Funkcje państwa

Biorąc pod uwagę zasięg przestrzenny aktywności państwa, można wyróżnić dwie jego funkcje:

wewnętrzna – obejmuje działania, które maja zagwarantować bezpieczeństwo i ład w kraju. W ramach realizacji tej funkcji można wyróżnić działalność:

prawodawczą – tworzenie prawa, które obowiązuje na terytorium państwa,

porządkową – podejmowanie działań, które zapewniają porządek na terytorium państwa,

administracyjną – zarządzanie przez odpowiednie organy państwowe określonymi dziedzinami życia publicznego,

socjalną – dążenie państwa do zapewnienia obywatelom minimum egzystencji, walka z bezrobociem oraz starania o poprawę warunków pracy,

kulturalną – działalność państwa w zakresie wspierania badań naukowych, rozwoju oświaty i kultury, ochrony zabytków i promocji kultury za granicą,

gospodarczo-organizatorską – polega na zarządzaniu przez państwo gospodarką oraz na oddziaływaniu na nią. Państwo stara się promować gospodarkę w świecie, chronić ją przed nieuczciwą konkurencją oraz stwarzać warunki dla jej rozwoju.

zewnętrzna - obejmuje aktywność międzynarodową państwa, stosunki z innymi państwami, działalność w organizacjach międzynarodowych, co ma na celu ochronę suwerenności zewnętrznej państwa. Organami, które realizuję tę funkcję są m.in. służby dyplomatyczne i wojsko.

Praworządność

Praworządność, zasada legalności, zasada praworządności – działanie przez wszystkie organy państwowe wyłącznie na podstawie przepisów prawa i ściśle według prawa oraz przestrzeganie prawa przez inne podmioty. Pojęcie praworządności, według dominującego stanowiska nauki prawa, dotyczy zarówno organów państwowych jak i zwykłych obywateli czy osób prawnych.

Podkreśla się, że za praworządne można uznać państwo, w którym nie tylko przestrzega się prawa, ale i prawo spełnia pewne postulaty natury aksjologicznej. Takie podejście wiąże się ze zmiennością historyczną, geograficzną czy kulturową norm leżących u podłoża stanowienia prawa, które mogą być odmienne w zależności od przekonań filozoficznych, politycznych, religijnych czy moralno-światopoglądowych. Można jednak wyróżnić pewne uniwersalne zasady (przyjmowane także w polskiej doktrynie prawa), że prawo powinno być równe dla wszystkich obywateli, deklarować podstawowe wolności i prawa człowieka i obywatela, zawierać gwarancje ich realizacji. Innymi słowy, choć formalne przestrzeganie prawa jest warunkiem koniecznym, prawo nie może być oderwane od swoich społecznych funkcji, celów i ważnych społecznie wartości.

W krajach europejskiego kręgu kulturowego katalog wartości jest w zasadzie jednolity i obejmuje takie wartości jak wolność i godność człowieka, równość wobec prawa, prawo do życia i osobistego bezpieczeństwa, wolność sumienia, poglądów i wyznania, wolność działania w granicach gwarantujących nieszkodzenie innym czy prawo do własności.

Problem praworządności był już dostrzegany przez starożytnych myślicieli, jak Platon i Arystoteles. Koncepcja państwa prawnego rozwinęła się szczególnie w Niemczech w XIX wieku. Jednym z głównych jej propagatorów był Robert von Mohl.

Zasada praworządności w Rzeczypospolitej Polskiej jest zawarta w art. 2 Konstytucji: Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej oraz w art. 7: Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa.