- •Къырымтатар тили. Беянлар ичюн метинлер джыйынтыгъы. Девлет нетиджелев аттестациясы. Окъутув къырымтатар тилинде алып барылгъан умумтасиль мектеплерининъ
- •Кириш сёз
- •Беянларгъа къыймет кесюв шартлары
- •1. Теменна этем
- •1. Тафсилятлы беян язынъыз.
- •2. Дюньяда энъ мукъаддес инсан анадыр. Аналар акъкъында икяе этип бу фикирни исбатланъыз ве метинни кенишлетинъиз.
- •1. Беянгъа серлева уйдурдынъыз.
- •2. Тафсилятлы беян язынъыз.
- •3. Балалар эвинде янъы аят башланды. Озь фикирлеринъизнен беян метинини толдурынъыз. Икяенъизде ашагъыдаки левхаларны ачмагъа тырышынъыз:
- •3. Бинъбаш къорай
- •1. Тафсилятлы беян язынъыз.
- •2. Насыл адамларнынъ омюр тарзыны бинъбаш къорай отунен къыясламакъ мумкюн? Метинни девам этинъиз.
- •4. Бизим антейлер
- •1. Тафсилятлы беян язынъыз.
- •2. Дженкчилерге енъмек ичюн эмектен гъайры даа нелер ярдым этти? Фикиринъизнен метинни девам этинъиз.
- •5. Озь виджданынен
- •1. Тафсилятлы беян язынъыз.
- •2. Лякин Мамут да къол къавуштырып отурмады. О, … ….
- •6. «Къайтарма» ансамбли
- •1. Тафсилятлы беян язынъыз.
- •2. Къырымда миллий санатымызнынъ инкишафы акъкъында икяенъизнен метинни девам этинъиз.
- •7. Багъышла мени, анайым
- •1. 3 Юнджи шахыстан тафсилятлы беян язынъыз.
- •2. «Сонъки пешман башкъа душман» аталар сёзюнинъ манасыны ачыкъламанъызнен метинни девам этинъиз.
- •8. Севинч
- •1. Тафсилятлы беян язынъыз.
- •2. «Улу Ватан дженки меним сой-сопумнынъ аятында фаджиалы саифедир» деген мевзуда фикир юрьсетювнен метинни девам этинъиз.
- •9. Труба давет эте
- •1. Тафсилятлы беян язынъыз.
- •2. Мектебинъизде тербие ве низам акъкъында икяенъизнен метинни девам этинъиз.
- •1. Серлева уйдурып, тафсилятлы беян язынъыз.
- •2. Къырымтатар тилинде чыкъкъан газеталарнынъ бириси акъкъында икяенъизнен метинни девам этинъиз.
- •11. Мераметли ве талапкяр оджа
- •1. Тафсилятлы беян язынъыз.
- •2. Мераметли ве талапкяр оджанъыз акъкъында икяенъизни метинги къошунъыз.
- •1. Тафсилятлы беян язынъыз.
- •2. Муэллифнинъ эсас фикиринен разысынъызмы? Джевабынъызгъа делиллер кетиринъиз.
- •13. Садыкъ дост
- •1. Тафсилятлы беян язынъыз.
- •2. Копекнинъ озь саибине садыкълыгъы акъкъында бильгенинъизни икяе этинъиз.
- •14. Джанлы нишан
- •1. Тафсилятлы беян язынъыз.
- •2. Метиннинъ сонъунда берильген суальге джевабынъызнен икяени тамамланъыз.
- •1. Метинге серлева уйдырып, тафсилятлы беян язынъыз.
- •2. Миллий санатымызны гуллеткен эрбаплар акъкъында бильгенлеринъизни язынъыз.
- •16. Зейнеп тизе Зейнеп тизе эки йылдан берли дженкке кеткен огълу Умерни беклей…
- •1. Тафсилятлы беян язынъыз.
- •2. Дженк яралары аля даа юреклерде сызламакъта. Делиллер кетиринъиз.
- •17. «Къайтарма» ансамблининъ темелини къойгъан улу бестекяр
- •1. Тафсилятлы беян язынъыз.
- •2. Земаневий къырымтатар йырларыны бегенесизми? Не ичюн? Тюшюнджелеринъизни ифаде этинъиз.
- •18. Ёлланылмагъан мектюп
- •1. Тафсилятлы беян язынъыз.
- •2. Мектюп не ичюн ёлланылмады?
- •3. Селим акъкъында озь фикирлеринъизнен икяени тамамланъыз.
