1. Тафсилятлы беян язынъыз.

2. Муэллифнинъ эсас фикиринен разысынъызмы? Джевабынъызгъа делиллер кетиринъиз.

13. Садыкъ дост

Мурат апансыздан огде, ер устюне яйыла берип, онъа тараф сурьат иле якъынлашып келеяткъан бир шейни сечти. Сескенди. Мураткъа атта о шейнинъ агъыр нефес алгъаны, панджаларынен ёл ташларына чакъ-чакъ ургъаны биле эшитильген киби дуюлды. Бу да не мараз экен? Эвеллери мында сюрю-сюрю юрьген къашкъырлар энди чокътан гъайып олып кеттилер де…

Къара кольге чабикликнен якъынлаша эди. Озю де догъру Муратнынъ устюне бастырып кельмекте. Мурат сагъгъа ёл четине бурулгъанынен о да аман о тарафкъа догърулды. Мурат солгъа атылды. Кольге де солгъа чевирильди. Араларында гъает аз месафе къалды. Дёрт адым, учь, эки… Къара кольге бирден котерилип, Муратнынъ устюне сычрады!

Бала багъыраджакъ олды, сеси чыкъмады. Тени буз-бузлады, сачлары тикленди чемоданыны быракъып, эллерини бошаткъан арада бу къара кольге озюнинъ копеки Тарзан экенини анълады. Копек къуванчле силькинип, саибининъ юзюни ялап башлады. Мурат копегини къучакълады, онынъ башыны багърына басып сыйпады.

Мурат Тарзанны та кичкене экенде алгъан эди. Анасы эвеля онынъ копек тутмакъ ниетине къаршы чыкъты: «Къаерде ятып-тураджакъ о? Ненен бакъаджакъмыз биз оны?», – деди. Лякин Мурат пек ялваргъан сонъ, разылыгъыны бильдирди.

Кучелек Сакине аптени тюшюндирген бутюн зорлукъларны озю чезди. Ятып-турмакъ ичюн кошесинде булунгъан тандырнынъ тюбюне сокъулды, озюне юва япты. Аш сайламакъ бильмеди, не берселер – ашады, етмесе – авджылыкъ япты, озь къайдыны озю четки, иште, саиплерине агъырлыгъыны бильдирмеди. Омюринде биревни тишлемеди, лякин азбаргъа кимсени къоймады, къаравуллыкъ вазифесини юректен эда этти, эм Муратларнынъ аилесинде омюрининъ сонъунадже садыкъ дост олды… (217 сёз).

Э. Умеровдан

1. Тафсилятлы беян язынъыз.

2. Копекнинъ озь саибине садыкълыгъы акъкъында бильгенинъизни икяе этинъиз.

14. Джанлы нишан

Озен ялысындаки лиман енгиль думан ичинде юкъусырамакъта. Ялыгъа якъын ерде комюр, кульче ташыгъан юк гемилери арекетсиз туралар. Кяде бир дюдюклер чалып янъгъырай, о, насылдыр теляшлы адиселерни анъдырып, инсанларда къоркъу къозгъай. Танъ маалинде мында февкъульаде арекет башланды. Махбюслерни гемилерге айдадылар. Эркеклерге къадынлар да, бала-чагъа да къошулды.

Энди экинджи куньдир ки, гемиле Об озени бою ялдамакъталар. Токътамай ягъмур ягъгъанынданмы, ёкъса омюринде пек чокъ аджджы, мусибетли куньлер корип кечиргенинденми, озен къарарып, титис къыяфет алгъан. Гемилер кимерде къыргъа тырмашкъан огюз араба киби яваштан кете, далгъачыкълар шапырып копюкленерек, оларнынъ къабыргъаларыны мераметсизликче дёгенлер. Ягъмур исе токътамакъ бильмей, эп ягъа. Бу арада ашагъыдан, геми анбарындан къадын, бала агълавлары эшитильди. Эркеклерден кимдир бириси пис сёзлернен сёгюнди. Тапырдылар, бекчилернинъ давушлары эшитильди. Бираздан эр шей тынды. Бутюн бу азаплар Теметнинъ козьлери огюнде олып кечмектелер. Инсаннынъ ферасети, алидженаплыгъы, улулыгъы джебр саесинде оны текмиль терк этелер. О, бу тюфекли адамларгъа бакъа да, инсан затына нефрет беслей. Онъа ойле кельди ки, дюньяда саф юрекли, мераметли адам къалмады.

«Ничюн инсанлар дост, муаббет олып яшамайлар? Ничюн? Душманлыкъ, асретлик, бири-бирини чакъув адетке чевирильди. Бойле яшайыш не вакъыт битеджек? Эм битеджекми? Зорбалыкъ акъкъында чокъ айтыла. Гузель, татлы сёзлер, тек олар кягъыт устюнде къалалар. Бугуньки эзиетлер де сербестликми? Ёкъ, сербестликнинъ озю де зиндангъа къапатылды. Андан чыкъып оламай. Аджеба, ярын бизни даа нелер беклей? Манъа оны ким айтыр?»…(217 сёз).

И. Пашиден