1. Model gosp. Rynkowej

- Gospodarka rynkowa- alokacja czynnikow produkcji(praca, ziemia kapital) pomiedzy alternatywne ich zastosowania oraz podzial wytworzonych dobr i uslug pomiedzy poszczegolne jednostki odbywa sie za posrednictwem rynku, przy niewielkiej ingerencji panstwa.

- Definicja rynku i jego elementy- caloksztalt transakcji kupna i sprzedazy i warunkow w jakich one przebiegaja. Elementy rynku- popyt, podaż, cena, uczestnicy rynku

-Funkcje rynku- Funkcja realizacji towarów, funkcja informacyjna, funkcja regulacji produkcji, funkcja alokacyjna, funkcja selekcyjna.

Funkcja informacyjna – rynek dostarcza oferującym swoje towary producentom i oczekującym na zaspokojenie swoich potrzeb klientom informacji o podstawowych parametrach : popycie, podaży i cenie,

Funkcja równowagi – rynek jest mechanizmem dostosowującym wielkość produkcji, jej asortyment, jakość wyrobów do oczekiwań klientów; oznacza to, że producenci podejmują decyzje na podstawie informacji otrzymanej z rynku,

Funkcja akceptacji produktów – dzięki istnieniu rynku następuje społeczne potwierdzenie przydatności wytworzonych dóbr, w wyniku czego stają się one towarami, ale istnieje też możliwość odrzucenia produktu przez rynek, czyli ludzie po prostu nie kupią produktów,

Funkcja alokacyjna – rynek dokonuje regulacji produkcji nie tylko w krótkim czasie, ale także w okresie długim przez alokację kapitału. Decyzje inwestycyjne podejmowane przez podmioty gospodarujące wynikają z oszacowania stopnia opłacalności dotychczasowej i przewidywalnej produkcji, przewidywalnej wielkości popytu na rynku krajowym i zagranicznym, konieczności obniżenia kosztów produkcji dla utrzymania się na rynku itd.,

Funkcja selekcyjna – na rynku dokonuje się selekcja towarów i producentów. Nabywcy dokonują akceptacji produktów z punktu widzenia ich przydatności w procesie zaspokajania potrzeb, poniesionych kosztów ich wytwarzania, nowoczesności, jakości itd. Brak akceptacji oznacza konieczność wycofania produktów z rynku. Jednocześnie następuje selekcja producentów z punktu widzenia efektywności ich działania. Ci z wytwórców, którzy w długim okresie nie są w stanie uzyskać ze sprzedaży na rynku dochodów przewyższających koszty ich działalności, muszą ogłosić bankructwo.

-Cena absolutna(nominalna)- to wartość wymienna towaru wyrażona w pieniądzu

Cena relatywna(wzgledna)- cena jednego produktu w porównaniu do ceny innego produktu(jesli chleb drozeje 2 zl to duzo, jesli buty drozeja 2 zl to malo)

- Popyt- wielkosc zapotrzebowania zglaszanego na rynku na dany towar, po okreslonej cenie

Podaz- wielkosc produkcji, ktora producenci sklonni sa zaoferowac na rynku po okreslonej cenie

Prawo popytu- wraz ze wzrostem ceny, spada wielkosc popytu, przy innych czynnikach niezmienionych

Prawo podazy- wraz ze wzrostem ceny, wielkosc podazy rosnie, rzy innych czynnikach niezmienionych

Krzywa popytu- zbior ptk przedstawiajacych zaleznsc miedzy cena a popytem.

Krzywa podazy- zbior ptk przedstawiajacych zaleznosc miedzy cena a podaza.

Determinanty popytu- CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA ROZMIARY POPYTU:

Dochody (im wyższe tym wyższy popyt)

Gusty i preferencje (kategoria subiektywna)

Ceny dóbr substytucyjnych i komplementarnych

Przewidywania cen relatywnych

Liczba ludności (im większa tym wyższy popyt)

Efekty naśladownictwa i demonstracji, np. efekt snobizmu i efekt Veblena

cena danego produktu - czyli określona kwota pieniędzy, jaką trzeba zapłacić za jego jednostkę. Cena w powiązaniu z naszymi dochodami informuje nas, jaką ilość danego produktu jesteśmy w stanie kupić. Zmiany ceny mają wpływ na zmiany wielkości popytu - są to odwrotnie proporcjonalne zmiany. Poza tym cena pozwala na porównanie danego produktu z innymi towarami oferowanymi na rynku. Zależność między ceną a wielkością popytu zależy od dwóch zjawisk: efektu substytucyjnego (jeżeli cena danego wyrobu wzrasta, to kupujemy go mniej, ponieważ jest dla nas relatywnie droższe, więc szukamy innych produktów, które stały się względnie tańsze i zastępujemy nimi dotychczas kupowany wyrób) oraz efektu dochodowego (jeśli cena danego dobra spada, to możemy kupić go w większej ilości, a więc stajemy się względnie bogatsi - rośnie siła nabywcza dochodu, jakim rozporządzamy)

