
- •Пачатак летапiсання. "Аповесць мiнулых гадоў". Крынiцы I значэнне аповесцi для вывучэння гiсторыi Беларусi.
- •Узнiкненне мясцовых летапiсных цэнтраў. Полацкi летапiс. Методыка аналiзу летапiсных помнiкаў. А.Шахматаў.
- •Лацінамоўныя хронікі. Нямецкiя I польскiя хронiкi XI – XV стст. Сагі як гістарычная крыніца.
- •"Хронiка" Мацея Стрыйкоўскага. Крынiцы I значэнне хронiкi для вывучэння гiсторыi Беларусi.
- •25 Книг
- •Беларуска-літоўскае летапiсанне XV–XVI стст. Класiфiкацыя летапiсаў. Методыка аналiзу легендарных частак летапiсаў.
- •Першы беларускi звод: гiсторыя стварэння, крынiцы I склад. Слуцкая I маскоўская рэдакцыi.
- •Другi беларускi звод ("Хронiкi Лiтоўская I Жамойцкая"), яго рэдакцыi.
- •Складанне III беларускага зводу ("Хронiкi Быхаўца").
- •Асаблiвасцi летапiсання XVII–XVIII стст. На Беларусi. Баркалабаўскi летапiс.
- •Асаблiвасцi летапiсання XVII–XVIII стст. На Беларусi Гарадскiя летапiсы (хронiкi).
- •Гiсторыка-мемуарная лiтаратура XVI–XVII стст. "Дзеннiкi" я.Збароўскага, л.Дзялынскага, ф.Еўлашоўскага I і.Будзiлы. Успаміны Цадроўскага. "Дыярыушы" Самуiла I Багуслава Маскевiчаў I iнш.
- •Асаблiвасцi I асноўныя вiды мемуараў XVIII ст. Мемуары Турчыноўскага, Пільштынавай.
- •Мемуарная лiтаратура XIX ст. I асаблiвасцi яе вывучэння. (Агінскі, Чартарыйскі, Патоцкі і інш.)
- •Мемуары навейшага часу. Характарыстыка асноўных этапаў I вiдаў.
- •Успамiны удзельнiкаў грамадзянскай вайны, калектывiзацыi I другой сусветнай вайны, дзеячоў беларускай эмiграцыi.
- •Успамiны савецкiх I партыйных кiраўнiкоў, дзеячоў культуры. Вусныя ўспамiны, прынцыпы iх збору, улiку I вывучэння.
- •Запiскi замежных дыпламатаў I падарожнiкаў XVI –XVIII ст.Ст. Як крынiца па гiсторыi Беларусi (Герберштэйн, Гваньіні, Пасевіна і інш)
- •Запiскi расiйскiх падарожнiкаў аб Беларусi. (Карабейнікаў, Таўстой, Куракін і інш.)
- •Эпісталярныя крыніцы. XVI-XVIII вв. (ф.Кміта-Чарнобыльскі, Курбскі і інш)
- •Паняцце эпісталярнага комплекса. Буйнейшыя эпісталярныя комплексы новага і навейшага часу. Праблемы атрыбуцыі і публікацыі эпісталярных крыніц.
- •1917 – Первая половина 1980-х гг.
- •Вызначэнне паняцця “літаратурны твор”. Асаблiвасцi вывучэння помнiкаў лiтаратуры як гiстарычных крынiц.
- •Асноўныя рысы лiтаратурных твораў XI–XIII ст.Ст. "Слова аб палку Iгаравым". Публiцыстычны I палемiчны жанры, іх станаўленне. "Павучэнне" Манамаха.
- •Жыційная літаратура. Мартырыі (“страсці”). Жыція Ефрасінні Полацкай, Кірылы Тураўскага і інш. Вывучэнне жыційнай літаратуры. В.В.Ключэўскі.
- •Літаратурныя і публіцыстычныя творы XVI–XVIII стст. Паэтычныя творы XVI – пачатку XVII стст.
- •Прадмовы і пасляслоўі ф.Скарыны, с.Буднага, в.Цяпінскага.
- •Царкоўна-палемічныя творы канца XVI – першай паловы XVII стст.
- •Царкоўна-палемічныя творы канца XVI – першай паловы XVII стст.
- •Асаблівасці вывучэння літаратурных твораў новага і навейшага часу. Адлюстраванне рэчаіснасці, светапогляду, індывідуальнасці ў мастацкіх творах розных эстэтычных накірункаў.
- •Публікацыі мастацкай літаратуры. Часопісныя публікацыі мастацкіх твораў. Самвыдат. Улік формы публікацыі пры крыніцазнаўчым вывучэнні.
- •Публіцыстычныя творы новага і навейшага часу.
- •Этапы развіцця перыядычнага друку. Першыя перыядычныя выданні на тэрыторыі Беларусі.
- •Афіцыйны друк. “Губернскія” і “Епархіяльныя” “ведамасці”. Першыя неафіцыйныя выданні. “Мінскі лісток”.
