
- •Əqidə üsullarinin tə’limi ayətullah misbah yəzdi
- •Birinci dərs
- •Din məfhumu
- •Üsuliddin və füruiddin
- •Dünyagörüş və ideologiya
- •İlahi və maddi (materialist) dünyagörüş
- •Din, asimani dinlər və onlarin prinsipləri
- •Dinlə bağli tədqiqat aparmağin əhəmiyyəti
- •Suallar
- •Yaşamaq insan üçün şərtdir!
- •Müqəddimə
- •İnsan kamillik axtaran bir varliqdir
- •İnsanin kamilliyə çatmasi əqlinə tabe olmaqla mümkündür
- •Əqli fəaliyyət nəzəri əsaslara ehtiyaclidir
- •Suallar
- •Əsasli məsələlərin həlli yolu
- •Müqəddimə
- •Mə’rifətin (tanişliğin) növləri
- •Dünyagörüşün növləri
- •Tənqid və araşdirmalar
- •Suallar
- •Beşinci dərs allahi tanimaq
- •Müqəddimə
- •Hüzuri və hüsuli mə’rifət
- •Fitri mə’rifət
- •Suallar
- •Altinci dərs allahi tanimağin sadə yolu
- •Allahi tanimağin yollari
- •Sadə yolun xüsusiyyətləri
- •Taniş nişanələr
- •Bürhanin mövzusu
- •İmkan və vücub
- •Səbəblər silsiləsinin sonsuz olmasi qeyri-mümkündür
- •Bürhanin bəyani
- •Suallar
- •Səkkizinci dərs allahin sifətləri
- •Müqəddimə
- •Allahin əzəli və əbədi olmasi
- •Varliq bəxş edən səbəb
- •Varliq bəxş edən səbəbin xüsusiyyətləri
- •Suallar
- •Doqquzuncu dərs zati sifətlər
- •Müqəddimə
- •Zati və fe’li sifətlər
- •Zati sifətlərin isbat olunmasi
- •Suallar
- •Onuncu dərs
- •Müqəddimə
- •Xaliqiyyət
- •Rübubiyyət
- •Üluhiyyət
- •Suallar
- •On birinci dərs
- •Müqəddimə
- •Allahin kəlami
- •Sidq (doğruçuluq)
- •Suallar
- •On ikinci dərs düz yoldan çixmağin səbəbi
- •Müqəddimə
- •Düz yoldan azmanin səbəbləri
- •İnhirafa səbəb olan amillərlə mübarizə
- •Suallar
- •Bir neçə şübhənin həll edilməsi
- •Hiss olunmayan varliğa e’tiqad
- •Allaha e’tiqad bəsləməkdə qorxu və cəhalətin rolu
- •Səbəbiyyət (səbəb-nəticə) prinsipi ümumi bir qanundurmu?
- •Təcrübi elmlərin nailiyyətləri
- •Suallar
- •Materialist dünyagörüşü nəzəriyyəsi və onun tənqidi
- •Maddi dünyagörüşün prinsipləri
- •Birinci prinsipin araşdirilmasi
- •İkinci prinsipin araşdirilmasi
- •Üçüncü prinsipin araşdirilmasi
- •Dördüncü prinsipin araşdirilmasi
- •Əksliklərin vəhdəti və mübarizəsi
- •Mülahizələr və tənqidlər
- •Kəmiyyətin keyfiyyətə keçməsi
- •Tənqidlər və mülahizələr
- •İnkari inkar qanunu
- •Tənqidlər və mülahizələr
- •Allahin yeganə olmasinin dəlili
- •Suallar
- •On yeddinci dərs tövhidin mə’nalari
- •Müqəddimə
- •1. Çoxluğun inkar edilməsi
- •2. Tərkibin inkar olunmasi
- •3. Zata artirilan sifətlərin inkar edilməsi
- •4. Əf’ali tövhid (fe’llərdə tövhid)
- •Bir şübhənin dəf edilməsi
- •İxtiyar barədə izah
- •Cəbrə meyl edənlərin yaratdiği şübhələrin dəf edilməsi
- •Suallar
- •On doqquzuncu dərs
- •Qəza və qədərin məfhumu
- •Elmi qəza və qədər və eyni qəza və qədər
- •Qəza və qədərin insanin ixtiyari ilə olan əlaqəsi
- •Şübhənin dəf edilməsi
- •Qəza və qədərə e’tiqad bəsəlməyin tə’sirləri
- •Suallar
- •İyirminci dərs
- •İlahi ədalət
- •Müqəddimə
- •Ədalətin məfhumu
- •İlahi ədalətin dəlili
- •Bir neçə şübhənin cavabi
- •Suallar
- •İyirmi birinci dərs nübüvvət məsələsinə müqəddimə
- •Müqəddimə
- •Bu bölmənin bəhsində hədəf
- •Kəlam elmində təhqiq metodu
- •Suallar
- •İyirmi ikinci dərs bəşərin vəhy və nübüvvətə olan ehtiyaci
- •Peyğəmbərlərin göndərilmə zərurəti
- •Bəşər elminin çatişmazliği və kifayət etməməsi
- •Peyğəmbərlərin göndərilmələrinin faydalari
- •Suallar
- •İyirmi üçüncü dərs bir neçə şübhənin həll edilməsi
- •Bir neçə şübhənin həll edilməsi
- •Suallar
- •İyirmi dördüncü dərs peyğəmbərlərin isməti (hər bir cəhətdən günahsiz olmasi)
- •Vəhyin toxunulmazliğinin zərurəti
- •İsmətin sair hallari
- •Peyğəmbərlərin isməti barəsində əqli dəlillər
- •Peyğəmbərlərin ismətinə nəqli dəlillər
- •Peyğəmbərlərin ismətinin sirri
- •Suallar
- •İyirmi altinci dərs bir neçə şübhənin cavabi
- •Suallar
- •İyirmi yeddinci dərs
- •Nübüvvətin isbatolunma yollari
- •Mö’cüzənin tə’rifi
- •Xariqüladə işlər
- •İlahi xariqüladə işlər
- •Peyğəmbərlərin mö’cüzələrinin xüsusiyyətləri
- •Suallar
- •İyirimi səkkizinci dərs
- •Suallar
- •İyirmi doqquzuncu dərs peyğəmbərlərin xüsusiyyətləri
- •Peyğəmbərlərin çoxluğu
- •Peyğəmbərlərin sayi
- •Nübüvvət və risalət
- •Ulul-əzm peyğəmbərlər
- •Suallar
- •Otuzuncu dərs
- •İnsanlar və peyğəmbərlər
- •Müqəddimə
- •Camaatin peyğəmbərlərə münasibəti
- •Peyğəmbərlərlə müxalifliyin səbəbləri
- •Peyğəmbərlərlə qarşidurma
- •Cəmiyyətin idarə olunmasinda bə’zi ilahi qanunlar
- •Suallar
Suallar
1. İnsanın həqiqətləri tanımaqda məqsədi nədir?