- •19. Янгъан экинлер
- •1. Тафсилятлы беян язынъыз.
- •2. Фелякеттен виран олгъан койлюлернинъ аяты насыл тюзельди? Озь тасавурларынъызнен метинни тамамланъыз.
- •20. Циркте
- •1. Тафсилятлы беян язынъыз.
- •2. Мавиленинъ тыш къыяфетини тасвир этинъиз.
- •21. Миллий куреш
- •1. Тафсилятлы беян язынъыз.
- •2. Халкъ гъалипни насыл селямлады? Икяени девам этинъиз.
- •22. Достлукъ кошеси
- •1. Тафсилятлы беян язынъыз.
- •2. Къуруджылыкъ – шерефли зенаат. Бу фикирни исбатлынъыз. Икяени девам этинъиз.
- •23. Инджи авджысы
- •1. Тафсилятлы беян язынъыз.
- •2. Муэллифнинъ эсас фикиринен разысынъызмы? Джевабынъызгъа делиль кетиринъиз.
- •1. Метинге серлева уйдурып, тафсилятлы беян язынъыз.
- •2. Сюргюнлик акъкъында озь къыскъа икяенъизнен метинни девам этинъиз.
- •25. Эр бир къуш озь ювасыны макътай
- •1. Тафсилятлы беян язынъыз.
- •2. Ватангъа беслеген дуйгъуларынъызны ифаде этювнен метинни екюнленъиз.
- •26 . Баба изинден
- •1. Метиннинъ эсас мундериджесини ифаде этип, беян язынъыз.
- •2. Саит не ичюн баба изинден кетмеге къарар берди? Муляаза этинъиз.
- •27. Алем мас-мавы
- •1. Тафсилятлы беян язынъыз.
- •2. Мавы алемни сакъламакъ ичюн инсанлар не япмакъ кереклер? Озь фикиринъизнен метинни девам этинъиз.
- •1. Метинге келишикли серлева тапып, тафсилятлы беян язынъыз.
- •2. Къомшу журналистнинъ арекетлери акъкъында фикирлеринъизнен икяени девам этинъиз.
- •29. Чобан урьмети
- •1. Метиннинъ эсас мундериджесини сакълап, беян язынъыз.
- •2. Халкъымызнынъ бу урф-адетини бегенесинъизми? Джевабынъызны тасдыкъланъыз.
- •30. Ашыкъ умер – халкъ шаири
- •1. Тафсилятлы беян язынъыз.
- •2. Ашыкъ Умернинъ иджадына мунасебетинъизни бильдирип, метинни девам этинъиз.
- •31. Фесильген къокъусы
- •1. Тафсилятлы беян язынъыз.
- •2. Ордуда хызмет эткен огълусына баба не язгъандыр? Тюшюндженъизни язып метинни тамамланъыз
- •32. Экинджи ана
- •33. Номан челебиджихан
- •1. Тафсилятлы беян язынъыз.
- •2. Мектебинъизде Номан Челебиджихангъа багъышлангъан насыл тедбирлер отькериле? Бу акъта язынъыз.
- •1. Къыскъартылгъан беян язынъыз.
- •2. Омюрнинъ эсас манасы неде? Озь тюшюнджелеринъизни язынъыз.
- •35. Душман къырымгъа ёл алды
- •1. Къыскартылгъан беян язынъыз.
- •2. Улу Ватан дженкинде къадын-къызларнынъ иштирак эткенлери акъкъында икяенен метинни девам этинъиз.
- •1. Тафсилятлы беян язынъыз
- •2. Икяеге серлева тапынъыз
- •3. Балаларнынъ Мураткъа нисбетен арекетлерини насыл адландырмакъ мумкюн?
- •37. Тильки ювасы
- •1. Беян язынъыз.
- •2. Бу икяе сизде насыл дуйгъулар догъурды? Азамнынъ арекетине къыймет кесинъиз. Фикиринъизни комментирленъиз.
- •38. Чечек байрамы
- •1. Муэллифнинъ услюбини сакъламагъа тырышып, тафсилятлы беян язынъыз.
- •2. Чечек севмеген адам бармы экен? Бу акъта муэллифнинъ фикирини иза этинъиз. Севген чечегинъизни тасвир этинъиз.
- •39. Ашыкъ умернинъ самимий истидады
- •1 .Къыскъартылгъан шекильде беян язынъыз.
- •2. Ашыкъ Умернинъ иджадындан бегенген шииринъиз акъкъында икяе этинъиз.
- •1. Метинге серлева уйдырынъыз.
- •2. Тафсилятлы беян язынъыз.
