Варіант XXVIII

DE BELLO TROIĀNO

Graeci cum Troiānis bellum gerēbant, quod Helena, uxor Menelai, praeda fuĕrat Parĭdis. Paris Priami, regis Troiae, filius erat. Menelaus omnes reges Graeciae auxilio orābat. Ei adĕrant cum multis navĭbus et militĭbus. Graeci in litŏre maris, non longe ab urbe Troia, castra posuērunt. Copus Graecōrum fortes duces praefuērunt, velut Achilles, Patroclus, Agamemno, Ulixes et Nestor. Universis copiis praeĕrat Agamemno, Menelai frater.

Troia erat oppĭdum magnum et moenĭbus turrĭbusque firmum. Troiānis praeĕrant fortes duces, velut: Hector et Aeneas. Praecipue nota est fortitūdo Hectoris. Per multos annos Graeci cum Troiānis pugnābant, et proelia saepe acria erant duces fere semper proeliis interĕrant. Decĭmo belli anno Graeci dolo Troiam expugnavērunt.

DE EQUO TROIĀNO

Graeci, laborĭbus belli Troiāni fatigāti, de victoriā desperavērunt et in patriam redīre cupivērunt, sed ab Ulīxe retenti sunt, qui iis dolum adhibēre suadēbat. “Equum ligneum, – inquit, – exstruāmus. In equi ventrem fortissĭmi viri se abdant, cetĕri autem naves conscendant reditumque in patriam simulantes ad insŭlam Tenĕdum navĭgent”.

Consilium Ulīxis ab omnĭbus probātum est. Iam Troiāni libĕros se putābant pericŭlis et magnopere delectabāntur. Omnium autem admiratiōnem excitābat equus ligneus. Atque nonnullis placuit equum ligneum in arce urbis, ubi Minervae templum erat, collocāre. Laocoon autem, Neptūni sacerdos, Troiānos fraudem cavēre monuit. “Ne traxerĭtis, – inquit, – equum in urbem! Flammis potius eum deleāmus! Dolus subest; hostes in equo latent”. Utĭnam Troiāni Laocoonti fidem habuissent! Utĭnam ne frustra eos monuisset! Troia tum incolŭmis stetisset et incŏlae eīus capti aut trucidāti non essent.

Варіант XXIX

DE SABĪNIS

Ităque urbe condĭtā Romŭlus, quia Romāni (id fuit nomen civĭbus urbis novae) muliĕres non habēbant, ad gentes finitĭmas legātos misit uxōres petītum. Finītĭmi Romānis filias suas in matrimonium non dedērunt. Legatiōne Romanōrum nusquam benigne acceptā Romŭlus dolo hoc impetrāre statuit. Ităque Romāni ludos instituērunt et hos spectātum finitĭmos popŭlos invitavērunt.

Sabinōrum gens cum libĕris uxorĭbusque Romam vēnit. Dum invitāti ludos spectābant, iuvĕnes Romāni ex composĭto Sabīnos aggressi filias eōrum rapuērunt. Parentes virgĭnum ex urbe profugērunt et post alĭquid tempŏris bello Romānis indicto Romam aggressi sunt.

In magno campo proelium commissum est. Iam diu acrĭter pugnatum est, cum muliĕres Sabīnae inter milĭtes se proiecērunt et clamavērunt se causam belli, se et viris et parentĭbus causam caedis esse; "Mori, — aiunt, — malŭmus, quam sine vobis vivĕre". Silentio repente facto duces harum precĭbus commōti foedus pacemque fecērunt. Sabīni a Romānis recepti numĕrum civium Romanōrum auxērunt.

Vincere scis, victoria uti nescis

Postquam Romāni ad Cannas devicti sunt, Mahărbal, qui equitatui Poenōrum praeĕrat, Hannibălem persĕqui et Urbem ipsam aggrĕdi hortātus est. «Die quinto, — inquit, — victor in Capitolio epulabĕris. Sequĕre, cum equĭte praecedam». Hannĭbal nimis laete res est visa: ne anĭmo quidem eam statim capĕre potuit et aliquid tempŏris sibi ad deliberāndum postulāvit. Tum Mahărbal: «Non omnia nimium uno homĭni dedērunt; vincĕre scis, Hannĭbal, victoria uti nescis». Mora eīus diēi salūti urbi atque imperio fuit.

Варіант XXX

DE VIIS ROMAE

Postquam finitĭmae gentes victae sunt, a Romānis viae longissĭmae stratae sunt, ut exercĭtus celĕri ingressu gentes pacatas coercerent. Viae saxis quadrātis stratae erant. Notissĭmae sunt via Appia et via Latīna: illa Appia est clarior quam Latīna. Pulcherrĭma autem erat via Appia. Usque ad nostra tempŏra illīus viae magni lapĭdes quadrāti conservāti sunt. Auctor illīus viae est Appius Claudius Caecus censor. Nomen regīnae viārum erat illi viae. Et ab dextra et ab sinistra parte illārum viārum etiam nunc sepulcra sunt. Quam pulchra sunt illa sepulcra! Illud Metellae sepulcrum cetěra magnitudĭne vincit. Ecсе illi montes! In septem illis montĭbus Roma aeterna aedificāta est. Intremus per portam! Ille mons a dextra est Caelius. Ab ilia parte, ibi a sinistra est Aventinus, illi proxĭmus Palatinus. In illo monte Romŭli oppĭdum primum fuit. Terminos illius oppĭdi аratro Romŭlus signāvit. Ostendebātur in monte Aventīno etiam imperatōrum aetāte Romŭli casa vetusta. Inde vallis non lata inter Aventinum et Palatinum patet. Explebat illam vallem circus maxĭmus, ubi equōrum et curruum certamĭna spectabāntur. Circensĭbus ludis plebs Romāna valde delectabātur. Iam viam teneāmus ad illud amphitheatrum magnum, ubi gladiatorii ludi praebebāntur! Imperatōres e gente Flavia theatrum illud ingens usque ad nostram aetātem conservātum aedificavērunt. Sed iam hodie satis sit!

DE MENSĬBUS

Antiquissĭmis temporĭbus apud Romānos annus fuit decem mensium. Primo mensi nomen fuit Martius, secundo — Aprilis, tertio — Maius, quarto — Iunius, Quinto — Quintilis, sexto — Sextilis, septimo — September, octavo — October, nono — November, decimo — December. Numa, secundus rex Romanōrum, numěrum mensium duobus auxit, quōrum nomĭna sunt Ianuarius et Februarius.

Secundo saecŭlo ante aeram nostram Romāni etiam ordĭnem mensium mutavērunt: ita primus mensis anni erat Ianuarius, secundus — Februarius, tertius — Martius. Postea Quintili, quinto mensi, quod Gaius Iulius Caesar hoc mense natus erat, Romāni nomen Iulius dedērunt. Sextilis, sextus mensis, ex imperatōre Augusto Augustus nominābatur. In multis linguis Eurōpae etiam nunc nomĭna mensium Romānae sunt origĭnis.

Primus dies mensis apud Romānos Kalendae nominabatur. Kalendae Ianuarii initium novi anni est.