1. Теменна этем

Эр адамы тек учь алда тиз чёке: чокъракътан сув ичкенде, севимлиси ичюн чечек къопарып алгъанда ве анагъа теменна эткенде.

Мен де Сизлерге теменна этем, чюнки Сизлер – къадынларсынъыз. Сизлернинъ азапларынъыз алемге янъы омюрлер догъура. Сизлернинъ юкъусыз геджелеринъиз аджиз къычыравукълардан гъайретли къызчыкълар ве къоркъу бильмез огъланчыкъларны етиштире. Сизлернинъ буюк сабырынъыз, эллеринъиз ве юрегинъиз огъланчыкълардан ве къызчыкълардан аджайип къызлар ве алидженап йигитлер япалар. Ве Сизлернинъ къайгъырувларынъыз, эмегинъиз ве севгинъиз оларны ер юзюндеки аят шерефи ичюн къараманий арекетлерге рухландыра.

Девирлер зынджыры къартана, ана ве къызлар юреклеринден орюльгендир, ве бу сонъсуз инсаниет орювни къырып ташлайыджы къылыч дюньяда ёкътыр. (91 сёз)

Борис Васильев

1. Тафсилятлы беян язынъыз.

2. Дюньяда энъ мукъаддес инсан анадыр. Аналар акъкъында икяе этип бу фикирни исбатланъыз ве метинни кенишлетинъиз.

2. * * *

Къыш куньлеринден бири эди. Поезд токъталгъан станциягъа балалар эвининъ хызметчилиринен берабер койнинъ яры джемааты да чапыштылар. Эр ким, алына коре балачыкъларгъа пите, къайсы къурусы, сыджакъ урбалар алып кельдилер. Вагондаки балачыкълар исе ёрулгъанларындан эр шейден кечкенлер, сувукътан ушюп бири-бирине таянгъан, эписининъ сачлары къыркъылгъан, козьчиклери оюлгъан, аджыныкълы бир алда къалгъанлар. Вагонгъа Мавлюда биринджи чыкъып:

– Хош кельдьнъиз, балалар! – деп багъырды, сонъ бираз озюне кельген сонъ, онъа бакъып тургъан балаларгъа:

– Сизинъ ана-бабаларынъыз душманны енъген сонъ, о якълардан къайтып келеджеклер, олар кельгенге къадар, сиз мында, бизим балалар эвинде, яшамакъ керексиз. Биз эпимиз сизлерни алмагъа кельдик, – деген сонъ, балалар бирер-бирер ерлеринден къалкъып, вагондан тюше башладылар. Меджалсызланып, юрип оламагъанларыны къучакъларына алып, эписи ёлгъа чыкътылар. Балалар эвине якъынлашкъанда, мусафирлерни догъру ашханеге алып кирдилер. О ерде оларны ягъ, пишкен къартоп къокъусы севиндирди. (130 сёз)

Дж. Аметовдан

1. Беянгъа серлева уйдурдынъыз.

2. Тафсилятлы беян язынъыз.

3. Балалар эвинде янъы аят башланды. Озь фикирлеринъизнен беян метинини толдурынъыз. Икяенъизде ашагъыдаки левхаларны ачмагъа тырышынъыз:

- Балалар янъы аяткъа биринджи куньлерден алышып олдылармы?

- Ана-бабаларындан марум олгъан балачыкълар балалар эвинде озьлерини насыл алып бардылар?

- Янъы тертипке ве янъы омюр тарзына алышмагъа нелер ве кимлер ярдым этти?

- Балалар эвиндеки балаларнынъ такъдирлери насыл олды?

3. Бинъбаш къорай

Уджсуз-буджакъсыз, та уфукъкъа синъип кеткен кийик чёллерде даире шеклинде оськен бир от расткеле. Русча онынъ ады «перекати-поле», латиндже «лимониум татарикум», татарджа исе «бинъбаш къорай».

Бинъбаш къорай «генчлик» чангъында ешиль ренкте, гурь ве сагълам мучели ола, «къырджыманлыгъында» куль тюсте тикенли ве япышкъакъ ола, «къартлыгъында» исе бир обачыкъ чёпни анъдыра…

Кемалына етер-етмез, артына-огюне бакъмай, тувгъан мекяныны терк этип, къайдадыр ашыкъа… Сонъсуз чёллерде оны тапсанъ ал! Къаар-къасеветсиз, топ киби шенъ-шерамет тыгъыра бере. Ель къайда уфюрсе, о тарафкъа тыгъыра… Онынъ артындан бакъып айретте къаласынъ: не къадар раатлыкъ бильмеген, темельсиз, серсерий осюмлик!

Лякин омюрининъ сонъунда о энди баштаки киби ель етмез чабикликнен тыгъырып оламай. Бир янындан дигер янына акъырын-акъырын чевириле, зар-зорнен арекет эте. Кет-кете о якъкъа-бу якъкъа урула-урула, бутюн вуджуды эзиле, тыгъырмагъа биле алы къалмай. Ниает, урлугъыны анда-мында тёкип-сачып, ёл кенарындаки эндекке я да огюнде расткельген чукъургъа юваланып, ятып къала. Серт кузь рузьгярлары онынъ устюни тоз-топракънен, чёплюклернен комип ташлай. Гъарип, янъгъыз, пусюрлик астында сонъки дакъкъасыны беклеп ята…

Ёкъ, бинъбаш къорайнынъ такъдири сукъланыладжакъ киби дегиль! (161 сёз).

Т. Халиловдан