- •3. «Дюльберлик сёзюнинъ манасыны аяыкъланъыз.
- •41. Джесюр бала
- •1.Тафсилятлы беян язынъыз.
- •2. Тейфукънынъ табиат чизгилери акъкъында фикирлеринъизнен метинни девам этинъиз.
- •1. Тафсилятлы беян язынъыз.
- •2. Халкъымызгъа сюргюнлик акъкъындаки хабер насыл бильдирильди?
- •43. Акъбардакъ
- •1. Тафсилятлы беян язынъыз.
- •2. Метинни башкъаджа насыл адландырмагъа мумкюн?
- •1. Метинге келишкен серлева тапынъыз.
- •3. Аскерге не олды? Метинни девам этинъиз.
- •45. Исмаил гаспринскийнинъ аятындан
- •1. Метиннинъ эсас мундериджесини сакълап, къыскъартылгъан беян язынъыз.
- •2. Мектебинъизде Исмаил Гаспринскийге багъышлангъан тедбирлер акъкъында икяенен метинни девам этинъиз.
- •1. Тафсилятлы беян язынъыз.
- •2. Ант эткен адам насыл мутехассыс олур деп тасавур этесинъиз? Бу акъта язынъыз.
- •1. Метинге серлева тапып, къыскъартылгъан беян язынъыз.
- •2. Тиббият хадимлерининъ джебэдеки эмеги акъкъында икяенъизнен метинни девам этинъиз.
- •1. Метинге серлева уйдырынъыз.
- •2. Тафсилятлы беян язынъыз.
- •49. Аметханнынъ балалыгъы
- •1. Тафсилятлы беян язынъыз.
- •2. Алидженаплыкъ, мераметлик — бу сёзлернинъ манасыны насыл анълайсынъыз? Аяттан алидженаплыкъ ве мераметлик япкъан адамлар якъкъында язынъыз.
- •50. Эски тюркю
- •1. Муэллифнинъ услюбини сакъламагъа тырышып, тафсилятлы беян язынъыз.
- •51. Аджыджы элем
- •1. Муэллифнинъ услюбини сакълап, беян язынъыз.
- •2. «Дженк битти, амма онынъ къалдыргъан терен яралары инсанларнынъ юреклеринде эп сызламакъта...». Фикирни девам этинъиз.
- •52. Муса джалиль
- •1. Тафсилятлы беян язынъыз.
- •2. Муэллифнинъ «Муса Джалиль «Моабит дефтери»нен къанлы эдебият ольмезлик шуретине кирди» деген фикирини насыл анълайсыз?
- •53. Ынджынув
- •1. Метиннинъ эсас мундериджесини сакълап къыскъартылгъан беян язынъыз.
- •2. Реджепнинъ япкъанына къыймет кесинъиз. Озь фикирлеринъизнен метинни тамамланъыз.
- •54. Корюшмеклер къысмет олды
- •1. Тафсилятлы беян язынъыз.
- •2. Муэллиф «Насылдыр бир дуйгъу онъа кучь бере, ашыкътыра», – дей.
- •55. «Пельванлыкъ»
- •1. Тафсилятлы беян язынъыз.
- •2. «Аш десенъ — чапар, иш десенъ — къачар». Метиннинъ мундериджесине эсасланып, бу аталар сёзюнинъ манасына ачынъыз.
- •56. Данконынъ джесарети
- •1. Данконынъ арекети акъкъында беян язынъыз.
- •57. Туфанда къалгъан къой сюрюси
- •1. Тафсилятлы беян язынъыз.
- •2. Ресимде акс этильген вакъиа Айвазовский фырчы устасы олгъаныны насыл тасдикълай? Фикир юрьсетинъиз.
- •58. Учькоше
- •1. Метиннинъ эсас мундериджесини сакълап, беян язынъыз.
- •2. Авджыларнынъ арекетине сиз насыл бакъасынъыз? Озь фикиринъизнен метинни девам этинъиз.
- •59. Йырджы
- •1. Къыскъартылгъан беян язынъыз.
- •2. Рыжовнынъ шакъасыны бегендинъизми? Шакъалар насыл олмалы? Фикирлеринъизнен метинни девам этинъиз.
- •60. Усеин муаллим
- •1. Тафсилятлы беян язынъыз.
- •2. Байлар не ичюн оджаны севмез эдилер?
- •3. Оджанынъ табиат чизгилерини тасвирленъиз.
- •1. Метинге серлева уйдурып, тафсилятлы беян язынъыз.
