§12. XVIII ғасырдағы сауданың дамуы.

Қазақ-Ресей саудасы.

449. Сауда бірлігі болып саналды ісек қой.

450. Үй шекара бекінісінде 1743 ж., Орск бекінісінде 1745 ж. қазақтарға сауда жасауға рұқсат етті.

451. 1745 ж. Сібір өкімет билігі орындарынан Жәмішев бекінісінде сауда орталығын ашуды сұрады Абылай сұлтан.

452. Қазақтар Троицкіде сауда жасай бастады 1750 ж.

453. Абылай сұлтанның өтініші бойынша Петропавл бекінісінде қысқы сауда орны ашылды 1759 ж.

454. Абылай сұлтанның өтініші бойынша Үрімші қаласында қазақтардың Қытаймен сауда-саттығы басталды 1758 ж.

455. 1758 ж. қытайлықтар қазақтардан сатып алды 300 қазақ жылқысын.

456. Орта Азияның саудагерлері бұхаралықтар.

457. Орта Азиядан құлдыққа түскендер сатылды Ресейдің Ірбіт жәрмеңкесінде.

458. Ересек құлдардың бағасы 25-50 сомға дейін, ал балалардың бағасы 10-25 сомға дейін.

459. Патша үкіметі шабуыл кезінде Қазақстанда құлдыққа адам алуға тыйым салынды 1822 ж.

460. Батыс Сібір генерал-губернаторы Г. Х. Гасфордтың бастамасы бойынша Орта жүз қазақтарынан алынған 400-ге жуық құл бостандыққа жіюерілді 1859 ж.

461. Ісек – екі жасар тоқты.

§13. Қазақстанның XVIII ғасырдағы ғылымы мен білімі және мәдениеті.

462. 1768-1774 ж. Қазақстан жеріне жіберілген экспедицияның басшысы П. С. Паллас (1741-1811).

463. Қазақстан аумағында дербес экспедиция ұйымдастырды 1796 ж. И. Г. Георги. (1768-1774 ж. Орынбор академиялық экспедициясының құрамында болған).

464. Қырғыз-қайсақ экспедициясын құрған И. К. Кириллов (1689-1737).

465. «Орынбор өлкесінің Колумбы» деген даңққа ие болды П. И. Рычков (1712-1777).

466. «Орынбор губерниясының топографиясы немесе сипаттамасы», «Орынбор тарихы» еңбектерінің авторы П. И. Рычков.

467. 1795 ж. жарық көрген «Қырғыз-қайсақтардың Орта жүзінің сипаттамасы» еңбегінің авторы И. Г. Андреев.

468. Сібірді зерттеуші Г. Ф. Миллер (1705-1783).

469. Миллердің «Сібір патшалығының тарихы» атты еңбек жарық көрді 1759 ж.

470. Орыс офицері И. Г. Андреевтің «Қырғыз-қайсақтардың Орта жүзінің сипаттамасы» еңбегі жарық көрді 1795 ж.

471. Орыс офицері И. Г. Андреевпен бірге жазған А. Д. Скалоннның еңбегі орыс-қазақ сөздігі.

Қазақстандағы шетелдік зерттеушілер.

472. Жергілікті халықтың шаруашылығы, мәдениеті мен тұрмыс-тіршілігі жайында құнды деректер қалдырған ағылшын теңіз қызметінің капитаны Джон Эльтон (1735), суретші Джон Кэстль (1736), сауда қызметкері Реональд Гок (1741-1742).

Қазақ әдебиеті.

473. Шығармашылығы елді ерлікке, қаһармандық пен батылдаққа шақыруға арналады Ақтамберді жырау Сарыұлы (1675-1768).

474. Ақтамберді жыраудың кесенесі орналасқан Шығыс Қазақстан облысы аумағындағы Жүрекжота шоқысының баурайында.

475. Халық арасында «Көмекей әулие» атанған Бұқар жырау Қалқаманұлы (1693-1787).

476. Бұқар жырау дүниеге келді Павлодар облысы Баянауыл ауданы Далба тауының етегі.

477. Өзінің толғауларында Абылайды прогресшіл мемлекет қайраткері ретінде мадақтаған Бұқар жырау.

478. Бұқар жыраумен замандас және оған рухы жағынан да жақын Үмбетей жырау Тілеуұлы (1706-1778).

479. Қазақ халқының қас батыры Қанжығалы Бөгенбайды жоқтау және оның өлімін Абылай ханға естірту жырлары халық жадында сақталған Үмбетей жырау авторы.

480. Тәтіқара жырау дүниеге келді Қостанай облысы аумағындағы Сарыкөл деген жерде.

481. Абылай ханның батырларын мадақтап жырлаған Тәтіқара жырау.

482. Көшпелілердің діни сенімі мәселелерін қозғаған Көтеш пен Шал (Тілеуке Күлекеұлы).

483. Шал ақын деп аталып кеткен Тілеуке Күлекеұлының туған жері Ақмола облысы. (Есіл өзенінің оң жағасында Күлеке батырдың отбасында дүниеге келген).

484. Шежіре сөзінің моңғолдарда «цэжере», түркілерде «седжере» сөзінің мағынасы «есте сақтау».

485. Қазақтар арасында алғаш шежіре деректерін жинастырып қалдырғандар Ә. Бөкейханов, М. Ш. Көпейұлы, Ш. Құдайбердіұлы және т.б.

486. Музыкалық шығармалардың негізгі түрі ән мен күй.

487. «Толғау», «Аллам жар», «Бақсы» күйлерін шығарған Тілеп Аспантайұлы (1757-1820).

488. «Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұлама», «Қайың сауған», «Аңшының зары» күйлерінің авторы Байжігіт.

489. 1765 ж. Омбыда, Петропвлда және Жәмішевте гарнизондық мектептер ашты Сібір шекара шебінің бастығы Шпрингер.

490. Алғаш ашылған мектепте оқыған балалар саны 240.

491. 1786 ж. азиялықтарға арналған мектеп ашылды Омбыда.

492. 1789 ж. үкіметтік мектеп ашылды Орынборда.