7. Сарапшының құзыреті, жеке қасиеттері, білімі және арнайы білімдері

Кедендік сараптаманың мақсаты Қазақстан Республикасының кедендік шекарасы арқылы өткізілетін тауарлардың сапалық құрамын анықтау үшін, олардың Сыртқы экономикалық қызметтің тауар номенклатурасына сәйкес дұрыс жіктелуі, сондай-ақ құжаттардың және бірдейлендіру құралдарының түпнұсқалығын тексеру үшін зерттеу жүргізу болып табылады.

Сараптама жүргізу құқығына сараптама мекемелерінде жұмыс істейтін және сараптамалық қызметке арнайы рұқсат лицензиясы бар сарапшылар ие болады. Мұндай куәлік алу үшін оның базалық (кеден, заң, материалтану, өнертану т.б.) білімі, кеден ісін және сараптаманың негіздерін білуі, сондай-ақ оның ақпараттық белсенділігі мен кәсіптік, квалиметриялық және мәдени тұрғыдағы хабарлығы болу керек. Ақпараттық белсенділік – адамның осы заманғы ақпараттардың негіщін игеруге талпыну. Кеден сарапшысы мына жағдайлардан кәсіби хабардар болуы керек: сәйкестігіне сараптама жүргізіліп жатқан ұлттық стандарттар мен регламенттер тарап тарының мәні; шетелдерде кедендік сараптама қызметін жүргізудің әдістемедік, ұйымдастырушылық, экономикалық және құқықтық мәселелері. Квалиметриялық хабардарлық – өнім сапасын сандық бағалаудың негізгі әдістері мен қазіргі талдау аспаптарын, сондай ақ сарапшының зерделенетін материалдар мен бұйымдар сапасының объективті сараптамалық бағасын табуға және қолдануға, оның ішінде сапа көрсеткіштерінің номенклатурасын дұрыс таңдауды жүзеге асыруға және оларды бағалау шкаласын сауатты жасауы. Мәдени хабардарлық- сарапшының білімдарлығына негізделеді. Ол жаратылыстану, техникалық, гуманитарлық ғылымдар саласындағы білімдерді меңгеруі тиіс, зерттелетін материал туралы халықаралық ақпаратты меңгеру үшін шет тілдерін білуі қажет. Сарапшының жеке қасиеттері оның қабілеттілігімен, біліктілігімен, дағдысымен, еңбекке деген көзқарасымен,қарым катынас жасай алуымен анықталады. Сарапшының алдын ала теріс түсінігі болмауы керек, ол талдау жасау машығын меңгеруі, оқиғаны шынайы тұрғыдан қабылдай алуы тиіс. Сонымен қатар, оның физиологиялық оңды ерекшеліктері: түсті тану, көру, есте сақтау қабілеті терң дамыған, денсаулығы мықты немесе барлық жағдайда да көңіл күйі жақсы, бірқалыпты, жинақы, жылдам, қырағы болуы керек.

Сараптама бойынша жұмысқа тартылатын сарапшылардың міндетті түрде мынадай салалардан арнайы білімдері болуы шарт:

• тауарларды, шикізат пен жабдықтарды сараптау;

• физикалық – химиялық, микробиологиялық зерттеулер жүргізу;

• өнімге, сондай ақ бақылау мен сынақтардың әдістері мен көлеміне міндетті талап қоятын нормативтік құжаттар;

Сарапшыға үміткер сараптама жүргіщу кезінде тексерістің толық үдерісін атқару тәжірибесін меңгеру қажет. Тәжірибе толық сараптамалық тексеріске 4 рет қатысуымен анықталады. Сарапшыға үміткердің өз мамандығы саласында кемінде он жылдық, ал осы сала бойынша ғылыми дәрежесі бар адамның 4 жылдық жұмыс тәжірибесі болу керек.