харар барлата үгмүд кенүр эс гиҗ юунур туслң дуудвртаһар келгдҗәхинь заатн.
- •367. Умштн. Буулһҗ бичтн. Дуудврмуд болн нерлгчс йилһҗ темдглтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •368. Умштн. Буулһҗ бичтн. Кергтә түдлһнә темдгүд тәвтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •369. Умштн. Түдлһнә темдгүд тәвәд, буулһҗ бичтн. Дуудврмуд зааҗ цәәлһтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •370. Умштн. Буулһҗ бичтн. Зәңгст түдлһнә темдгүд тәвтн, сүүринь темдглтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •371. Умштн. Нерәдтн. Темдглгдсн үгмүдин болн зәңгин даалһврмуд күцәтн.
- •372. Умштн. Нерәдтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •373. Умштн. Нерәдтн. Зура тогтатн. Харар барлата зәңгсиг делгрңгү биш зәңгст хүврәҗ бичтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
- •374. Умштн. Нерәдтн. Текстәс түрүн багд холвата болн дарук багд холва уга нег зүсн мөчмүдтә зәңгс буулһҗ бичтн. Темдглгдсн зәңгин даалһвр күцәтн.
- •377. Умштн. Нерәдтн. Зура тогтатн. Зәңгсин сүүр буулһҗ бичтн. Темдглгдсн зәңгин даалһвр күцәтн.
- •378. Умштн. Нег зүсн мөчмүдтә зәңгс буулһҗ бичтн. Амн үгәр цәәлһтн. Темдглгдсн зәңгсин даалһвр күцәтн.
- •Дассан давтлһн
- •379. Умштн. Нерәдтн. Тоолгч нерд үгмүдәр буулһҗ бичтн. Темдглгдсн тоолгч нернә даалһвринь күцәтн.
- •380. Умштн. Нерәдтн. Темдглгдсн даалһврмуд күцәтн.
- •381. Умштн. Нерәдтн. Темдглгдсн даалһврмуд күцәтн.
- •382. Умштн. Нерәдтн. Темдглдсн даалһврмуд күцәтн.
- •383. Умштн. Нерәдтн. Темдглгдсн даалһврмуд күцәтн.
- •384. Умштн. Нерәдтн. Кергтә цегләринь тәвтн.
- •386. Умштн. Чинр-утхинь цәәлһтн. Темдглгдсн даалһврмуд күцәтн.
- •389. Умштн. Нерәдтн. Темдглгдсн даалһврмуд күцәтн.
- •Келн-улсин школын
- •4 Класст дасх хальмг келнә дегтр
- •Саджи-Горяева Надежда Хулаевна
293. Ирх цагин үүлдәгчстә зәңгс орулад, ахр келвр тогтатн.
294. Умштн. Нерәдтн. Буулһҗ бичтн. Хавсрт бәәх үүлдәгчсиг ирх цагт хүврәтн.
Маңһдур гиичд мини һаһа (ирнә). Ээҗ маңһдур боорцг (белднә). Эк һаһад сәәхн альчур (белглҗәнә). Һаһа маднд бас белгүд авч (ирлә). Мадн һаһад мана балһс (үзүлҗәнәвидн). «Иньгллт» паркд (амрлавидн). Театрт болх наад (хәләләвидн). Ке сәәхн бумблвсин өөр зурган (цокулҗанавидн). Асхн мана өрк-бүл гиичән (нәәрлләвидн). Ээҗ домбр (цокла), эцк домбрт (биилнә), эк ду (дуулҗана), би һаһад шүлг келҗ (өгләв).
295. Өггдсн үгмүдлә зәңгс тогтаҗ бичтн.
Эндр
Маңһдур
Нөкәдүр
Өцклдүр
Урҗ өдр
296. Өггдҗәх үүлдәгчсиг орч нердин нүүрәр хүврәҗ бичтн.
Би …, …, … .
Чи …, …, ….
Эн …, …, ….
Мадн …, …, ….
Тадн …., …, ….
Эдн …, …, ….
Орулх үгмүд: шуулх, керчх, хамхлх.
