§16. Қазақтардың 1812 жылғы Ресейдің Отан соғысына қатысуы.

549. Кіші жүз қазақтары ашаршылықтан балаларын құтқару үшін жасаған амалы Хиуа көпестері, Жайық, Орынбор казактары, орыс шаруалары мен көпестеріне құлдыққа сатты.

550. Қазақтарды Жайықтың ішкі жағына жіберу туралы жарлық шықты 1808 ж. 23 мамыр.

551. 1808 ж. 23 мамырында жолданған жарлық кімнің атына жолданды Орынбордың әскери губернаторы князь Г.С. Волконский.

552. Бұл жарлық аталды: «Орынбор шекара шебіне таяу көшіп-қонып жүрген қырғыздарды (қазақтарды. – авт.) ішкі жаққа жіберу туралы».

553. 1820 ж. шекара шебінің ішкі жағына өткен қазақтардың жалпы саны 20 000 адам.

554. Шекара шебінің ішкі жағына өткен қазақтардан құралған ауыл «Байсақал».

555. 1818 ж. Байсақал ауылындағ қазақтар саны 300-ге жуық.

556. Орынбор мұрағатындағы материал бойынша Байсақал қазақтары туралы: «олар өздеріне үй-жай салып алған, мешіт пен училище ашқан, егіншілікпен айналысқан, шама-шарқына қарай мал да өсірген».

Орынбор және Жайық шекара шебінде қазақ балаларын шоқындандырып, христиан дініне кіргізу.

557. Хиуалар қазақ балаларын сатып алды 25 сомнан 50 сомға дейін.

558. Бір жолы кеденшілер оларды _____ қазақ баласын сатып алған жерінен ұстады 100 қазақ баласын.

559. Қазақтардың өз балаларын Азиялық көпестерге сатуға тыйым салу мақсатында шыққан жарлық 1808 ж. 23 мамыр Орынбор әскери губернаторының атына жеке жолдаған.

560. I Наполеонның армиясы Ресей аумағына басып кірді 1812 ж.

561. Орыстардың, Ресейдің құрамындағы басқа да халықтардың француз басқыншыларына қарсы күресі Отан соғысы.

562. Осы шайқастағы ерлігі үшін марапатталған қазақ жауынгері Майлыбайұлы, Қарынбай Зындағұл ұлы, Мұрат Құлшаранұлы, Еркін Азаматұлы, Боранбай Шашубайұлы, Ықсан Әубәкірұлы, Сағит Хамитұлы.

563. Менталитет – қоршаған ортаға қалыптасқан көзқарас жүйесі.

§17. Қазақстандағы хандық биліктің жойылуы.

564. Кіші жүздің Жайықтың оң жақ бетіндегі қазақтарға Бөкей сұлтан хан болып келді 1812 ж.

565. Орта жүзде Уәли сұлтан мен Бөкей сұлтан хан болып сайланды 1815 ж.

566. Ертіс өзенінің бойындағы Сұлтанбек сұлтан басқарған қазақтар Ертіс өзенінің оң жағындағыда «мәңгілік көшіп-қону» құқығына ие болды 1788 ж.

567. Жайықтың оң жағалауында Кіші жүзден бөлінген Ішкі Орда құрылды 1801 ж.

568. 1808 жылғы ашаршылық кезіндегі Кіші жүздің қанша қазағы башқұрт кантондарының аумағына көшірілді 20 000.

569. Орта жүзде 1817 ж. билеген Бөкей хан.

570. Уәли хан қайтыс болғаннан кейін патша үкіметі хан сайлауын керек емес деп шешті 1819 ж.

571. «Сібір қырғыздары туралы жарғы» күшіне енді 1822 ж.

572. Округтар бөлінді болыстарға, болыстар ауыл әкімшіліктеріне.

573. Әр округта 15-20 болыс, болыстарда 10-12 ауыл, ауылдарда 50-70 үй болды.

574. Округтарды басқарды аға сұлтандар, болыстарды болыстар, ауылдарды ауыл старшындары.

575. «Жарғы» аздаған өзгерістер енгізілді 1822 ж. 60 жылдарға дейін қолданылып келді.

576. Қарқаралы және Көкшетау округтары 1824 ж., Аягөз округы 1831 ж., Ақмола 1832 ж., Баянауыл және Үшбұлақ 1833 ж., Аманқарағай (кейін Құсмұрын атанды) 1834 ж., Көкпекті 1844 ж.

577. Ертістің оң жағалауындағы қазақтар үшін Семей ішкі округы ашылды 1854 ж.

578. Жетісу жерінде Алатау ерекше округы ашылды 1856 ж.

579. «Орынбор қырғыздары туралы ереже» шықты 1844 ж.

580. 1844 ж. Кіші жүз жеріндегі шекара шебіне жақын тұратын қазақтар үшін қамқоршы қызметі құрылды.

581. Кантон – Башқұртстанда 1917 ж. дейін әкімшілік-аумақтық бірлік.