Suallar

1.Peyğəmbərlərin çoxluğunun hikmətini bəyan edin.

2.Camaatın bütün peyğəmbərlərin də’vəti və onların göstərişləri ilə əlaqədar vəzifəsi nədir?

3.Hansı hallarda yeni peyğəmbərin göndərilməsinə zərurət olmayacaq?

4.Nəbilərin və rəsulların sayını bəyan edin.

5.Nəbi ilə rəsul arasında nə kimi fərq var? Onların arasında məfhum və nümunə (növ) baxımından nə münasibət var?

6.İlahi mənsəblər baxımından peyğəmbərlərin bir-birinə hansı üstünlükləri vardır?

7.Ulul-əzm peyğəmbərlər kimlərdir? Onların xüsusiyyətləri nədir?

8.Vahid zamanda bir neçə peyğəmbərin olması mümkündürmü? Əgər mümkündürsə, hansı nümunələri göstərə bilərsiniz?

9.İlahi peyğəmbərlərin daha hansı xüsusiyyətlərini bilirsiniz?

10.Cinlərin peyğəmbərlərə münasibətdə iman və küfr nəzərindən rəftarları necə olmuşdur?

Otuzuncu dərs

İnsanlar və peyğəmbərlər

–Müqəddimə

–İnsanların peyğəmbərlərə qarşı münasibəti

–Peyğəmbərlərlə müxalifətliyin səbəbləri

–Peyğəmbərlərlə qarşıdurma üsulları

–Cəmiyyətin idarə olunmasında bə’zi ilahi qanunlar

Müqəddimə

Qur’ani-kərim əvvəlki peyğəmbərləri xatırlayıb parlaq və bərəkətli həyatlarını şərh edərkən, onların nurani tarixlərində istər qəsdən olan, istərsə qəsdən olmayan təhrifləri təmizləmək məqsədi ilə peyğəmbərlərin də’vətləri müqabilində ümmətlərin göstərdikləri reaksiyanı bəyan etməyə çox diqqət yetirmişdir. Bir tərəfdən camaatın ilahi peyğəmbərlər qarşısında sərt mövqe tutaraq müxalifət etmələrinin səbəb və amillərini araşdırır, digər tərəfdən isə peyğəmbərlərin insanları hidayətetmə və tərbiyələndirmə üslublarına, onların küfr, şirk və inhiraf amilləri əleyhinə mübarizələrinə işarə edir. Həmçinin, cəmiyyətin idarə olunmasında, xüsusilə, camaatın peyğəmbərlər müqabilindəki əlaqə cəhətdən mövcud olan ilahi qanunları xatırladır ki, onların hamısı da çox ibrətli dərslərdir.

Belə bəhslərin e’tiqadi və kəlami məsələlərlə birbaşa əlaqədar olmamasına baxmayaraq, nübüvvətlə bağlı çoxlu müəmmaları və anlaşılmazlıqları aradan qaldırmasının, həmçinin, insanlara tə’lim verib onların ruhiyyəsini qurmağın və mühüm tarixi hadisələrdən ibrət almaq əhəmiyyəti baxımından son dərəcə böyük əhəmiyyət kəsb edir. Buna görə də bu dərsdə onların ən mühümlərini qeyd edəcəyik.

Camaatin peyğəmbərlərə münasibəti

İlahi peyğəmbərlər qiyam edərək camaatı yeganə Allaha pərəstiş edib Onun göstəriş və əmrlərinə itat etməyə,¹ bütlərdən və batil mə’budlardan imtina edib şeytani və tağut qüvvələrdən çəkinməyə, zülm, fəsad, günah və çirkin işləri tərk etməyə də’vət etdikləri zaman camaatın müxalifət və inkarları ilə qarşılaşırdılar.² Xüsusilə, bu dünyada eyş-işrətlə məşğul olan, dünya malı, öz elm və bilikləri ilə məğrur olan cəmiyyətin sərvətliləri və hakimləri onlarla çox ciddi şəkildə mübarizə aparır,³ müəyyən kütlələr də öz ardınca çəkir və onları haqq yoluna getməkdən saxlayırdılar.⁴ Əksər hallarda cəmiyyətin məhrum təbəqəsi olan az bir qrup peyğəmbərlərə iman gətirirdi.⁵ Çox az hallarda düzgün əqidəyə malik olan, haqq-ədalət me’yarları ilə uyğun olan, Allahın və peyğəmbərlərin fərmanlarına itaət edən bir cəmiyyət təşkil olunurdu. Misal üçün, həzrət Süleymanın (ə) dövründə belə bir hakimiyyət və cəmiyyət təşkil olunmuşdu. Buna baxmayaraq, peyğəmbərlərin tə’limlərindən bir qismi tədricən cəmiyyətə hakim olan mədəniyyətə nüfuz edir, bir cəmiyyətdən digər cəmiyyətə nəql olunur və bə’zi hallarda küfr başçılarının öz şəxsi nəzəriyyələri kimi təqdim olunurdu. Belə ki, dünya hüquq sistemlərinin çoxu asimani şəriətlərdən əxz olunmuşdur, amma onun mənbəyini qeyd etmədən onu öz fikir və rə’yləri kimi təqdim etmişlər.