- •2. Сиз бильген Улу Ватан дженки иштиракчиси акъкъында икяе этинъиз.
- •62. Топлар сускъан сонъ
- •1. Муэллифнинъ Ридван акъкъында икяесини беян этинъиз.
- •2. Инсан озь эмегинен озюне бахытлы аят къура биле. Бу мевзуда муляазанен метинни девам этинъиз.
- •1. Тафсилятлы беян язынъыз.
- •2. Метинде тасвирленген вакъиа не вакъыт олды? Бу акъта бильгенлеринъизни язынъыз.
- •64. Садакъат
- •1. Къыскъартылгъан беян язынъыз.
- •2. Метинде къоюлгъан суаллерге джевапларынъызнен икяени тамамланъыз.
- •65. Акъылгъа ятмайджакъ шей
- •1. Тафвсилятлы беян язынъыз.
- •2.Метиннинъ сонъунда къоюлгъан суальге джевап беринъиз. Джевабынъызны исбат этинъиз.
- •66. Челик ирадели мамеди
- •1. Къыскъартылгъан беян язынъыз.
- •2. Муэллифнинъ бу фикирлерини комментирленъиз:
- •67. Омюр копчеги
- •1. Метиннинъ эсас мундериджесини сакълап, беян язынъыз.
- •2. Метиннинъ серлевасыны бегенесизми? Делиль кетиринъиз.
- •1. Метинге серлева уйдырынъыз.
- •2. Тафсилятлы беян язынъыз.
- •3. Салядин агъанынъ огълу Рустем къайда эди? Озь тюшюнджелеринъизни метинге къошунъыз.
- •69. Дженк куньлеринде
- •1.Беян язынъыз.
- •2. Разведчиклернинъ арекетлерине къыймет кесинъиз.
- •70. Сен мында экенсинъ, огълум!
- •Алик пек агъыр бир меселе чезген киби, чекише, хатырламакъ истей, чюнки хатырлап оламаса, бабасы оны танымайджакъ…
- •1. Къыскъартылгъан беян язынъыз.
- •2. Балалар Аликке севинген киби олсалар да, не тюшюндилер? Фикирлеринъизни ифаде этинъиз.
- •71. Батальон командири алиев
- •1. Метиннинъ эсас мундериджесини сакълап, къыскъартылгъан беян язынъыз.
- •2. Батальон командири Алиевнинъ тыш къыяфетининъ тасвирини метинге кирсетинъиз.
- •72. Федакярлыкъ нумюнеси
- •1. Къыскъартылгъан беян язынъыз.
- •2. Метиннинъ сонъки джумлесинде ифаделенген фикирни исбатланъыз.
- •73. Дагъ балладасы
- •1. Муэллифнинъ услюбини сакъламагъа тырышып, беян язынъыз.
- •2. Бу баллада сизде насыл фикирлер догъура? Бу акъта тариф этинъиз.
- •74. Балалар къуртарылдылар
- •1. Метиннинъ эсас мундериджесини сакълап, къыскъартылгъан беян язынъыз.
- •2. Эр инсан джесарет япа белеми? Муляаза этинъиз.
- •75. Къойсуз чобан
- •1. .Къыскъартылгъан беян язынъыз.
- •2. Зийнеддин эфендини багъышламакъ мумкюнми? Муляазанъызны метинге кирсетинъиз.
- •76. Дженкчи достуны эп арай
- •1. Къыскъартылгъан беян язынъыз.
- •2. Дженкчининъ икяесини девам этип, метинни тамамланъыз.
- •77. Ана севгиси
- •1. Метиннинъ эсас мундериджесини сакълап, къыскъартылгъан беян язынгъыз.
- •2. Озь ананъызгъа олгъан мунасебетинъиз акъкъында икяенъизнен метинни девам этинъиз.
- •1. Метинге серлева уйдурып, тафсилятлы беян язынъыз.
- •2. Сафие ве Зекки япкъан къараманлыгъынынъ темели акъкъында муляаза этинъиз.
- •79. Эр шейни тюшюнип япмалы
- •1. Тафсилятлы беян язынъыз.
- •2. «Эр шейни тюшюнип япмалы». Буакъта муляаза этинъиз.
- •80. Менде балалыкъ олмады
- •1. Къыскъартылгъан беян язынъыз.
- •2. Насыл балалыкъны гъамсыз, бахытлы балалыкъ деп саясынъыз? Бу акъта язынъыз.
- •81. Зиянкярлыкъ
- •1. Къыскъартылгъан беян язынъыз.
