§43. Ыбырай Алтынсарин – қазақ халқының аса көрнекті жазушысы.

1240. Ы.Алтынсарин дүниеге келді 1841 ж. Қостанай облысы.

1241. Ы.Алтынсарин тәрбиеленді атасы Балқожа Жаңбыршиннің қолында.

1242. Орынбор шекара комиссиясы жанындағы мектепті бітірді алтын медальмен, 1857 ж.

1243. Ы.Алтынсарин шет тілдерде еркін сөйледі орыс, араб, парсы, татар.

1244. Мектепті бітергеннен кейін атасының қол астында кеңсе қызметкері болды 3 жыл.

1245. Ы.Алтынсарин оқу құралдарының авторы: «Қырғыз (қазақ) хрестоматиясы», «Қырғыздарға (қазақтарға) орыс тілін үйретуге алғашқы басшылық».

1246. 1860 облыстық басқарманың тапсырмасы қазақ балаларына арналған Торғай қаласында бастауыш мектепті ашуды.

1247. Қазақ балаларына арналған интернаты бар мектеп салтанатты түрде ашылды 1864 ж.

1248. Торғай облысы мектептерінің инспекторы болып тағайындалды 1879 ж.

1249. Үйлену тойларына байланысты әдет-ғұрыптарды суреттеді «Орынбор ведомствасы қырғыздарының құда түсу мен үйлену тойы кезіндегі әдет-ғұрыптарының очеркі».

1250. Ы.Алтынсарин шығармалыры «Азған елдің билері», «Әй, достарым!», «Әй, жігіттер!», «Ана».

1251. Ы.Алтынсарин Торғай уездік басқармасына іс жүргізуші ретінде қызметке орналасты 1868 ж.

§44. Ғылыми мекемелер мен ғылыми-зерттеу жұмысы.

1252. «Орта жүз қырғыз-қайсақтары туралы жазбалар» жұмысының авторы орыс офицері Б.С. Броневский.

1253. Броневскийдің жұмысы 1830 ж. жарияланды «Отечественные записки» журналында.

1254. «Қырғыз-қазақ, немесе қырғыз-қайсақ ордалары мен далаларының сипаттамасы» 3 бөлімнен тұратын зерттеу жұмысының авт. А.И. Левшин.

1255. А.И. Левшин «Қырғыз-қазақ, немесе қырғыз-қайсақ ордалары мен далаларының сипаттамасы» 3 бөлімнен тұратын зерттеу жұмысының арқасында атаққа ие болды «Қазақ тарихының Геродоты».

1256. Қазақстанды зерттеуші ірі ғалым П.П. Семенов-Тян-Шанский (1827-1914).

1257. П.П. Семенов-Тян-Шанский зерттеген аймақтар Алтай мен Жетісу және Қазақстанның оңтүстік өңірі.

1258. Тян-Шанский еңбектері «Ресей. Толық географиялық сипаттамасы», «Қырғыз өлкесі», «Түркістан өлкесі».

1259. XVI – XVIII ғ. қазақ халқының тарихын зерттеуші, Батыс Сібірдің әкімшілік қызметкері В.В. Вельяминов-Зернов.

1260. Вельяминов-Зерновтың еңбектері «Қасымов патшалары мен ханзадалары тураллы зерттеу», «Қырғыз-қайсақтар туралы тарихи деректер».

1261. Торғай облысының мал дәрігері А.И.Добросмысловтың дерек көзге толы еңбегі «Торғай облысы. Тарихи очерк» 3 томдық еңбегі.

1262. Торғай облысының әскери губернаторы Л.Ф. Баллюзектің еңбегі «Кіші қырғыз Ордасындағы орын алған, қазір де ішінара орын алып келе жатқан халықтық әдет-ғұрыптар».

1263. М.М. Красовскийдың еңбегі «Сібір қырғыздарының аймағы» 3 томдық еңбек.

1264. «Сібір қырғыздарының аймағы» мазмұны Қазақстанның солтүстік-шығыс аймағының өмірі, тарихи-статистикалық, географиялық және этнографиялық мәліметтерден тұрады.

1265. Жәмішев селосында, Сібір казактарының отбасында дүниеге келген Г.Н. Потанин (1835-1920).

1266. Омбы кадет корпусында оқып таныс болады Ш.Уәлиханұлымен.

1267. Потанин Қазақстан, Орталық Азия, Монголия, Урянхай өлкесі, Қытай және Тибет жерлеріне саяхат жасады ХІХ ғ. 60-90 ж.

1268. Потанин мақалалары «Қырғыз жәрмеңкесінде», «Қырғыздардың сауда-саттығы», «Шоң би», «Қазақ-қырғыз ұрпақтары туралы», «Ең соңғы қырғыз ханзадаларының отауында».

1269. Потаниннің 80 жасы тойланды 1915 ж. Орынборда.

1270. 1915 ж. Потаниннің 80 жасын құрмет көрсетіп салтанатты түрде өткізген Ә.Бөкейханов, А. Байтұрсынов, М.Дулатов.

1271. Қазақтар Потанинге құрмет көрсетті «Греке» деп атайтын.

1272. Қазақ тарихы мен этнографиясын зерттеуші башқұрт ғалымы Әубәкір Диваев.

1273. Қазақ тарихы мен этнографиясын зерттеуді бастайды ХІХ ғ. 80-ж.

1274. 1917 жылға дейін жазған еңбектерінің саны 100-ге жуық.

