100.Адамдарға басшылық етудің әдістері.

Басқарылатын жүйенің басты элементі - адамдар. Олар бүкіл жүйенің қозғаушы күші, шешім қабылдаушысы т.б. Бүлар тұтастай басқару аппаратын қүрайды. Бүл жүйені ұйымдық - экономикалық деп атайды, ал олардың элементтері - ұйымдастыру нышандары мен ықпал ету болып саналады. Өндіріс жұмысын қарайтын адамдар, бірлескен еңбек процесінде белгілі бір әлеуметтік қатынас орнатады да, өндірісті басқарудың әлеуметтік -экономикалық жақтарын сипаттайды.

Басқару әдістері – басқарушы субъектінің белгілі бір нәтижелерге қол жеткізу үшін басқару объектісіне ықпал етуде қолданатын құралдар мен тәсілдердің жиынтығы. Жалпы ғылыми әдістерді әдістемелік нұсқаулықтардан көруге болады. Мәселені жүйелі әрі кешенді тәсілдемелермен шешуге негізделген. Ғылыми әдістер: тарихи, үлгілеу, эксперименттік, экономикалық-математикалық ттеалгоритмдерді пайдалану, әлеуметтік зерттеулер т.б.

Жалпы ғылымидан басқа бақаруда қолданылатын өзіндік ерекшеліктері бар әдістер де болады. Б.ә.жіктеудің критериялары:

Мазмұн: ықпал етудің ұйымдастырушылық-әкімшілік, экономикалық, әлеуметтік-психологиялық тәсілдер;

Мотивация: материалдық, моральдық, мәжбүрлеу

ұйымдастыру түрлері: жалпы, түрде жекешеге, ұжымдыққа және алқалыққа;

қолдану саласы бойынша: әдістер жалпы түрде (барлық жүйеге қатысты) және тұжырымды түрде (локальный) оның жекелеген бөлімдерде қолданылуына қарай болуы мүмкін.

Осының ішінде мазмұнына қарай б.ә. :

Басқарудың э.ә. – кәсіпорын қызметкерлерінің қажетті бағытта әрекет етуіне және алға қойылған міндеттерді шешуге талпыныстарын оятатын экономикалық жағдайларды тудыру жолымен ықпал ету тәсілдерінің жиынтығы.

Б.ұйымдастырушылық ә. – нақты мақсаттарға қол жеткізудің ұйымдастырушылық жағына ықпал ету жүйесі б.т. бір жұмысты орындау ұйымдастырудың әрқилы жағдайларында, оны ұйымдастырудың әртүрлі типтерінде мүмкін болады:

-қатаң реттемелеумен

-икемділікті бейімделумен

- жалпы міндеттерді дұрыс қоя білумен

-қызметтің ұйғарылатын шегін белгілеп алу және т.б.

Б. әлеумет-псих.ә. – бұл қоғамдық, жекелеген мәні бар өнегелік құндылықтарды қалыптастыруға, әлеум-психолг.факторларды пайдалануға негізделген басқаруға ықпал ету тәсілдері. Келесідей тәсілдер жиынтығын қамтиды:

• Өз кезегінде бірігіп қызмет етуге қолайлы жағдай тудыратын адамдардың әлеуметтік-психологиялық сипаттамаларын (қабілет, темперамент, мінез-құлықтарындағы ерекшеліктерін) ескеру арқылы еңбек ұжымдарын қалыпт. Бұл сиыса, сыйласа білу сияқты күрделі мәселені шешуді, алға қойылған мақсаттарды біріге істеу, ауызбіршілікке шақырады.

• Келісім шарттарды, міндеттемелерді пайдалану, игіліктерді бөлудің тәртіьін белгілеу секілді әлеуметтік реттеу жүйелерін енгізу.

• Әлеуметтік ынталандыру – нақты мақсаттарға, нәтижелерге қол жеткізуге бастайтын әлеум-психологиялық жағдай жасау.

101.Алғашқы және екінші ретті қызметтер көрсететін кәсіпорындар мысалын келтіру.

Туристік объект 3 негізгі компоненттен тұрады: 1. Тур.аудан(орын) – тур.шара өткізетін белгілі бір орын немесе ауданның туристпен қолданылуы. Оның негізгі факторы – тартымдылығы. Бұл аудан немесе орынның шекарасы шектелмеген. 2. Тур.ұйымдар(мемлекеттік – туристік саясатпен айналысады; жеке меншік). 3. Туристік кәсіпорындар. Тур.кәсіпорындар өз кезегінде бірінші реттік қызметтер ұсынатын кәсіпорындар(туроператорлар, турделдалдар, арнайы тағайындалған көлік мекемелері, түнеу орындары, басқа да мекемелер) және екінші қызметтер ұсынатын кәсіпорындар(кредиттік немесе банктік, жалға алу мекемелері немесе спорттық, жарнамалық, сақтандыру мекемелері) болып бөлінеді. Туроператорлар көлеміне байланысты бөлінеді: а.ірі(150000); в.орта(30000-50000); с.шағын(30000 дейін). Көрсетілетін аймағы бойынша ұлттық, аймақаралық, аймақтық және жергілікті деңгейдегі болып, тур.бағдарламаның тереңдігі мен кеңдігіне байланысты және мақсатына байланысты коммерциялық, коммерциялық емес болып бөлінеді. Турделдалдар мынадай критерийлерге бөлінеді: ассортименті бойынша, құқықтық-экономикалық статусы, көлеміне байланысты. Басқа да мекемелер: кредиттік немесе банктік; жалға алу мекемелері немесе спорттық; жарнамалық; сақтандыру мекемелері.