- •2. Къуруджылар комбинатында зиянкяр ким эди? Онынъ зиянкярлыгъыны ачынъыз ве озь мунасебетинъизни бильдирип метинни екюнленъиз.
- •82. Алидженаплыкъ
- •1. Къыскъартылгъан беян язынъыз.
- •2. Адамларнынъ алидженаплыгъы, джумертлиги акъкъында мисаль кетирип, метинге къошунъыз.
- •83. Дагъ эзгисини бильген адам
- •1. Къыскъартылгъан беян язынъыз.
- •2. Метинни Юрий Марковнынъ талийи акъкъында тасавурынъызнен кенишлетинъиз.
- •84. Музыканынъ тесири
- •1. Къыскъартылгъан беян язынъыз.
- •2. Сиз музыканы севесинъизми? о сизге насыл тесир эте? Джевабынъызнен метинни толдурынъыз.
- •85. Сюргюнлик ёлларында
- •1. Къыскъартылгъан беян язынъыз.
- •2. «Ниает, поезд токътады...». Метинни девам этинъиз.
- •86. Дженк – бу олюм, ачлыкъ ве ёкъсуллыкъ
- •1. Къыскъартылгъан беян язынъыз.
- •87. Эфсане
- •1. Метиннинъ эсас мундериджесини сакълап, къыскъартылгъан беян язынъыз.
- •2.Чобаннынъ арекетлери онынъ насыл адам олгъаныны косьтерелер. Джевабынъызнен метинни девам этинъиз.
- •1. Метиннге келишкен серлева тапынъыз.
- •2. Къыскъартылгъан беян язынъыз.
- •3. Халкъымызнынъ тарихыны яраткъан адамлар сырасына кимлерни кирсетесинъиз?
- •89. Биз олюмни акъылымызгъа кетирмегенмиз
- •1. Кыскъартылгъан беян язынъыз.
- •2. Не ичюн дженкчилер олюмни акъылгъа кетирмегенлер? Джевабынъызны ифаде этинъиз.
- •90. Акъыл ве такъат
- •1. Къыскъартылгъан беян язынъыз.
- •2. «Башта акъыл олмаса, эки аякъкъа зор келир» деген аталар сёзюнинъ догъру олгъаныны метинге эсасланып исбат этинъиз.
- •91. Ильяс бахшыш
- •1. Къыскъартылгъан беян язынъыз.
- •2. Улу бестекярнынъ халкъына япкъан бахшышынынъ эмиети акъкъында фикирни исбатланъыз.
- •92. Алидженаплыкъ
- •1. Къыскъартылгъан беян язынъыз.
- •2. Шимди алидженап адамлар бармы? Омюрден мисаль кетиринъиз.
- •93. Тогъайлыкъ падишасы
- •1. Къыскъартылгъан беян язынъыз.
- •2. Севимли айванынъызнынъ тасвирини метинге къошунъыз.
- •94. Ким акълы?
- •1. Къыскъартылгъан беян язынъыз.
- •2. Метинде севги акъкъында муляаза эткенлерининъ ангисини акълы деп саясынъыз? Не ичюн? Бу акъта язынъыз.
- •95. Парашютнен сычрав
- •1. Къыскъартылгъан беян язынъыз.
- •96. Умют нагъмелери
- •1. Къыскъартылгъан беян язынъыз.
- •2. «Эр бир инсаннынъ бахты, талийи озь элинде...» муэллифнинъ бу сёзлеринен сиз разысынъызмы? Озь тюшюнджелеринъизни ифаде этинъиз.
- •97. Эвлят
- •1. Къыскъартылгъан беян язынъыз.
- •2. Метиннинъ сонъки джумлесинде ифаделенген фикирни мисаллернен ачыкъланъыз.
- •98. Экинджи ана
- •1. Учюнджи шахс адындан беян язынъыз.
- •2. Муэллифнинъ оксюз аналар акъкъында юрьсеткен фикиринен разысызмы? Бу акъта язынъыз.
- •99. Халкъ интикъамджысы
- •1. Къыскъартылгъан беян язынъыз.
- •2. Улу Гъалебени якъынлаштырувына къадын-къызлар къошкъан иссеси акъкъында фикир юрьсетинъиз. Мундеридже
Къырымтатар тили. Беянлар ичюн метинлер джыйынтыгъы. Девлет нетиджелев аттестациясы. Окъутув къырымтатар тилинде алып барылгъан умумтасиль мектеплерининъ
11-инджи сыныфы ичюн
Къырымдевокъувпеднешир
2012
Рекомендовано Міністерством освіти і науки України
(Наказ № 21 від 13.01.2012 р.)