2. Nə üçün insanlar bütün həqiqətlər barədə tədqiqat aparmır?
3. «Dini hiss» ifadəsindən məqsəd nədir? Onun varlığına hansı dəlil gətirmişlər?
4. Dini prinsiplər (üsuliddin) barədə tədqiqat aparmağın zərurətini bəyan edin.
5. Dini məsələlərin qəti həllinə ümid bəsləməmək bu barədə tədqiqatın tərk olunmasına bəhanə ola bilərmi? Niyə?
ÜÇÜNCÜ DƏRS
Yaşamaq insan üçün şərtdir!
–Müqəddimə.
–İnsan kamillik dalıncadır?
–Əqlə tabe olmaq insan kamilliyinin göstəricisidir.
–Əqli surətdə olan fəaliyyət nəzəri mənbəyə əsaslanır.
–Nəticə.
Müqəddimə
Keçən dərsdə din barədə təhqiqat aparılmasının və haqq dini tanımaq üçün sə’y göstərmək zərurətinin insanın fitri olan mənfəət əldə edib ziyandan qaçmaq istəyinə əsaslandığını sadə yolla sübut etdik.1 Belə bir istəyi hər kəs öz daxilində müşahidə edə bilər. Başqa sözlə desək, insanın fitrətində heç vaxt xətaya yol verməyən elmi-hüzuri (heç bir yardımçı vasitənin köməyi olmadan insanın daxilində olan biliklər məcmusu) adlanan daxili hiss vardır.
Bu dərsdə isə həmin mətləbi daha dəqiq məsələlər əsasında qurulan başqa bir yolla isbat etmək istəyirik. Onun nəticəsi bundan ibarətdir ki, əgər bir şəxs din barəsində düşünməsə, səhih dünyagörüşə və ideologiyaya inanmasa, heç vaxt insani kamilliyə çatmayacaqdır və ümumiyyətlə, onu həqiqi insan hesab etmək olmaz. Başqa sözlə desək, insan kimi yaşamağın şərti düzgün dünyagörüşə və ideologiyaya malik olmaqdır. Bu dəlil üç müddəaya əsaslanır:
1-İnsan kamillik axtaran bir varlıqdır.
2-İnsani kamillik əqlin hökmündən qaynaqlanan şüurlu davranış sayəsində hasil olur.
3-Əqli fəaliyyət xüsusi nəzəri mə’rifət sayəsində formalaşır ki, bu da dünyagörüşün üç əsas prinsipindən ibarətdir. 1) Varlığın mənşəyini tanımaq (tövhid). 2) Həyatın sonu (məad). 3) İnsanı səadətə çatdıran proqramları ona göstərməkdən ötrü zəmanət verilmiş vasitə (nübüvvət). Başqa sözlə desək, varlıq aləmilə tanışlıq, insanla tanışlıq, yolla tanışlıq.
İndi isə bu üç müddəanı araşdırırıq.
İnsan kamillik axtaran bir varliqdir
Hər kəs özünün ruhi meyllərinə və batini məqsədlərinə diqqət yetirib onlar barədə bir qədər fikirləşsə, onların çoxunun təkamülə meyilli olduğunu görəcəkdir. Ümumiyyətlə, heç kəs öz varlığında hər hansı bir çatışmazlığın olmasını istəməz. O daim çalışar ki, mümkün qədər hər növ çatışmazlığı, eyb və nöqsanı özündən uzaqlaşdırsın ki, istənilən təkamülə çata bilsin. Nöqsanlı halları və çatışmazlıqları aradan qaldırmaqdan qabaq onu başqalarından gizlədir.
Bu meyl, özünün fitri yolunda cərəyan etdiyi təqdirdə insanın hər növ – həm maddi, həm də mə’nəvi təkamül və tərəqqisinin amili olmalıdır. Əgər insan müəyyən səbəb və şəraitlər nəticəsində düzgün olmayan yola düşsə riyakarlıq, təkəbbürlük və s. kimi rəzil sifətlərin özünü büruzə verməsinə səbəb olacaqdır.
Bir sözlə desək, təkamülə olan meyl insan ruhunun dərinliklərində olan güclü fitri bir amildir ki, əksər hallarda o, agahlıq ilə yanaşı diqqət mərkəzində olur, lakin azacıq diqqət yetirməklə onların hamısının əsasının “kamillik axtarmaq” olduğu mə’lum olur.