ceny innych produktów - porównujemy dany towar z innymi dobrami oferowanymi na rynku (z ich cenami). Ma to szczególne znaczenie w przypadku dóbr substytucyjnych (czyli takich, które mogą się wzajemnie zastępować, ponieważ zaspokajają tę samą potrzebę) oraz dóbr komplementarnych (czyli takich, które muszą być kupowane razem z innymi i używane łącznie, ponieważ konsumowane osobno są właściwie bezużyteczne). Zależność między takimi dobrami wygląda tak, że jeśli cena danego towaru rośnie, to maleje popyt na niego, ale rośnie popyt na jego substytut. Z kolei jeśli cena dobra komplementarnego rośnie, to spada wielkość popytu na nie i jednocześnie zmniejsza się popyt na dobro komplementarne w stosunku do niego;

dochód - oznacza suma pieniędzy, jaka można przeznaczyć na transakcje na określonym rynku w danym czasie. Oczywiście nie bez znaczenia jest skłonność do oszczędzania. Jednak ogólnie rzecz biorąc im wyższy dochód, tym większy popyt zgłasza uczestnik rynku;

moda, preferencje, gust, postęp cywilizacyjny - czynniki te odgrywają coraz większą rolę w określaniu zgłaszanego popytu. Indywidualne upodobania kupującego mają znaczący wpływ na dokonywane zakupy. Coraz większą rolę przypisuje się reklamie, która w znacznej mierze kształtuje rozmiary popytu na współczesnych rynkach;

liczba kupujących - na rynku najczęściej występuje zależność następującej postaci: im więcej kupujących, tym większy popyt obserwowany na rynku;

przewidywania dotyczące cen w przyszłości - prognozy dotyczące kształtowania się cen w najbliższym czasie wpływają na popyt - jeśli wzrost ceny jest bardzo prawdopodobny, to popyt na produkt może wzrosnąć (ludzie będą chcieli kupić więcej towaru zanim stanie się on droższy niż obecnie);

pozostałe czynniki - przybierają postać najczęściej jakiejś chwilowej tendencji, zaleceń lekarzy, filmu itp. Przyczyny te często wydają się być nieracjonalne, jednak wpływają na rozmiary popytu.

Paradoks Giffena- popyt na dane dobro wzrasta pomimo wzrostu ceny. Niskie dochody konsumentow i wzrost dobr nizszego rzedu (chleb- gdy cena wzrasta, nie kupuje sie drozdzowek)

Paradoks Veblena- wyzsze ceny, wyzszy popyt( dot. dobr luksusowych, srodek dowartosciowania sie( rzadkie dziela, markowe ciuchy)

Krzywa Engla- zaleznosc pomiedzy dochodem konsumenta a iloscia konsumowanego przez niego dobra przy zalozeniu stalych cen i innych zmiennych. Prawo Engla- gdy rosnie dochod konsumenta to maleje wydatek na zywnosc i wzrasta oszczednosc.

Determinanty podazy- cena danego produktu - oznacza określoną kwotę pieniędzy, jaką sprzedający (producent, dostawca itp.) otrzymuje za jednostkę tego produktu. Jeżeli cena danego towaru wzrasta, to rośnie także wielkość jego podaży, z kolei w sytuacji spadku ceny towaru, spada także jego podaż na rynku;

ceny czynników produkcji - zależność ta oznacza, że podaż danego towaru zależy od kosztów jego wytworzenia. Jeżeli koszty spadają, to rośnie opłacalność produkcji, a tym samym producenci decydują o zwiększeniu podaży tegoż dobra;

dostępność czynników produkcji - dostępność czynników wytwórczych ma wpływ na ceny tych czynników, a tym samym wpływa na całą podaż;

technologia produkcji - oznacza pewien sposób zorganizowania procesu wytwarzania danego produktu (rodzaju i sposobu wykorzystanych czynników produkcji), najczęściej im lepsza technologia, tym niższe koszty wytwarzania, pozwalające na zwiększenie podaży.

ceny innych produktów - w sytuacji rosnących cen innych wyrobów, produkcja danego dobra staje się relatywnie nieopłacalna, więc producenci przesuwają swoje zasoby do tych dziedzin, w których ceny są wyższe i pozwalają na osiągnięcie większych przychodów i zysków;

liczba sprzedających - jeśli rośnie liczba producentów/dostawców danego towaru na rynek, wzrasta tym samym podaż danego produktu;

oczekiwania dotyczące przyszłych cen produktów i czynników wytwórczych - jeśli prawdopodobny jest wzrost cen czynników wytwórczych, podaż danego towaru zostanie najpierw zwiększona. Jeśli przewiduje się, że ceny dobra wzrosną, to podaż może zostać ograniczona;

pozostałe czynniki - w przypadku produktów spożywczych lub usług turystycznych rozmiary podaży zależą od klimatu i pogody.

- Rownowaga rynkowa- sytuacja na rynku, w której - przy określonej cenie, zwanej ceną równowagi rynkowej - wielkość popytu na określony produkt zrównuje się z wielkością jego podaży.

Przy cenach rynkowych wyższych od ceny równowagi pojawia się nadwyżka podaży nad popytem (nadwyżka rynkowa), ceny rynkowe niższe od ceny równowagi powodują powstanie nadwyżki popytu nad podażą (niedobór rynkowy).