1275. Орыс ғалымдармен қосылып қазақтың 4000-ға жуық мақал-мәтелін жинаған Ә. Диваев.

1276. Пушкин Орал қаласында болғанда болған жазып алған эпосы «Қозы Көрпеш – Баян сұлу».

1277. Пушкиннің ориенталистер арасында қазақ халқына деген орасан зор қызығушылық туғызған шығармасы «Капитан қызы».

1278. «Майра», «Түнгі күзетші» әңгімелері мен «Бикен мен Маулана» повестінің авторы В.И. Даль.

1279. «Тағы да көшпелілік салтында тұрып жатырмын. Бұл дегеніңіз рақат өмір! Тіпті одан кеткім де келмейді».

1280. 1845 ж. Парижде француз тілінде жарияланды «Бикен мен Маулана» повесі.

1281. 1850-1859 ж. он жылға жуық айдауда жүрді орыс ақыны А.Н. Плещеев.

1282. ХІХ ғ. 40-ж. Орталық Қазақстанға жасалған ғылыми экспедицияға белсене қатысты Польшаның революционер демократы Адольф Янушкевич.

1283. Польшадан Семейге жер аударылып келген Северин Гросс.

1284. Қазақтың ұлы ақыны Абай Құнанбайұлымен дос болған Северин Гросс.

1285. Қазақтың әдет-ғұрыптары туралы материалдар жинастырды Северин Гросс.

1286. «Қазақтардың тұрмыстық заңдарын оқып үйренуге арналған материалдар» кітабының авторы Северин Гросс.

1287. «Қазақтардың тұрмыстық заңдарын оқып үйренуге арналған материалдар» кітабын шығарды Омбы қаласында.

1288. Украинаның ұлы ақыны әрі суретшісі Тарас Григорьевич Шевченко Қазақстанның Кіші жүз аумағында айдауда болды 1847-1857 ж.

1289. 1847-1857 ж. Қазақстанның Кіші жүз аумағында айдауда болды Украинаның ұлы ақыны әрі суретшісі Тарас Григорьевич Шевченко.

1290. «Егіздер», «Түрмеден қашқан»(«Варнак») повесінің авторы Т.Г. Шевченко.

1291. Қазақтардың ауыр халі суреттелетін Т.Г. Шевченконың шығармасы «Түрмеден қашқан»(«Варнак»).

1292. Дала кедейлерінің өміріне арналған суреттері «Бақташы бала», «Салт атты қырғыз», «Келі түйген келіншек», «Боранда», «Қайыршылар».

1293. Тарас Григорьевич Шевченкоға берген қазақтардың сый-құрметі «ақын Тараз» деп атақ берді.

1294. Қазақстан аумағында облыстар құрыла бастады ХІХ ғ. 70-ж.

1295. Батыс Қазақстанның тарихын зерттеуде жұмыс істеген комиссия Орынбор ғылыми мұрағат комиссиясы.

1296. «Ақын Тараз» деген сыйлы атаққа ие болған Тарас Григорьевич Шевченко.

1297. Орынбор ғылыми мұрағат комиссиясы құрылды 1887 ж.

1298. Қазақстан оңтүстік аумағын археологиялық тұрғыдан зерттеуге кірісті 1895 ж. Археология әуесқойларының Түркістан үйірмесі.

1299. ХІХ ғ. соңы мен ХХ ғ. басында Қазақстанның далалық уездерін зерттеген Ф. Щербина бастаған экспедициялық топ.

1300. Қазақстанның оңтүстік-шығыс аймағын зерттеген ағылшын саяхатшысы әрі суретшісі Т. Аткинсон.

1301. Неміс географы, этнограф, тарихшы Ф. фон Хелльвальдтың еңбегі «Орталық Азия. Жер бедері мен халқы».

1302. Хелльвальдтың Қазақтың тұрмыс-тіршілігі мен көршілес халықтармен қарым-қатынасы туралы айтылған еңбегі «Орталық Азия. Жер бедері мен халқы».

1303. Оңтүстік Қазақстан қалаларын зерттеген француз ғалымы Ш.Е. Ужвальди де Мезе-Ковез.

1304. Омбы кадет корпусында оқыған қазақ этнографы Мұса Шорманов (1819-1884).

1305. Бөкей хандығының аумағында дүниеге келген этнограф Мұхаммед-Салық Бабажанов (1832-1898).

1306. Мұхаммед-Салық Бабажанов Орыс географиялық қоғамының мүшесі болып жарияланды 1862 ж.

1307. Орыс географиялық қоғамының Үлкен күміс медалімен марапатталды Мұхаммед-Салық Бабажанов.

1308. Мұхаммед-Салық Бабажановтың мақалалары «Нарын құмы туралы географиялық және этнографиялық деректер», «Ішкі қырғыз ордасындағы саятшылық».

1309. Қазақ ақыны, публицист, этнограф Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы (1858-1931).

1310. Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы дүниеге келді Семей облысы Баянауыл сыртқы округы.

1311. Қазақтың алғашқы дәрігері, ғылым қайраткерлерінің қатарында болды Мұхамеджан Қарабаев, Халел Досмұхамедов, ағайынды Асылбек және Мұсылманбек Сейітовтер.

1312. Санк-Петербургтегі әскери-медицина академиясын бітірген Халел Досмұхамедов.

1313. Халел Досмұхамедов дәрігер болып жұмыс жасады Орал облысының, Темір уезінде.

1314. Томск университетінің медицина факультетін бітірген Асылбек Сейітов.

1315. Ориенталистер – шығыстанушы ғалымдар.