13. А.Августин мен ф.Аквинскийдің діни философиясы.

Дін бәрінен жоғарғы жаратушы күшке ж\е  оның қоршаған орта мен адам баласына әсер бар деп есептенйтін сенім нанымға негізделген көзқарас формасы.Діннің мифологияға ұқсастығы бар: әлемнің п.б. жер тебіндегі тіршілік,этикалық мәселелерді алға қояды.  Аврелий (354 – 430ж) философ, католик шіркеуінің белгілі уағыздаушысы және саясаткері ретінде августиншілдік деп аталған христиан философиясындағы жаңаплатоншылдық бағыттың негізін қалады. Негізгі еңбектері: “Тәубеге келу”, “Құдай қаласы туралы”, т.б. Августиннің ілімі бойынша, адам дүниеге келмей тұрып оның іс-әрекеттері, қылықтары құдай еркімен белгіленіп қойған. Тарихтың даму негізінде адам санасының өзіне деген сенімділігі (бұл сенімнің негізі – құдай) мен құдайға деген сүйіспеншілігінің танымдық күші жатыр. Августиншілдік теология-философиялық бағыт ретінде Фома Аквинский Құдай тұрмысының бес негізін ұсынды: 1) қозғалыс қозғалыссыз бірінші қозғаушының бастауы; 2) себептілік пен зерттеу тізбегі мәңгі болуы мүмкін емес – яғни, бірінші сепептілікті анықтау қажет; 3) өмірде кездейсоқтық басты бола алмайды, қандайда бір қажеттілік болуы қажет; 4) барлық заттар өз ерекшеліктерімен өзгешеленеді, бірақ бәрінен жоғарғы бір зат болуы қажет; 5) өмірдегі жалпылық Құдайды бастау негізінде қарастырады. Мұнда Фома Аквинский Аристотельдің себептілік тұжырымдамасын қолданған, қозғалыс және жалпы себептілік туралы айтқан. Қажеттілік туралы үшінші аргумент себептілікке негізделеді, ал Фома Аквинскидің барлық жүйесі негізделген төртінші аргументте иерархия себептілігі жатыр.  Августинмен келісіп, әулие Фома жамандықты нақты емес деп хабарлайды. Құдай өндірген тұрмыс байлық, ал адамның еркіндігіне негізделу жамандық. Яғни, өнегелік мақсаты Құдайға бағытталу, ал рахат оның жетілуінде болады. Құдай байлығы – жақсылықтың қажетті жағдайы. Бірақ, Августинға қарағанда, Фома іс-әрекеттің моральді бейнесі қорғаушылыққа әкеледі деп санады.  Адамда Құдай ұят ретінде бейнеленген. Қандай ұқсас түсініктер бүкіл тарихтан өтуде: Сократтағы шайтан, стоиктардағы данышпандар, христиандағы Құдай.  Аристотельге сүйене Аквинат жақсылықты саналы және әділетті деп бөлді, бірақ хрестианин ретінде сенімділіктіде қосты – сенім, дін, махаббат оларды ең жоғары деп санады.  «Схоластика өз-өзін нақты білімдегі кемшіліктері үшін логикалық қалыптасуларды таңдау кезіндегі ойшылдығымен мәртебеледі және де атақты механикалық комбинация арқылы, логикалық процесстермен жаңа танымдар жасаса болады деп бекітті».  Августин Аврелийдің құдай және адам туралы ілімі. Августиннің «күмән» қағидасы.Августин Аврелий Әулие(354-430) христиан дінбасы және неоплатонизмге жақын фил.- Мистик, патристиканың ықпалды өкілі. Оның дүниетанымы фиденстік сипатта, яғни «нанымсыз білім де, ақиқатта жоқ» деген қағида бағынады. «Құдайдың қаласы» (426) атты шығармасында Августин тарихты, адам тағдырын фаталистік (теологиялық фатализм тарихтағы оқиғалар мен адам өмірі құдайдың құдыретімен анықталатын негізгі алу) тұрғыдан түсіндіретін христиандық концепциясын ұсынды. «Жердегі қалаға», «Күнәһар» зиялы мемл.те ол «Құдайдың қаласын», яғни шіркеудің бүкіл дүниежүзілік үстемдігін қарама қарсы қойды. Авг.ң христиан теологиясының әрмен қарай дамуына жасаған ықпалы орасан зор.

Фома Аквинскийдің философиясы. Құдай, зерде және сенім проблемасы.Ортағасырлық ф.ң белді өкілдерінің бірі Фома Аквинский (1225-1274) ортағасырлық католик дінінің теологі , доминикандық монах, ортадоксальдық схоластиканы жүйеге келтіруші. Париж және Кельн универ.де білім алады. Ұлы Альберттің шәкірті. Негізгі еңбегі «Теология суммасы»(жиынтығы) Аквискийдің объективтік идиалистік ф.сы Аристотель ілімін теологиялық тұрғыдан түсіндіру, аристотелизмді христиан дініне сай ықшамдау нәт.де п.б. Аристотель фил.н Аквиский материалистік идеяларын алып тастап, идеалистік элементтерін (жаратқан иенің қозғалыссыздығы жайындағы ілімін) күшейту бағытында әрекет етті. Аквинский б.ша универсалдардың үш түрі бар:1)Жеке заттарға дейінгі (құдайдың құдіреті).2)Заттардың өздеріндегі (жекедегі жалпылық).3)Заттардың кейінгі түрі (адам санасында танылатын)