- •3. Появление и распространение неофициальной печати
- •7 Номеров
- •1884, Петербург, а. Марченко и х. Ратнер, на русск. Языке
- •20 Отделов: Местная хроника, Политический обзор, Зарубежные новости, Общая хроника и т.Д.
- •Спецыялізацыя і палітызацыя перыядычнага руху. Легальны і нелегальны друк. Нацыянальныя выданні. “Наша Доля”, “Наша Ніва”.
- •Периодическая печать начала хх века
- •Перыядычны друк і цэнзура. Цэнзурныя статуты і ўстановы, іх развіцце на працягу XIX – пачатку XX стст.
- •Падцэнзурныя выданні і іх спецыфіка. Партыйны, савецкі, прафсаюзны друк. Раённыя выданні, іх роля ў прапагандзе афіцыйнай палітыкі.
- •Нелегальны друк у навейшы час. Апазіцыйныя выданні ў Заходняй Беларусі і на савецкай тэрыторыі. Самвыдат 60–90–х гг., характэрныя рысы газетна-часопісных выданняў самвыдату.
- •Асаблівасці вывучэння перыядычнага друку 1990–х гг. “Незалежныя” выданні.
- •Этапы развіцця і асаблівасці корпуса гістарычных крыніц. Змены ў корпусе гістарычных крыніц пры пераходзе ад сярэдніх вякоў да новага часу.
- •Змены ў корпусе гістарычных крыніц хіх–ххі вв.
- •Асаблівасці вывучэння кінафотафонадакументаў.
- •Праблемы віртуальных публікацый гістарычных крыніц.
Лацінамоўныя хронікі. Нямецкiя I польскiя хронiкi XI – XV стст. Сагі як гістарычная крыніца.
Акрамя ўсходнеславянскiх летапiсаў вялiкае значэнне для вывучэння гiсторыi Беларусi маюць польскiя рочнiкi, нямецкiя аналы, а ў дачыненнi да XII – XIII ст. – хронiкi, напiсаныя на лацiнскай мове.
«Хроника Галла Анонима» - первая польская хроника, Винцентий Кадлубек «Хроника князей польских», Генрих Латвийский «Хроника Ливонии», Ян Длугош "Анналы Польши", Матей Меховский. "Трактат о двух Сарматиях" , 1517, "Польская хроника", 1519 , Михалон Литвин «О норовах татаров, литовцев и московитян» (около 1550), Мартин Бельский "Хроника всего света", 1551, Бернард Ваповский «Деяния Короны Польской и ВКЛ от года 1380 до 1535»
Источником по истории Беларуси являются также хроники, которые создавались на латинском и нижненемецком языках в Польше, Ливонии и Пруссии в XII – XVI вв. Их особенностью было то, что взгляды их авторов (чаще всего людей монашеского сословия) отражали позиции польского королевского двора, архиепископской кафедры в Риге или руководства орденов.
Первой латиноязычной хроникой, созданной в Польше, была Латиноязычные хроники XII – XIII
Латиноязычные хроники XII – XIII в.
«Хроника Галла Анонима», 1113 г., жанр Gesta («Деяния»), три части:
история Польши с легендарных времен польского короля Мечислава I (966 г) до 1086 г.;
молодые годы польского князя Болеслава Кривоустого и начало его княжения до 1109 г.;
1109 – 1113 гг. – 4 года княжения Болеслава, после чего повесть обрывается
«Хроника магистра Винцента Кадлубка» (около 1150 —1223)
4 книги
Рукописи Замойских, Сендзивол, Гейдельбергская.
На польский язык хроника переводилась в 1821 г., 1860, 1873, 1923
Около 30 списков, И. Лелевель (8 списков)
история юго-западной части Беларуси, Дрогичинского и Берестейского княжеств
Хроники XIII-XIV вв
ливонские («инфлянтские» по определению Г. Сагановича) — Хроника Генриха Латвийского, Рифмованные хроники.
Прусские — Хроника Пруссии Петра Дюсбурга, Хроника Прусской земли Германа Вартбурга.
Ливонские ("инфлянтские" ) хроники
«Хроника Ливонии», 1224 – 1227 гг., Генрих Латвийский, на латинском языке, 4 книги.
список хроники конца XIII – начала XIV вв. был обнаружен в библиотеке Замойских в Варшаве
В 1-й 2-й книгах рассказывается о деятельности католических епископов Мейнарда и Бертольда:
разрешение на крещение ливов, которые платили дань полоцкому князю
в 3-й и 4-й — погодовое описание действий нового епископа Альберта:
сведения о захвате рыцарями полоцких городов Кукейнос князя Вячки и Герцике князя Всеволода
описание мирных договоров Полоцка с Ригой в 1210, 1212 и 1222 гг.
Старшая «Лифляндская рифмованная хроника», анонимный автор, средненемецкий диалект, сер. XIII в. Создание ВКЛ Миндовгом
Младшая «Рифмованная лифляндская хроника», Бартоломей Хэнеке, нижненемецкий язык, сер. XIV в., о борьбе Ордена с ВКЛ
Все немецкие хроники, повествующие о событиях на землях Прибалтики, Беларуси и России, можно поделить на две группы: 1. ливонские («инфлянтские» по определению Г. Сагановича) — Хроника Генриха Латвийского, Рифмованные хроники. 2. Прусские — Хроника Пруссии Петра Дюсбурга, Хроника Прусской земли Германа Вартбурга.
