Варіант XIII

rego, rexi, rectum 3

rector, ōris (m)

rectus, a, um

regens, entis

regimen, inis (n)

excusāre; deformāre; indulgēre; deponere; discussio, ōnis (f); expressio, ōnis (f); certitūdo, inis (f); religiōsus, a, um; dissimilis, e; mundus, i (m)

Варіант XIV

declaro, āre, ātum 1

declaratio, ōnis (f)

deeclaratīvus, a,um

declarator, ōris (m)

confiscāre, restaurāre, laborāre, emigrāre; provocatio, ōnis (f); planitūdo, inis (f); simulatio, ōnis (f); sanus, a, um; interior, ius; rationālis, e

Варіант XV

confirmo, āvi, ātum 1

confirmatīvus, a, um

confirmator, ōris (m)

confirmitas, ātis (f)

transportāre; respectāre, consentīre; recreāre, reputatio, ōnis (f); sanctio, ōnis (f); gravitūdo, inis (f); suspectus, a, um; exterior, ius; sanus, a, um; professio, ōnis (f)

Варіант XVI

explico, āvi, ātum 1

explicatio, ōnis (f)

explicator, ōris (m)

explicātus, a, um

saltāre; curāre; promulgāre; firmāre; altitūdo, inis (f); confessio, ōnis (f); repraesentatio, ōnis (f); reformatio, ōnis (f); indefinītus, a,um; fortis,e; vobilis, e

III

1. Переписати текст свого варіанту.

2. Зробити морфологічний розбір кожного слова та виписати його словникові форми.

3. Якщо в реченні є інфінітивні (Accusatīvus cum infinitīvo, Nominatīvus cum infinitīvo) звороти, вказати їх; указати керуюче дієслово, логічний підмет і логічний присудок, указати час інфінітиву.

4. Якщо є дієприкметниковий (Ablatīvus absolūtus) зворот, указати його складові і яка обставина виражена цим зворотом.

6. Записати переклад усього тексту.

Текст

Milites Romani cum duplici numero hostium audacter pugnabant.

Переклад

Римські воїни хоробро билися з удвічі більшим числом ворогів.

Розбір

1. Присудок: pugnabant – 3 ос.мн., Imperfectum indicativi activi, pugno, āvi, ātum, āre, 1 дієвідміна – билися

2. Підмет: milites N.pl., miles, it is (m) III в. – воїни

3. Означення: Romani – N.pl., сл. форма Romanus, a, um – римські

4. Додаток: cum numero – Abl.s., numerus, I (m) – іменник 2 відміни – з числом

5. Означення: duplici – Abl.s., сл. форма duplех, ісіs – прикметник ІІІ відміни – подвійний

6. Додаток: hostium – G.pl. hostis, is (m), ІІІ відмінa – ворогів

7. Обставина: audacter – як? – прислівник – сміливо, хоробро

Варіант І

DE ROMĀ CONDĬTĀ

Romŭlus et Remus postea avum et matrem liberavērunt Amuliumque, qui cupiditāte regendi adductus tantum scelus commisĕrat, morte punivērunt. Sed cum Alba pro multitudĭne incolārum iam angusta esset, parāti erant ad emigrandum multosque socios orando et promittendo secum iunxērunt. Quibuscum eo migravērunt, ubi olim servāti erant. Nulla enim loca ad habitandum tam erant idonea. Iam ibi nova moenia, aedificatūri erant. Sed cum inter fratres magnum esset certāmen, utrīus ex nomĭne oppĭdum appellandum esset, more prisco voluntas deum iis exploranda erat. Ităque Romŭlus ex Palatio, Remus e monte Aventīno responsa deum exspectābant. Socii quoque spectandi causa eo venĕrant. Tum primum augurium venit Remo, sex vultŭres. Quam ob rem amīci eīus novum regem salutatūri erant. Sed cum paulo post Romŭlo duplex avium numĕrus apparuisset, certāmen pugnando erat diiudicandum. Tum Remus cum fratre dimĭcans interfectus est. Ita oppĭdum ex Romŭli nomĭne appellandum erat Roma (anno ante nostram aeram septingentesĭmo quinquagesĭmo tertio).

Pugnando Romāni postea potentiam suam amplificavērunt. Semper parāti erant ad bellandum et, cum hostes invasūri erant, ad defendendum. Saepe in rebus adversis duces imperando cives parendo patriam servavērunt.

DE DIEBUS

Annus est longa series diērum. Causa diei et noctis motus terrae est. In regionĭbus nostris aestāte sunt dies longi, noctes breves; hieme dies breves, noctes longae. Meridie tempus in omnĭbus terrae partĭbus diversum est.

Nomĭna diērum apud Romānos erant: dies Solis, dies Lunae, dies Martis, dies Mercurii, dies Iovis, dies Veněris, dies Saturni. Primum diem mensis Romani Kalendas appellābant. In serie diērum dies festi sunt. Popŭli antiqui Diem natālem Solis invicti celebrābant. Diebus festis homĭnes pompae intersunt. Aspectus pompae mirabĭlis est.

