145. Умштн. Сурвр тәвтн. Чилгчинь темдглтн. Өдрин бәәдлин тускар үүртәһән күүндтн.

Цасн – …, хур – …, бальчг – …, мөндр – …, үүлн – …, салькн – …, будн – …

Янзнь: А: – Эндр ямаран өдр?

Ә: – Эндр … өдр.

А: – Чамд хурта өдр таасгдну?

Ә: – Ээ, таасгдна. (Уга, нанд цаста өдр таасгдхш.)

§ 24. Һаргч киисквр

Кенәс? юунас?

Һаргч киискврт бәәх бәәлһнә нерд кенәс? юунас? гидг сурврмудт хәрү өгнә. Һаргч киискврт бәәх үгмүд -ас(-әс) гисн чилгчс авна: сурһульч – (кенәс?) сурһульчас, школ – (юунас?) школас.

Эгшг эцүстә үгмүд һаргч киискврт чилгчин өмн салһгч хадвр һ авна: эркә – (юунас?) эркәһәс, керә – (юунас?) керәһәс.

146. Умштн. Үгмүдин ниицлһс буулһҗ бичтн.

Киисквринь темдглтн.

Мана эргндк йиртмҗ – мана бәәх гер. Йиртмҗиг харҗ, әрвнәр бәрх кергтә. Энүнә цевр сәәхн бәәдл – мана амулңта җирһл.

Мандлсн шар нарнас орчлң чидл-чинә авна. Шимтә хар һазрас теҗәл авна. Аршан болсн уснас орчлң ундан хәрүлнә. Усн әмдрл өгнә. Серглң хурдн салькнас иштә урһмлын экн тархагдна.

147. Үгмүдиг һаргч киискврт хүврәтн. 5 – 7 зәңг тогтатн.

Темән – …, терз – …, киштә – …, зара – …,һар – …, шам – …, толһа …, эрә – …, киилг – …, хувцн – …, бичүр – …, шаазһа – … .

148. Умштн. Буулһҗ бичтн. Цегин ормд кергтә чилгчсинь тәвтн.

1. Мал.. олз ирнә. 2. Така хаша.. һарв. 3. Үкрмүд теег.. ирв. 4. Манҗ школ.. аашна. 5. Ээҗ машин.. буув. 6. Мини эк делгүр.. балта хулдҗ авв. 7. Бичкн көвүн сандл.. буув. 8. Цә ааһ.. асхрв. 9. Күн дегтр.. медрл авна. 10. Эцк өцклдүр Москва.. ирв.

Ө 149. Умштн. Келвр цааранднь ухалҗ бичтн.

Селәнәс хол биш өргн нур бәәнә. Хаврин цагт эн нуурас шовудын ә оньдин соңсгдна. Мана аав нуурин уснд урһсн хулснас хадҗ авна. Шин көк хулсн малын хотд олзлгдна. Эн хулсн заагт … .

С у р в р м у д

1. Тана бәәсн һазрт нур, һол бәәнү?

2. Уста һазрт ямаран шовуд бәәрлнә?

3. Эн шовуд ямаран бәәдлтә?

§ 25. Залгч киисквр

Кенүр? юунур?

З алгч киискврт бәәх бәәлһнә нерд кенүр? юунур? гидг сурврмудт хәрү өгнә. Эн киискврт бәәх үгмүд -ур(-үр) гисн чилгчс авна: гер – (юунур?) герүр, көл – (юунур?) көлүр.

Эгшг эцүстә үгмүдт залгч киискврт бәәх чилгчин өмн бас салһгч һ хадвр зогсна: зара – (юунур?) зараһур.

150. Умштн. Ниицл үгмүд буулһҗ бичтн. Киисквринь темдглтн.

1. Хун шовун деегшән теңгрүр нисв. 2. Теегин бор зурмн нүкнүр орв. 3. Салькн өмн үзгүр үләв. 4. Болха Саглрур гиичд ирв. 5. Өндр ик автобус Москваһур һарч йовв. 6. Ээҗ ачтаһан герүр орв. 7. Байрин өдр цуг әмтн балһсна талвңгур йовв. 8. Мис хулһнур өөрдв. 9. Күүкн эцкүрн байрлҗ гүүв. 10. Күүкд өөмхәр һолур гүүв.

Янзнь: Теңгрүр (юунур?) нисв.