Къырымтатар тили. Беянлар ичюн метинлер джыйынтыгъы. Девлет нетиджелев аттестациясы. Окъутув къырымтатар тилинде алып барылгъан умумтасиль мектеплерининъ 11-инджи сыныфы ичюн / Тертип этиджилер: Яяева А.М., Велишаева Х., Яяева Н.М. — Симферополь: Къырымдевокъувпеднешир, 2012.
Кримськотатарська мова. Збірник текстів для переказів. Державна підсумкова атестація. 11 клас для загальноосвітніх навчальних закладів із навчанням кримськотатарською мовою / Укладачі: Яяєва А.М., Вєлішаєва Х., Яяєва Н.М. — Сімферополь: Кримнавчпеддержвидав, 2012.
Кириш сёз
«Девлет нетиджелев аттестациясы ичюн иджадий вазифелер иле беянлар джыйынтыгъы» Къырым Мухтар Джумхуриети умумтасиль окъув юртларынынъ 11-инджи сыныфларында къырымтатар тилинден девлет нетиджелев аттестациясыны кечирмек ичюн азырланды.
Джыйынтыкъкъа кирсетильген метинлер къырымтатар классик эдиплернинъ ве земаневий языджыларнынъ эсерлеринден алынгъан парчалардыр. Оларнынъ мевзулары 11-инджи сыныф талебелерининъ яшына ляйыкъ, анълайышлы ве земаневий къырымтатар эдебий тилининъ къаиделерине келишиклидир.
Метинлерге берильген вазифелер (меселя: метинни кенишлетмек; метинге айры бир предметнинъ тасвирини кирсетмек; метинде тариф этильген вакъиагъа я да къараманларнынъ иш-арекетине къыймет кесмек ве иляхре) талебелернинъ метин узеринде ишлеп онынъ мундериджесини мантыкълы ве тюзгюн суретте беян эте билювлерини, мустакъиль фикир юрьсетебилювлерини, керекли хулясалар ве нетиджелер чыкъарып олгъанларыны тешкермеге имкян берелер.
Мезкюр джыйынтыкъны мевзу ве семестр боюнджа незарет ишлерини кечиргенде де файдаланмакъ мумкюн.
Иджадий вазифелер иле беян тешкерювинде ашыгъыда берильген къыймет кесюв шартлары козьге алына.
Иджадий вазифелер иле беянларны баалагъанда, мундеридже ве имля ичюн къоюлгъан бааларнынъ джемиси экиге болюнир ве бир баа къоюлыр.
Беянларгъа къыймет кесюв шартлары
Окъув енъишлерининъ севиеси |
Баа- лар |
Беян ве иншалар (иджадий ишлер) мундериджесининъ хусусиетлери |
Янълышлар |
Башлангъыч севие (Беянларны язгъанда буюк хаталар япылгъан)
|
1
|
Талебе бири-биринен багълы олмагъан айры джумлелер тизе; лексикасы гъает зайыф |
19–20 ве зияде /8 – 9/5
|
2
|
Талебе беяннынъ тек айры къысымларыны тизе биле; лексикасы ве нуткъунынъ грамматик тизими зайыф |
17–18 /8– 9/5
|
|
3
|
Колем джеэттен иш ярымдан аз къысымны тешкиль эте; метин там мундериджени ташымай, изченликнен тарифленмей; лексика ве грамматика джеэттен зайыф |
15–16 /8/5
|
|
4 |
Язма ишнинъ колеми ярысындан зияде олып, бир дередже там мундериджели олмалы. Метиннинъ мундериджеси толу, багълы, лякин башкъа талапларгъа коре, эксикликлер меджуттыр: мевзу толу ачылмай; изченликнен беян этильмей; эсас ве ярымджы малюматлар бири-биринден айырылмай; сёзлер теркибинде эксикликлер расткеле
|
13–14/6–7/4 |
|
Орта севие (Колеминдже орта севиели метин) |
5 |
Колем джеэттен иш талапларгъа джевап бере, умумий алгъанда, иш биткен, мевзу ачылгъан, лякин бир сыра шартлар боюнджа эксикликлер бар: мевзу темелли суретте ачылмагъан, услюбий хаталар бар ве иляхре |
11–12/6 – 7/4 |
6 |
Ишнинъ колеми етерли дереджеде, мевзу ачылгъан нутукъ багълы изчен, лякин етишмемезликлер бар: беян этильген фикирлер мустакъиль исбатлайыджы шекильде изаланмай, базы сёзлер янълыш маналарда къулланылгъан, мевзу терен ачылмагъан ве иляхре |
