§ 15. Антонимс

Сөрүд чинртә үгмүдиг антонимс гиҗ нерәднә: ик – бичкн, өндр – маштг, хар – цаһан, сән – му.

97. Умштн. Салу багар синонимс болн антонимс буулһҗ бичтн.

Шүрүн, утх, шора, ичх, эмәх, һундх, тәвх, өндр толһа, үкрин үсн, нохан сүл, көл уга һол, модьрун, тоосн, өөлх, оркх, миисин толһа, күүнә үсн, сүл зогсчана, үкрин көл, керчх, утлх, һәрәдх, өсрх, асхрх, цальгрх, дүүрнә, мелмәнә.

1. Синонимс:

2. Антонимс:

!

Тодлҗ автн: өөлх, һундх – обижаться, ичх, эмәх – стесняться, көл уга - бездонная, мелмәх – переполняться, цальгрх – выплёскиваться, утлх – резать.

98. Өггдсн ниицлһс олзлад, зәңгс тогтатн. Чинринь цәәлһтн.

Усн цальгрна, көл уга һол, усн асхрна, күүкн өөлнә, утхар утлна, көвүн һундна, утхар утлна, гүн усн, толһа деер һарв, толһадан альчурта.

99. Өггдсн үгмүдт синонимс ирлцүлҗ бичтн.

а тхна – … хурдлна

түүнә – … бәрнә

гүүнә – … цуглулна

100. Умштн. Антонимс буулһҗ бичтн. Темдглгдсн даалһврмуд күцәтн.

Хальмг¹ Таңһчд ик болн бичкн селәд бәәнә. Зәрм селәдин өөр өргн болн нәрхн һолмуд бәәнә. Хавр эклхлә, олн зүсн шовуд нисч ирнә. Эдн заагт ик болн бичкн шовуд бәәнә. Һол деегүр цаһан болн хар хунмуд өөмнә. Теегт өөдмс болн хотхрмуд харһна. Үвлд тег хар, цаһан сүүртә болна. Хаврин теегт мал элвг, үвләр болхла, цөн. Кеер зәрм һазрт модд урһна. Эдн заагт өндр болн маштг модд бәәнә. Көгшн моддын² иш йир бөдүн болна, баахн модд нәрхн иштә.

Янзнь: ик – бичкн.

!

Тодлҗ автн: элвг – обильный, цөн – редкий.

101. Умшад, тәәлвринь олтн. Цаг медүлҗәх антонимс буулһҗ бичтн.

Темдглгдсн даалһврмуд күцәтн.

1. Өдр¹ утдна, 2. Халун уурна,

Сө ахрдна. Серүн орна.

Ямаран цаг ирнә? Ямаран цаг ирнә?

3. Дулан чилнә², 4. Серүн чилнә,

Киитн болна. Халун болна.

Ямаран цаг ирнә? Ямаран цаг ирнә?

102. Умштн. Юмна кемҗә медүлҗәх антонимс буулһҗ бичтн. Темдглгдсн даалһврмуд күцәтн.

1. Иҗл һол өргн. Һол деегүр нәрхн оңһцс² усчна. 2. Өмн бийдк хора сарул, ар бийдк – харңһу². 3. Хот уудг хора уутьхн, гиичин¹ хора у. 4. Өндр ширән өөр маштг сандл зогсчана. 5. Мана ээҗ өрүн эрт сернә, асхн ора унтна. 6. Өлзәтән майг¹ ут, киилгнь ахр. 7. Иҗл һол гүн, Элистинк һол хәр. Шал деер кевс кевтнә. Ширә дор дегтр кевтнә.

103. Умштн. Орм медүлҗәх антонимстә үгмүдин ниицлһс буулһҗ бичтн. Темдглгдсн даалһврмуд күцәтн.

1. Мана класст олн сурһульч бәәнә. 2. Мини өмн Герлә болн ард Дорҗ сууна. 3. Шаазһан² толһа, сүүлнь хар, өрчнь цаһан. 4. Халун һазрмудт оньдин дулан бәәнә, киитн һазрмудын үвл йир удан болна. 5. Салңгин¹ хувцн диг уга, цугтан энд-тенд көлврнә. 6. Көк теңгр деер цаһан үүлн нүүнә. 7. Теңгсин усн дор зүсн-зүүл һәәхмҗ бәәнә. 8. Хаврин цагт чилгр сәәхн өдрмүд ирнә.

9. Үвлин теңгр бүркг болна.

104. Антонимс ирлцүлҗ бичтн.

1. Угатя – …, сән – …, цевр – …, зөрмг – …, күнд – …, худл – … .

2. Авна – …, орна – …, босна – …, инәнә – …, йовна – … .

Немх үгмүд: 1. Гиигн, әәмтхә, үнн, бузр, му, байн.

2. Зогсна, уульна, сууна, һарна, өгнә.