§24. Қазақтардың дәстүрлі шаруашылығы.

767. Әр ауылдағы шаруашылықты құрған отбасы саны 5-20 отбасынан аспады.

768. Әр отбасындағы жан саны орта есеппен 5-7 адам.

769. Ауылды басқарды жасы үлкен кісі, би немесе ақсақал.

770. Әр ауыл аталды белгілі бір рубасының атауымен.

771. «Қырғыз-қайсақтардың қысы-жазы бірдей тұра беретін бірден-бір баспанасы киіз үй болып табылады. Киіз үй адамның қашаннан бері ойлап тапқан ең ғажайып практикалық өнер табысының бірі екендігінде дау жоқ». неміс ғалымы Ф. фон Шварц.

772. Қазақтардың төбесі шошақ үйлері болды қалмақы.

773. Сирек пайдалынылған үйлер қалмақы төбесі шошақ үйлер.

774. Киіз үйдің ішіндегі ең құрметті орын төр.

775. Қыста тұратын баспана қыстау.

776. Қыстау салынған құрылыс материалдар тас, ағаш, шым және шикі кесектен.

777. Қысқы баспана екі бөліктен тұрды ауыз үй, төр үй.

778. Төр үйдегі жер еденнің үстіне ағаштан салынған аласа орын нар.

779. Ауқатты қазақтардың үйіндегі бөлмелер саны 3-4.

780. Қысқы тұрғын үйдің ішін жылытты қамыс пен қураған ағаш.

781. Аулада шаруашылыққа арналған төбесі күмбез тәріздес тұрғызылды шошала.

782. Шошалада сақталынды ет және басқа да азық-түлік өнімдері сақталынды және кейде ас пісірілді.

783. Қазақтардың негізгі шаруашылық кәсібі мал шаруашылығы.

784. Қазақтарда сиыр өсіру елеулі түрде дами бастады XVIII ғ. екінші жартысы.

785. Ірі қойлардың берген өнімі 2 пұт ет, 1 пұт құйрық май, 1 қадақ жүн.

786. Қазақ жылқысы тұрқы аласа, кеуделі.

787. Сиырды көбірек өсірген аймақ елдің солтүстік аймақтарында.

788. Қазақ сиыры қалмақ сиырлары секілді ұсақтау, сүтті аса көп бермейтін.

789. Жер жырту кезінде соқаға жегілетін күш көлігі ретінде пайдаланылды сиыр.

790. Орынбор шәлілері тоқылды қазақ ешкілерінің түбітінен.

791. Әр отар қойды бастайтын серке.

792. Түйе түлігі негізінен айыр өркешті болып келеді.

793. Жалғыз өркешті нар түйе өсірілді Қазақстанның оңтүстік және оңтүстік-батыс аймақтарында.

794. XIX ғ. бірінші жартысындағы Қазақстанның ең ірі байларының бірі Азынабай.

795. Азынабайдың меншігінде 25 000-ға жуық мал болды.

796. 1917 ж. Қазақстандағы 6 облыста тұратын қазақтардың қолындағы малдың жалпы саны 18 миллион басқа жуық болды.

797. Малдардың қырылып қалуна себеп болды көктайғақ мұз немесе шөп шықпай қалу салдарынан.

798. Ең сұрапыл апатты жұт болды 1880 ж.

799. 1880 ж. Торғай облысында аштан қырылған мал саны 1.5 миллионнан астам.

800. Қазақтардың байқауынша мұндай жұттар уақыты 10-12 жылда 1 рет қайталанып отырды, «қоян» жылына сәйкес келеді.

801. Шөптер шабылды темір шалғылармен.

802. Қоныс аударып келген орыс шаруаларынан үлгі алған ауқатты қазақтарда атқа жегіліп, пайда болды шөп шабатын машиналар.

803. XX ғ. бас кезінде Қазақстанның солтүстік, орталық, солтүстік-шығыс аймақтарында шаруашылықтың біршамасы шөп шабумен айналысуды кәсіп етті 90%-ға жуығы.

804. XIX ғ. аяқ кезінде елдің аймақтарында егіншілікпен айналысуға жаппай бет бұрылды Орталық, Солтүстік, Солтүстік-шығыс.

805. Егіншілік суару үшін қолданылған құрылғылар атпа, шығыр.

806. Қазақтар мен орыстар қоныстанған аудандардағы шаруашылықтарда пайда болды темір соқалар мен тырмалар.

807. Темір соқалар мен тырмалар пайда болды XIX ғ. аяқ кезі XX ғ. бас кезінде.

808. Суармалы егіншілік жақсы дамыды мына аймақтарда Шығыс Қазақстан, Жетісу, Оңтүстік және Оңтүстік-Шығыс Қазақстан аймақтарында.

809. Мақта өсірілді Шымкент және Перовск уезінде, азын-аулақ темекі Верный уезінде, бақша дақылдары – қарбыз, асқабақ, жуа мен сәбіз Қазақстанның оңтүстік және оңтүстік-шығыс аймақатарында.

810. Мал азықтық дақылдардан не егу кеңінен етек алды жоңышқа егу.

811. «Аңшылық кәсібі аңдардың көптеген түрлерін аулауға бейімделген. Мәселен, қасқыр, түлкі сияқты аңдарды кең далада атпен қуып жүріп аулайды». XVIII ғ. орыс зерттеушілерінің бірі И.Г. Андреев.

812. XIX ғ. аң аулауға пайдаланылды мылтық.

813. Балық аулау едәуір дамыды Арал және Каспий теңіздерінде.

814. Бұл кәсіппен айналысты кедей қазақтар.

815. Балық көбіне ауланды Ертіс пен Жайық, Сырдарияда.

816. XX ғ. бас кезіндегі Сырдария мен Арал теңізі маңайындағы қазақ балықшыларының саны 10 000-ға жуық.

817. Балық аулаудың қарқынды дамуы ықпал етті Орынбор-Ташкент темір жолының салынуына.

818. Балық аулау және оны темір жолмен жөнелту үшін салды Арал поселкесі, 1905 ж.

819. Тәлімі егіс – қолдан суарылмайтын егіс.

820. Жоңышқа – мал азықтық құнарлы дақыл.

821. Пұт – салмағы 16 килограмға т ең ауырлық өлшемі.

822. Шикі кесек – малдың қиы мен сабын араластырып иленген балшықтан құйылған кірпіш.

823. Тезек – үй жануарларының кепкен жапасы. Қазақтар оны отын ретінде пайдаланған.