9–10/6/4
|
|
Етерли севие (Эксерий шартлар боюнджа метин догъру тизильген, лякин базы бир меселелер боюнджа янълышлар расткеле) |
7 |
Талебе мустакъиль шекильде текмиль ве толу метин тизе, лексик васталарны догъру къуллана (беянында тасвирий васталарны, ифадели нутукъны ерине коре ишлете), лякин ишинде базы бир янълышлар япа, меселя: мевзудан четке чыкъа, беяныны изченликнен тарифлемей, эсас гъаени исбатламай ве иляхре
|
7–8/4–5/3 |
|
8 |
Талебе мустакъиль шекильде толу, терен тюшюнип ифаделенген беян тизе, лякин базы эксикликлерге ёл бере |
5–6/4–5/3 |
|
9 |
Талебе мустакъиль шекильде изчен, толу, мантыкъий суретте беян этильген метин тизе – мевзуны ача, эсас гъаени ифаделей; лексик, тасвирий васталарны догъру, ерине коре къуллана; лякин экиге къадар янълыш я да эксикликке ёл бере: шахсий фикирни догъру беян этип оламай я да бу фикирни исбатлап оламай |
3–4 /4/ 3
|
Юксек севие (Шекиль ве мундеридже джеэттен метин догъру тизильген, фикирлер исбатлайыджы шекильде ифаде этильген; чешит тюрлю фикирлер тасдыкълай; нутукъта мергин сёзлер къуллана, лексикасы зенгин, лякин бир де бир шарт боюнджа янълыш япа) тенъештирильген; белли бир нутукъ вазиетке уйгъунлаштырылгъан шахсий фикирлер беян этильген)
|
10 |
Талебе мустакъиль шекильде изчен, толу метин тизе; шахсий фикирлерини башкъа фикирлернен тенъештирип, къыяслап беян эте; музакере этильген меселени шахсий омюр теджрибесинен багълап изалай биле; беян эткен фикрини исбатларнен тасдыкълай; нутукъта мергин сёзлер къуллана, лексикасы зенгин, лякин бир де бир шарт боюнджа янълыш япа
|
1/3/2
|
|
11 |
Талебе мустакъиль шекильде изчен, толу метин тизе; шахсий фикирлерини башкъа фикирлернен тенъештирип, къыяслап беян эте; музакере этильген меселени шахсий омюр теджрибесинен багълап изалай биле; беян эткен фикрини исбатларнен тасдыкълай; нутукъта мергин сёзлер къуллана, лексикасы зенгин, саваты юксек |
1(къаба дегиль) /2 /2 |
|
12 |
Талебе мустакъиль шекильде нутукъ вазиетине уйгъун кельген фикирни меракълы ве юксек севиеде беян эте; бир предметке багъышланып, ифаделенген тюрлю фикирлерни озьара тенъештирип, талиль эте, омюрде расткельген меселелерни чезмек ичюн чешит тюрлю малюматны къулланмакъ ёлларыны тевсие эте; лексика ве саваты джеэтинден иш юксек севиеде |
1/1/1
|
|
|
|
|
Орта севие (Колеминдже орта севиели метин)
|
4
|
Язма ишнинъ колеми ярысындан зияде олып, бир дередже там мундериджели олмалы. Метиннинъ мундериджеси толу, багълы, лякин башкъа талапларгъа коре, эксикликлер меджутты: мевзу толу ачылмай; изченликнен беян этильмей; эсас ве ярымджы малюматлар бири-биринден айырылмай; сёзлер теркибинде эксикликлер расткеле
|
13–14 /6– 7/ 4 |
5
|
Колем джеэттен иш талапларгъа джевап бере, умумий алгъанда, иш биткен, мевзу ачылгъан, лякин бир сыра шартлар боюнджа эксикликлер бар: мевзу темелли суретте ачылмагъан, услюбий хаталар бар ве иляхре
|
11–12 /6 – 7/ 4 |
|
6 |
Ишнинъ колеми етерли дереджеде, мевзу ачылгъан нутукъ багълы изчен, лякин етишмемезликлер бар: беян этильген фикирлер мустакъиль исбатлайыджы шекильде изаланмай, базы сёзлер янълыш маналарда къулланылгъан, мевзу терен ачылмагъан ве иляхре
|
9 – 10 / 6/4 |
|
Етерли севие (Эксерий шартлар боюнджа метин догъру тизильген лякин базы бир меселелер боюнджа янълышлар расткеле)
|
7 |
