1. Тафсилятлы беян язынъыз

2. Икяеге серлева тапынъыз

3. Балаларнынъ Мураткъа нисбетен арекетлерини насыл адландырмакъ мумкюн?

37. Тильки ювасы

Саит элини Рустемнинъ омузына къойды ве:

– Истейсинъми, санъа бир шейлер косьтерейим?

– Эбет.

– Юрь меннен — о еринден турды. — Яваш ол, о тарафта тильки ювасы бар. Эгер ишимиз онъ кельсе, юва янында ойнашаяткъан тильки балаларыны корермиз.

Рустем аякъларынынъ уджларына басаракъ, Саитнинъ артындан кетти. Олар тепенинъ экинджи тарафына кечтилер. Саит эгильди. Рустемнинъ де ойле япкъаныны корип, мемнюнликнен козюни къымды. Тезден олар дёртаякълап кете башладылар. Ве бекленильмегенде тёпенинъ экинджи тарафында балалар сеслери эшитильди. Саит еринден атылып турды ве таягъыны сюнгю киби тутаракъ, чапып кетти.

Эки бала итбурун чалылары арасындаки юванынъ агъзында тура ве бири-бирини итеклеп, къычырыкълап, онынъ ичине бакъалар. Итбуруннынъ тёпеден ашагъы эгильген тикенли пытакълары юванынъ агъзыны къапатып туралар.

– Сиз мында не ишлейсинъиз? – деп къычырды Саит. Балалар сескендилер ве ерлеринден атылып турдылар.

– Не ишлейсинъиз? - Саит оларнынъ янына барды.

– Санъа не? — деди балаларнынъ узун бойлу сою. Онынъ яшы да буюкче олса керек.

– Мында тильки балаларыны корьгенинъиз акъкъында кимсеге агъызынъызны ачманъыз. Анъладынъызмы? – деди Саит кескин давушнен. – Эгер айтсанъыз я да биревлерни бу ерге алып келип косьтерсенъиз. Экинъизнинъ де аякъларынъызны ве къолларынъызны багълап, шу юванынъ ичине къапарым. Анъладынъызмы?

Бу вакъытта юва ичинден шытырды эшитильди. Саит эгилип ичери бакъты ве: «Эй, чыкъ андан! – деп къычырды. – Чыкъ дейим санъа! Тез ол! Тильки балаларына токъунмакънынъ насыл олгъаныны мен санъа косьтеририм».

Къоба ичинде: «Чыкъып оламайым», – деген зайыф давуш эшитильди. Саит ачувнен аякъларны тутты ве шиддетнен чекти. Итбуруннынъ тамырлары астындаки топракъ салланды ве сагъыр бир давушнен чёкти. Юва ичинден: «А-а-а!» деген къычырыкъ эшитильди. Юванынъ устюнде чатлакъ асыл олды ве анда отларнынъ узюльген тамырлары корюнди.

Топракъ астындан корюнген аякълар титрей, ичериден ферьядгъа бенъзер давуш эшитиле. Рустемнен Саит аякъларны кескин арекетнен бир кереден чектилер ве сыртлары устюне йыкъылдылар. Къап-къара сазгъа булангъан Азам корюнмез Рустемнинъ устюне келип тюшти ве аягъынен онынъ янагъына урды. Юва устюндеки топракъ уфулдагъан киби ерге чёкти ве юва бир тамам басылып къалды (290 сёз).

Э. Амиттен

1. Беян язынъыз.

2. Бу икяе сизде насыл дуйгъулар догъурды? Азамнынъ арекетине къыймет кесинъиз. Фикиринъизни комментирленъиз.

38. Чечек байрамы

Чечек! Ер юзюнде оны севмеген адам бармы?

Ильки баарьде, къар астындан баш котерген бем-беяз акъбардакъ анги бир къырджымангъа генчлигини эслетмей? Балалыгъында тегенеклер астында мавымсырап тургъан мор мелевшелерни узьмек ичюн анги бир инсан къолларыны ал къангъа боямай? Анги бир йигит севимлисине, эдие оларакъ, чечек багъышламай? Анги бир тотай къыз, севимлисини эске кетирип, чечек опьмей?

Аналар севимли эвлядларыны багърыларына басып: «Сен меним дюньяда бирден-бир чечегимсинъ!» – деп охшайлар.

Чечек эвель-эзельден севилип кельген. Инсанлар онда гузеллик, тазелик, хошлукъ тапкъанлар.

… Бугунь раатлыкъ куню. Шеэримизде биринджи оларакъ чечек байрамы отькериледжек.

Чечек байрамы! Яхшы бир шей тюшюнип тапкъанлар. Табиатны севген адам, яшайышны да север.

Чечек байрамы куньдюз саат бешлерде башланды. Биз колхоздан кетирильген чечек сепетлерини къолтукъларымызгъа алып, шеэр багъчасына киргенде, орталыкъ рыкъма-рыкъ адам толу эди; байрам нишаны оларакъ, оларнынъ эр бирининъ элинде, яхут кокюсинде, яш къызларнынъ исе сачларында гуль ве чечеклер бар эди.

Багъча пек буюк, онынъ ичюн мен бирде-биринден чечек сергиси не ерде олгъаныны сорап бильмеге ынтылдым. Лякин агроном достум къолумдан тутып:

– Сорап отурмакъ керекмей, – деди. – Озюмиз къокълап тапармыз.

Ойле де олды. Бираз доланып юрген сонъ, хош къокъулар къоюра берди ве биз догъру чечек сергисине барып чыкътыкъ.

Биринджи дакъкъаларда козюмиз корьгенине озюмиз инанмадыкъ. Бу – серги дегиль де, чечек денъизи эди!

Сув фышкъырып тургъан голь этрафындаки бол мейданлыкъны толдургъан, бири-биринден дюльбер ве ярашыкълы чечеклер козь къамаштыра, гонъюль охшай, аяткъа къуванч ве севги бермекте эди.

Бу дюльберлик зийнети ичинде инсанда озь-озьлюгинден гузеликке, тазеликке, видждан ве ахлякъ темизлигине ынтылыш, истек догъа эди.

Бираздан оркестр давушы эшитильди. О, баарь гузеллигини, баарь ешиллигини ве тазелигини, Ватанымызнынъ уджсуз-буджакъсыз чименликлерини, дагъ ве орманларыны, озен бою ешиль тюземликлерини, оларны безендирген гуль ве чечеклерни анъдыргъан насылдыр бир муляйим эзги чала башлады.

Олар чифт-чифт оларакъ, чечеклер ортасында айланалар… Арды кесильмеден музыка янъгъырай. Онынъ нагъмелери Ватанымызнынъ мухтелиф ве аджайип табиатыны эйбетлеп, онъа шан-шерефлер айтмакъта эди. (292 сёз)

Ю. Болаттан