16. Унутрыпалітычнае жыцце вкл у канцы 14 – 1 палове 16ст. Рэформы 60-х гг. 16 ст.

У 1385 г. падпісана Крэўскай уніі. У 1386 г. Ягайла прымае каталіцтва і займае польскі трон. Паводле граматы ад 20 лютага 1387 г. феадальная знаць каталіцкага веравызнання атрымлівала неабмежаванае права валодання сваімі вотчынамі, а таксама вызвалялася ад выканання шэрага дзяржаўных павіннасцяў. На праваслаўных феадалаў, гэты прывілей не распаўсюджваўся. З гэтага часу "рускае" пытанне падымалася і выкарыстоўвалася рознымі палітычнамі дзеячамі.

У 1413 г. падпісана Гарадзельская унія, паводле якой праваслаўная знаць Княства ставілася практычна ў дыскрымінацыйнае становішча. § 3 Гарадзельскай пастановы устанаўліваў, што толькі каталікі маглі валодаць і карыстацца эканамічнымі і палітычнымі прывілеямі. У 6-м пацвярджалася забарона на шлюбы паміж каталікамі і праваслаўнымі. Асаблівае значэнне меў § 9, па якім на "дастоінства, месцы і пасады" назначаліся католікі. § 11 і 12 пазбаўлялі праваслаўных феадалаў права выбрання вялікага князя.

У 1430 г. вялікім князем літоўскім становіцца малодшы брат Ягайлы Свідрыгайла Альгердавіч, які ў свой час выступаў апанентам вымушанай прапольска-каталіцкай палітыкі, што прыводіць да феадальнай вайны у княстве. Па прывілею 1434 г "руская" знаць дабілася саслоўнай роўнасці з каталіцкай арыстакратыяй, але адно з галоўных пытанняў - удзел праваслаўных феадалаў у кіраванні дзяржавай - гэтай граматай не вырашалася.

На ўнутраную палітыку ВКЛ усё больш уздзейнічала знешняя. На працягу XVI ст. ВКЛ абаранялася ад набегаў крымскіх татар, але галоўны вораг ў гэты час паўстаў на ўсходзе(Масква). Масква інспірыравала ўнутраныя канфлікты ў беларуска-літоўскай дзяржаве (мяцеж Міхала Глінскага ў 1508 г). Захопніцкая палітыка Масковіі адбывалася пад ідэалагіяй абароны праваслаўя. Гэта прымусіла ўрад ВКЛ пайсці на змены ва ўнутранай палітыцы.

У 1468 быў зацверджаны кароткі збор законаў, вядомы ў гістарыяграфіі як «Судзебнік Казіміра» 3 пачатку XVI ст. праводзіцца лінія на роўнасць у правах прадстаўнікоў усей шляхты. Гарадзельская пастанова была адменена ў 1563 г. 3 гэтага часу пасады дзяржаўнага кіравання маглі займаць прадстаўнікі шляхецкага саслоўя любога веравызнання. Надалей заканадаўчае афармленне роўнасці ў правах усёй шляхты знайшло месца ў Статуце Вялікага Княства Літоўскага 1588 г. У 1548 памёр Жыгімонт Стары і паўнапраўным каралём польскім і вял. князем літоўскім стаў Жыгімонт Аўгуст [1548-72]. У час яго кіравання ў ВКЛ былі праведзены важныя паліт. і эканам. рэформы,у т.л. адміністрацыйныя,у выніку якіх форма і структура адм.-тэр. падзелу ВКЛ былі набліжаны да аналагічнага ладу Польшчы. Паводле адм. рэформы 1565-66 утвараліся павятовыя соймікі, якія вырашалі мясц. пытанні. Важнай пастановай, накіраванай на павелічэнне даходнасці і таварнасці феадальных гаспадарак, была «Устава на валокі» 1557 г.

У гэты перыяд была праведзена судовая рэформа у некалькі этапау: 1 этап: Статут ВКЛ 1529 г. асноунымі дасягненнямі якога можна лічыць рэфармаванне гроцкіх судоў і ўвядзенне адвакатуры. 2 этап: Бельскі прывілей 1564 г., які прадугледжваў утварэнне земскіх павятовых шляхецкіх судоў і абвясціў адзіную падсуднасць шляхты гэтым судам. 3 этап: Статут ВКЛ 1566 г. рэгламентаваў дзейнасць і парадак фарміравання земскіх павятовых судоў, абвясціў утварэнне возных. Быў уведзены шэраг працэсуальных норм и тэорыя ацэнкі доказаў, заснаваная на навуковай логіцы. 4 этап: Закон “Аб утварэнні Галоўнага Трыбунала” 1581 г.