Талебе мустакъиль шекильде текмиль ве толу метин тизе, лексик васталарны догъру къуллана (беянында тасвирий васталарны, ифадели нутукъны ерине коре ишлете), лякин ишинде базы бир янълышлар япа, меселя: мевзудан четке чыкъа, беяныны изченликнен тарифлемей, эсас гъаени исбатламай ве иляхре
|
7–8 /4–5 /3
|
8 |
Талебе мустакъиль шекильде толу, терен тюшюнип ифаделенген беян тизе, лякин базы эксикликлерге ёл бере
|
5–6/4–5/3
|
|
9 |
Талебе мустакъиль шекильде изчен, толу, мантыкъий сурете беян этильген метин тизе – мевзуны ача, эсас гъаени ифаделей; лексик, тасвирий васталарны догъру, ерине коре къулана; лякин экиге къадар янълыш я да эксикликке ёл бере: шахсий фикирни догъру беян этип оламай я да бу фикирни исбатлап оламай
|
3–4 /4/ 3
|
|
Юксек севие (Шекиль ве мундеридже джеэттен метин догъру тизильген, фикирлер исбатлайыджы шекильде ифаде этильген; чешит тюрлю фикирлер озьара тенъештирильген; белли бир нутукъ вазиетке уйгъунлаштырылгъан шахсий фикирлер беян этильген)
|
10
|
Талебе мустакъиль шекильде изчен, толу метин тизе; шахсий фикирлерини башкъа фикирлернен тенъештирип, къыяслап беян эте; музакере этильген меселени шахсий омюр теджрибесинен багълап изалай биле; беян эткен фикирини исбатларнен тасдыкълай; нутукъта мергин сёзлер къуллана, лексикасы зенгин, лякин бир де бир шарт боюнджа янълыш япа
|
1/3/2
|
11 |
Талебе мустакъиль шекильде изчен, толу метин тизе; шахсий фикирлерини башкъа фикирлернен тенъештирип, къыяслап беян эте; музакере этильген меселени шахсий омюр теджрибесинен багълап изалай биле; беян эткен фикирини исбатларнен тасдыкълай; нутукъта мергин сёзлер къулана, лексикасы зенгин, саваты юксек
|
1(къаба дегиль) /2 /2 |
|
12 |
Талебе мустакъиль шекильде нутукъ вазиетине уйгъун кельген фикирни меракълы ве юксек севиеде беян эте; бир предметке багъышланып, ифаделенген тюрлю фикирлерни озьара тенъештирип, талиль эте, омюрде расткельген меселелерни чезмек ичюн чешит тюрлю малюматны къулланмакъ ёлларыны тевсие эте; лексика ве саваты джиэтинден иш юксек севиеде
|
1/1/1 |
Язма ишлерни баалагъанда ашагъыдаки ихтарларгъа дикъкъат этмели:
— имля ве пунктуация хаталары бир тюрлю баалана;
— япылгъан хата бир къач кере текрарланса, бир хата оларакъ эсаплана;
— бир къаидеге чешит сёзлерде япылгъан хаталарнынъ эр бириси эсапкъа алыныр;
— бир сёзде япылгъан бир къач хата бир янълыш сайылыр;
— эки тарафлама къоюлгъан токътав ишаретлерден бирининъ къоюлмамасы бир хата сайылыр (меселя: джумле ортасында кельген хитапларда, кириш сёзлерде, джумленинъ айырылмаз азаларында ве иляхре);
— даа огренильмеген къаиделер боюнджа япылгъан имля ве пунктуация хаталары тюзетилир, лякин эсапланмаз;
— къаба ве къаба олмагъан хаталар фаркъланыр; къаба олмагъан эки хата бир хата, деп сайылыр;
— имлясы даа темелли ишленильмеген сёзлер чешит вариантта языла билир. Меселя,
къапы — къапу, савры — сагъры, бахыт — бахт, санаат — санат — санъат сёзлернинъ язылув вариантлары.
Къаба олмагъан хаталар:
– къаиделерден истисналар;
– хас исимлерде буюк ариф ерине уфакъ арифнинъ язылмасы, ве аксине, джаныс исимлернинъ буюк арифнен язылмасы;
– бир сёзде арифлернинъ ерлери авуштырылмасы;
– шиве тесиринден пейда олгъан хаталар;
– эки тарафлама къолгъан токътав ишаретлерден бирининъ къоюлмамасы;
– токътав ишаретлернинъ тертиби бозулмасы (меселя: кочюрильме ве къыя лафлы джумлелерде).