20.7 Тауар қоймасында сақтау

Тауарлар сақтауды жүзеге асыратын және кәсіпкерлік қызмет ретінде сақтаға байланысты қызметтер көрсететінкоммерциялық ұйымдар тауар қоймасы деп танылады. Ортақ пайдаланылатын тауар қоймасымен (яғни кез келген тұлғадан тауарды қабылдайтын) жасалатын қоймада сақтау шарты жария шарт деп танылады. Тауар қоймасы сақтауға қабылдау кезінде өз есебінен тауарларға тексеру жүргізуге міндетті. Тауардың бүлінуі байқалған жағдайда қойма дереу акт жасауға және тауар иесін оның тауар қоймасына мәлімдеген мекен-жайы бойынша хабардар етуге міндетті. Егер шартта өзгеше көзделмесе, тауар иесі қоймадан тауар алу кезінде дұрыс сақталмаудың салдарынан тауардың жоғалғаны, кем шыққаны немесе бүлінгені туралы, ал көзге байқалмайтын бүлінулер туралы - оларды табу үшін қажет әдеттегі мерзім ішінде тауар қоймасына мәлімдеуге міндетті. Егер тауардың бүлінгені немесе кем шыққаны жөнінде тиісті мерзімде мәлімденбеген болса, бұл залалдар оның қасақана пиғылынан немесе өрескел абайсыздығынан келтірілген жағдайларды қоспағанда, тауар қоймасы залалдар үшін жауапты болмайды. Қойма жүк беруші мүддесінде жүзеге асырған жұмыстары үшін (тауарларды сақтандыру, тиеу-түсіру, жұмыстары, кеден баждарын төлеу және т.б.) одан шығындарының орнын толтыруды талап етуге құқылы. Қойма осы мақсатта жүк берушінің тауарын ұстап қалуға құқылы. Егер жүк беруші елеулі зиян келтіруге қауіп төндіретін тауарлардың қатерлі сипатын жасырса, тауар қоймасы сақтау шартын орындаудан бас тартуға құқылы. Тауар қоймалары тауарлардың сақтауға қабылданғанын растайтын құжаттары ретінде жай қойма куәлігін, қос қойма куәлігін беруі мүмкін. Қос қойма куәлігі, оның әр бөлігі және жай қойма куәлігі бағалы қағаздар болып табылады. Қос және жай қойма куәлігі кепіл нысанасы бола алады. Жай қойма куәлігі ұсынушының атына беріледі. Қос қойма куәлігі мазмұны бойынша бірдей және қажет болған жағдайда біреуін бақасынан айыруға болатын қойма куәлігінен және кепіл куәлігінен (варранттан) тұрады.

Тапсырмалар:

1. Сақтау шарты қандай шарттарға жатады және нысанасы (пәні) болып не табылады?

2. Азаматтар қымбат бұйымдары мен асыл заттарын ломбардқа сақтау үшін тапсыра ма, әлде өзге себептері бар ма?

3. Қандай заттардың жоғалғаны үшін қонақ үй және сол сияқты ұйымдар (санаторий, профилакторий және т.б.) жауап бермейді және неге?

4. Жай қойма куәлігі мен қос қойма куәлігінің айырмашылықтары неде деп ойлайсыз?

21 – тарау. Сақтандыру міндеттемелері (ҚР АК 803-845 баптары)

21.1 Сақтандыру ұғымы, объектісі, нысандары, түрлері

Сақтандыру дегеніміз – шартпен анықталған сақтандыру жағдайы немесе өзге де оқиға орын алған кезде сақтандыру ұйымының өз активтері есебінен азаматтар мен заңды тұлғалардың заңи мүдделерін мүліктік қорғау жөніндегі қатынастардың кешені.

Сақтандыру - азаматтар мен заңды тұлғалардың материалдық және жеке материалдық емес игіліктерін тиімсіз салдардан сақтандыру мақсатында сақтандыру ұйымына ақша жарналарын төлеуі, ал сақтандырушы көрсетілген салдар орын алған жағдайда сақтанушыға немесе өзге тұлғаға келісілген соманы төлеу жөніндегі қажетті қоғамдық пайдалы қызметтің түрі.

Сақтандыру объектісі болып – заңды тұлға немесе азаматтың кез келген мүддесі табылады.

Сақтанушының құқыққа қайшы мүдделері сақтандыруға жатпайды.

Сақтандыру нысандары:

- объектісі бойынша жеке және мүліктік;

- міндеттілік дәрежесі бойынша ерікті және міндетті;

- сақтандыру төлемін жүзеге асыру негіздері бойынша жинақтаушы және жинақтаушы емес.