297. Ирх цагин үүлдәгчсин нүүринь болн тооһинь темдглтн. Буулһҗ бичтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
1. Хальмг³ келән сәәнәр дасхв гиҗ нәәлҗәнәв. 2. Зурһан нас күрхләрн, школд экләд орхч, гиҗ ээҗнь бичкн Делгрт келв. 3. Сурһулин җил чилхлә, зуна амрлһнд һархвидн. 4. Хөн¹ сарин чилгчәр мана багш зундан умшх дегтрмүдин² нерд бичҗ өгв: «Эн дегтрмүд умшхт, юңгад гихлә сурһулин шин җилд кергтә болхмн», – гиҗ келв. 5. Сарң аавин хошт одад, мөр унх саната.
Янзнь: Хальмг келән сәәнәр дасхв гиҗ нәәлҗәнәв. Дасхв – 1-гч нүр, нег то.
298. Өггдсн үгмүд олзлад, зәңгс тогтаҗ бичтн. Үүлдәгчсин цаг, нүр темдглтн.
Би дуулхв, чи белдхч, эн зурх, мадн ахулхвидн, тадн нөкд болхт, эдн өөмх.
299. Таблицәр көдлтн.
ирх цаг |
өдгә цаг |
өңгрсн цаг |
||
ода кемин үүлдвр медүлгч |
оньдин үүлдвр медүлгч |
шиңкән давсн үүлдвр |
эртәр давсн үүлдвр |
|
Шуугх, хәәлх, босх, бүркх, ниргх, норһх, хамхрх, медх, сергх, манх, эдлх, ичх, дөрлдх, хамхлх, санх, йовх, нисх, мөөрх, өөмх.
§ 45. Үүлдәгч – зәңгин мөч
Үүлдәгч зәңгд келгч болна. Келгч нерлгчлә таарад, зәңгин сүүр тогтана. Келгч давхр татасар (=) темдглгднә. Хальмг келнд келгч зәңгин сүүлд зогсад, энүг төгсәнә. Үлгүрнь: Дулан салькн (яһна?) үләнә. Альма герән (ю кенә?) хурана.
|
300. Умштн. Зәңгсин сүүринь темдглтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн. Үүлдәгчсин цагинь зааҗ бичтн.
1. Хаврин³ тег сәәхрнә. 2. Догшн ноха хуцна. 3. Анҗа школас ирхмн. 4. Хашад такас хәәкрв. 5. Серәтр³ сән шүлг бичҗ. 6. Эцк көдлмшт йовла. 7. Багш кичәл давулла. 8. Сурһульчнр модд суулһх. 9. Һаза цасн¹ хәәлҗәнә. 10. Герлә герин көдлмшән дуусв.
301. Умштн. Нерәдтн. Буулһҗ бичтн. Зәңгсин сүүринь темдглтн. Темдглгдсн үгмүдин даалһврмуд күцәтн.
«Үкр хар ирчкҗ, ирчкҗ!» – гилдәд мана көвүд хәәкрлдв. Үкр хармуд модна ац деер сууҗ. Эдн богшурһаһас³ невчк ик, чотл хар зүстә.
Үкр хармуд үүрән ясв. Эдн үүрән¹ ик деер, әәмшг уга ормд бәрнә.
Зуни дуусн садт бәәдг хорхасар хот кенә. Урһмлыг хортнас харсна.
Үкр хар күүнлә йир шулун иҗлднә. Күүнә һарас хот иднә. Эдн күүнд ик дөңгән күргнә. Хаврт хаһлсн һазрт йовад, хорхас түүҗ иднә. Малд бас дөңгән күргнә. Деернь хурсн бөкүн болн батхнсиг бәрҗ иднә.
Үкр хармуд модн деер сууһад, сәәхн дууһан дуулна. Йоста хавр ирсиг медүлнә.
Тодлҗ автн: үүрән ясх (вить гнёзда), иҗлдх (привыкать), хортн (вредитель, враг).
Соседние файлы в предмете [НЕСОРТИРОВАННОЕ]