3.Фотопериодизм

Жарықкезеңдік (фотопериодизм). Ағзалардың көпшілігіне жарықтың тәуліктік ырғағы, яғни жарық (күн ұзақтығы ) мен қараңғы (түннің ұзақтығы ) арақатынасындағы тәулік кезеңдері тән қасиет. Өсу және даму үдерістерінен керінетін ағза жауабы жарықкезеңдік (грекше «рһоіоs» - жарық, «регіосіоs» - айналым) деп аталады.Өсімдіктер жарық ұзақтығының тәуелділігі бойынша ұзақ күндік өсімдік және қысқа күндік өсімдік деп бөлінеді. Ұзақ күндік есімдік тәуліктің жарық кезі 20 және одан ұзақ сағатка жететін үйектік (полярлық) шеңбері ауданында өседі. Мысалы, сары сояу (дурнишник) әсімдігі тәуліктің жарық кезі 21 сағатқа жеткенде ғана гүлдейді. Егер жарык кезінің ұзақтығы 21 сағаттан кем болса, онда бұл өсімдіктің үсікке тап болуы мүмкін. Солтүстік үйек шеңберінен аздап оңтүстікке қарай және оңтүстік үйек шеңберінен аздап солтүстікке қарай өсетін өсімдіктер қысқа күн өсімдіктері (мысалы, соя, бамбук, мақта, тары, жүгері, темекі) жатады. Бұл өсімдіктер ұзақ күн жағдайында гүлдей алмайды.Жарықкезеңдікке тек өсімдіктер ғана емес, жануарлар да жауап береді. Мәселен, құстар мен ірі сүтқоректілерде жарық кезендігі маусымдық жылыстауға, күзгі және көктемгі түлеу, қысқы ұйқыға жатуға және басқаларға байланысты. Жарық кезеңінің реттелуі жануарлардың маусымдық жыныс белсенділігі үшін де едөуір маңызы бар. Жарық кезеңді қөректену қылығына да әсер етеді. Оның әсерінен қоңыржай ендіктің жануарлары калориясы көбірек қорек іздей бастайды. Адамның жарық кезеңдігі маусымдық эмоциялы күйге әсер етеді. Мысалы, эмоциялы белсенділіктің көктемгі үдемелі каркыны баршаға мәлім.

19 Билет

1)Ормандардың ауа тазартудағы қызметі. Атмосферадағы көміртегі балансына әсер етумен қатар, ормандар ауадағы басқа да бөгде заттарды жоюға қабілетті. Ауаны ластаушы заттардан тазарту оларды сіңіру арқылы да,физикалық тұндыру арқылы да жүзеге асырылады. 

2)Рекреация ұғымы үйден тыс жерде адамдардың денсаулығы мен еңбекке жарамдылығын қалпына келтіруді сипаттайды. Рекреациялық объект ретінде ормандар мен ормандық ландшафттар кеңінен қолданылады. Қала тұрғынына табиғат аясында күшін қалпына келтіру үшін қала не тығыз қоныстанған басқа да жерлермен салыстырғанда 4-5 есе аз уақыт қажет екен. Қала халқының санының артуы мен стрестік құбылыстардың артуы әсерінен адамдар табиғатқа жақын болуға талпынады. Осыған байланысты рекреациялық мақсатта қолданылатын ормандардың көлемі де, оларға жасалатын қысым да артып отыр. Орман өсіру ғылымның жеке бөлімі – рекреациялық орман шаруашылығы қалыптасқан. Оның міндеті – жекеленген экожүйлердің рекреациялық бағасын анықтау, қысымды реттеу іс-шараларын жасау, экожүйелер мен шаруашылыққа зиянын төмендету. Рекреациялық ормандарға жасалатын зақымдануларды кеміту үшін арнаулы іс-шаралар жүргізіледі: 1) қысымды реттеу. Орманға келетін адамдардың белгілі бір саны арқылы жүзеге асырылады; 2) қысымның теріс әсерлерін кеміту. Жолдарды жасау, автокөлік тұратын жер, домалатын орындарды белгілеу; 3) демалушылар арасында тәрбиелік және түсіндіру жұмыстарын жүргізу.

3) 3.P=П+R+H формуласына түсініктеме бер

Мұндағы: P-консументтің рационы, яғни белгілі бір уақыт жейтін тамақ мөлшері, энергия бірлігімен берілген; П-ағзаның өсуіне жұмсалатын энергия; R-тыныс алу және басқа тіршілік процестеріне жұмсалатын энергия; H-экскременттер түрінде шығарылған, қорытылмаған тамақтың энергиясы.