Сақтандыру ұйымының сақтандыру қызметі өмірді сақтандыру және жалпы сақтандыру деп екі салаға бөлінеді. “Өмірді сақтандыру” саласы ерікті сақтандыру нысанында мынадай сыныптарды қамтиды:

1) өмірді сақтандыру;

2) аннуитеттік сақтандыру.

“Жалпы сақтандыру” саласы ерікті нысанында мынадай сыныптарды қамтиды:

1. жазатайым жағдайдан және аурудан сақтандыру;

2. медициналық сақтандыру;

3. көлікті (автомобиль, темір жол, әуе, су) сақтандыру;

4. жүктерді сақтандыру;

5. көліктен өзге де мүлікті сақтандыру;

6. кәсіпкерлік тәуекелді сақтандыру;

7. көлік (автомобиль, темір жол, әуе, су); иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін сақтандыру;

8. тасымалдаушының азаматтық-құқықтық жауапкершілігін сақтандыру;

9. көліктен басқа зиян келтіргені үшін азаматтық-құқықтық жауапкершілігін сақтандыру.

Аннуитеттік сақтандыру – сақтандырылушы белгілі бір жасқа жеткен, енбек ету қабілетін (жасына, мүгедектігіне, науқастығына байланысты) жоғалтқан, асыраушысы қайтыс болған, жұмыссыз қалған жағдайларда немесе сақтандырылушының жеке табыстарының кемуіне немесе одан айырылуына әкеліп соққан өзге де жағдайларда зейнетақы немесе рента түрінде кезең-кезеңімен сақтандыру төлемдерін жүзеге асыру көзделетін жеке сақтандыру түрлерінің жиынтығы.

Жазатайым жағдайдан және аурудан сақтандыру – сақтандырылушы жазатайым жағдайдың немесе аурудың салдарынан қайтыс болған, еңбек ету қабілетін жоғалтқан немесе оның денсаулығына өзге де зиян келтірілген жағдайларда оның қосымша шығыстарын тіркелген сомада ішінара немесе толық өтемі мөлшерінде сақтандыру төлемін жүзеге асыру көзделетін жеке сақтандыру түрлерінің жиынтығы.

Медициналық сақтандыру – сақтандырылушының медицина мекемесінен медициналық сақтандыру бағдарламасына енгізілген медициналық қызмет көрсетулерді сұраған жолданымдарымен туындаған шығыстарын ішінара немесе толық өтемі мөлшерінде сақтандыру төлемдерін жүзеге асыру көзделетін жеке сақтандыру түрлерінің жиынтығы.

Көлік құралдарын сақтандыру – көлік құралын иеленуге, пайдалануға, билік етуге байланысты тұлғалардың мүліктік мүдделеріне оның зақымдануы немесе жойылуы, соның ішінде айдап немесе ұрлап әкетілуі салдарынан келтірілген зиянды ішінара немесе толық өтемі мөлшерінде сақтандыру төлемдерін жүзеге асыру көзделетін сақтандыру түрлерінің жиынтығы.

Жүктерді сақтандыру – жүктерді иеленуге,пайдалануға, билік етуге байланысты тұлғалардың мүліктік мүдделеріне оның зақымдануы немесе жойылуы, соның ішінде жүктердің тасымалдану әдісіне қарамастан жоғалып кетуі салдарынан келтірілген зиянды ішінара немесе толық өтемі мөлшерінде сақтандыру төлемдерін жүзеге асыру көзделетін сақтандыру түрлерінің жиынтығы.

Мүлікті сақтандыру – мүлікті иеленуге,пайдалануға, билік етуге байланысты тұлғардың мүліктік мүдделеріне оның зақымдануы немесе жойылуы салдарынан келтірілген зиянды ішінара немесе толық өтемі мөлшерінде сақтандыру төлемдерін жүзеге асыру көзделетін сақтандыру түрлерінің жиынтығы.

Кәсіпкерлік тәуекелді сақтандыру – кәсіпкердің сақтанушы ретінде іс-қимыл жасайтын келісім-шарт жасасушы агенттерінің өз міндеттемелерін бұзуынан болған кәсіпкерлік қызметтің залалдар тәуекелі немесе кәсіпкерге байланысты емес жағдайлармен осы қызмет шарттарының өзгеруінен болған залалдар тәуекелін, соның ішінде күтілген кірісті алмай қалу тәуекелі сақтандыру төлемдерін жүзеге асыру көзделетін сақтандыру түрлерінің жиынтығы.