Прусские хроники
«Хроника Прусской земли» Петра Дусбурга, кон. XIII в., о походах рыцарей Тевтонского ордена на беларусскую землю,
«Хроника Прусской земли», Герман Вартбург, к. XIV в., латинский язык, войны ордена с ВКЛ, походы рыцарей на Полоцкую землю в XIV в.
Хроники XV-XVI вв.
Хроника краковского каноника Яна Длугоша, к. 1480 г., латинский язык, 12 книг
источники — русские летописи, документы краковской консистории
сюжет этнической дифференциации восточных славян в эпоху раннего средневековья
Описание Кревской унии, Грюнвальдской битвы
Хроники XV-XVI вв. Матей Меховский
"Трактат о двух Сарматиях" (Tractatus de duabus Sarmatiis, 1517)
на польском языке издавался трижды — в 1535, 1541 и 1545 гг.
"Польская хроника" (Chronica Polonorum, 1519)
События доходят до 1506 г.
Меховский М. Трактат о двух Сарматиях / введ., пер., коммент. С. А. Аннинского. М.; Л., 1936.
Хроники XV-XVI вв. Михалон Литвин ,Мартин Бельский
Михалон Литвин «О норовах татаров, литовцев и московитян» (около 1550)
Хроника М.Бельского издавалась в 1551 , 1554 , 1564 , 1597 гг
Космография, очерк всеобщей истории и обзоры истории восточноевропейских королевств —Чехии, Венгрии и Польши
пересказ С. Герберштейна
Хроники XV-XVI вв.
Бернард Ваповский.«Деяния Короны Польской и ВКЛ от года 1380 до 1535», на польскои языке
«Dzieje korony Polskiej»в Вильно (1847-48, 3 т.),
Мартин Кромер, 1555 г., «О происхождении и деяниях поляков», 30 книг/ "De origine et rebus gestis polonorum«, на латинском, изложение до 1506 г.
"De origine et rebus gestis polonorum", 1558, 1568, 1582 и 1589, 1562(нем), 1611 (польск)
этногенез восточных славян
Станислав Сарницкий. "Анналы, или О происхождении и деяниях польского и литовского народов" (Annales, sive de origine et rebus gestis Polonorum et Lithuanorum) 1587 г.
Слова «saga» старажытнаiсландскага паходжання, азначае празаiчнае апавяданне (пiсьмовае ці вуснае) аб пэўнай падзеi або саму падзею. Паводле меркавання А. Я. Гурэвiча тэрмiн «сага» вызначае асобны жанр славеснасцi сярэднявечча, што ўзнiк, атрымаў развiццё i завяршыў сваё iснаванне толькi ў межах Скандынавii.
Сагi – гэта пiсьмовыя запiсы, якiя пачалi складацца на мяжы ХII – XIII ст. на аснове вусных паданняў X – XI ст. Найбольш грунтоўнае меркаванне аб iх форме належыць Т. Андэрсану: «Аўтар без сумнення мог выкарыстоўваць i выкарыстоўваў пiсьмовыя крынiцы, што дапаўнялі вусныя крынiцы, сваё ўласнае ўяўленне i, магчыма, рамкi яго апавядання былi зададзены яму традыцыяй. Натхняльная iдэя саг у канчатковым вынiку вусная».
Што ж датычыцца зместу саг, то ён надзвычай разнастайны.
Т. М. Джаксон вызначае толькi асноўныя вiды: 1) «каралеўскiя сагi» (сагi аб нарвежскiх конунгах); 2) «радавыя сагi» (сагi аб iсландцах); 3) «сагi аб старажытных часах»; 4) «сагi аб епiскапах» (гэта значыць жыццепiсаннi iсландскiх епiскапаў); 5) комплекс саг аб падзеях XII – XIII ст. у Iсландыi.
Найбольш вядомыя i распрацаваныя iсландскiя «каралеўскiя сагi». Гэты вiд (зараджэнне якога датуюць каля 1120 г.) прайшоў некалькi этапаў ад каралеўскiх пералiкаў Сэмугда i Ары (пачатак XII ст.) да пазнейшых кампiляцый канца XIII – пачатку XIV ст. Цiкавы той факт, што большасць твораў iсландска-нарвежскай гiстарыяграфii (у эпоху поўнага панавання латыні ў Заходняй Еўропе) напiсана на народнай (старажытнаiсландскай цi старажытнанарвежскай) мове. У вузкiм значэннi гэтага слова «каралеўскiя сагi» – жыццеапiсаннi таго цi iншага конунга.
Усходнееўрапейская гiсторыя ў iсландскiх сагах закранаецца толькi мiмаходзь, у сувязi з паходамi скандынаваў на ўсход.
Адзiны старажытнаскандынаўскi твор, якi падрабязна апiсвае дзейнасць скандынаваў на Русi, – «Сага аб Эйдмундзе».