Варіант ІІ

DE GRAECIA ET ITALIA

Graecia et Italia sunt antīquae terrae Eurōpae in paeninsŭlis sitae. In charta Eurōpae vidēmus Italiam calĭgae formam habēre. Notum est haud procul ab Italiā Siciliam et Sardiniam insŭlas magnas sitas esse multasque alias insŭlas et magnas et parvas inter oras Graeciae et Asiae iacēre. Praecipue nota est Creta insŭla. Multae insŭlae Graeciae formōsae sunt. Inter omnes constat incŏlas insulārum Graeciae et Italiae etiam nunc plerumque nautas esse.

Magnam gloriam poētae Graeciae et Italiae fabŭlis suis capiunt. A primā infantiā scimus Graeciam et Italiam patriam litterārum Eurōpae esse. Et nunc libenter fabŭlas poёtārum legĭmus magnamque laetitiam ex littĕris capĭmus.

DE DOMO ROMANA

Domus Romana alĭter aedificabātur atque nostra. Utĭque ei non erant fenestrae, nisi perpaucae et exiguae. In mediē parte domus erat atrium, quod foramĭne tecti illustrabatur. In solo atrii cisterna erat, quae aquam imbrium, per forāmen de tecto manantem colligēbat. In atrio olim focus erat, quo familia conveniēbat et ubi parva simulacra penatium erant. Praeterea pater familias in atro mane amīcos et clientes salutābat. Atrium circumdabātur cubicŭlis aliisque cellis parvis et angustis. Alia pars praecipua domus tablīnum erat, ubi familia cenābat et unde adĭtus in hortum patēbat. Postea domus nobilium Romanōrum erant amplae et magnifĭcae. Velut de domo Caesăris unus ex poētis Romanōrum.

GLADIATŌRES

Multi imperatōres Romāni ludos gladiatōrios saepe parābant. Romāni ludos gladiatōrum spectābant. Gladiatōres captīvi aut servi erant. Arma gladiatōrum varia erant. Primo gladiatōres se exercebant gladiis ligneis. Post signum, tuba datum, gladiis ferreis in arenā pugnabant. Praecipue clarae pugnae gladiatōrum erant in amphitheatro Vespasiāni et Titi. Ante pugnam gladiatōres imperatōrem in amphitheatro salutābant. Cum gladiator vulnerātus erat, popŭlus clamat: habet!

Варіант ІІІ

DE ROMŬLO ET REMO

Aenēae in Latio magnum bellum cum hostĭbus gerendum erat. Tandem his erat fugiendum. At cum Latīnis Aenēas firmam amicitiam iunxĕrat. Postea in oppĭdo Alba Longa regnābat Numĭtor e gente Aenēae natus. Quem Amulius frater regno paterna privāvit filiosque eīus interficĕre constituit. Filiae autem Numitōris iussu Amulii erat serviendum in templo Vestae deae. "Illi adulescentes", inquit, Amulius amīcis, "mihi interficiendi sunt. Nam semper mihi timendi erunt, nisi eos interfecĕro. Sorōri autem eōrum, si sacerdos Vestae facta erit, numquam erunt libĕri". Tamen illa postea libĕros habuit, Romŭlum et Remum, quōrum pater, ut postea Romāni putābant, Mars deus fuit. Tum Amulius servum advocāvit. "Hi puĕri", inquit, "ad Tibĕrim fluvium tibi portandi sunt. Quos si ibi interfecĕris, praemium accipies". Servo erat parendum, puerīque ei erant asportandi. Sed Tibĕris tum forte ripas inundavĕrat, et puĕri, cum aqua recedĕret; in ripa retenti sunt. Paulo post lupa infantium clamōrem audīvit eosque curāvit. Ita pastor quidam in eādem regiōne habĭtans puĕros vivos invēnit. "Hi nobis", inquit uxōri, "educandi sunt et curandum est, ut valĭdi adulescentes fiant. Si bene educāti erunt, aliquando nobis gratiam habēbunt".

Ita Romŭlo et Remo vita non mollis inter pastōres agenda erat. Nam pecus iis erat curandum. Saepe etiam vel ferae bestiae iis arcendae erant vel cum latronĭbus iis erat pugnandum.

DE ROMĀ ANTĪQUĀ

Roma condĭta est in Latio in sinistra ripa fluvii Tiběris saecŭlo octāvo ante aeram nostram. Initio parvum oppĭdum erat: incŏlae in casis habitābant. Primae casae in monte Palatino aedificātae erant. Rex Servius Tullius saecŭlo sexto ante aeram nostram non altum murum presidio Romae aedificāvit. Temporĭbus imperatōris Octaviāni Augusti in monte Palatino Palatium Octaviāni aedificātum est. In pallatio olim Augustus habitāvit.

In monte Capitolino erat arx urbis Romae. Inter montes Capitolinum et Palatinum in valle Forum Romānum erat. In Foro mercatōres merces mutābant et oratōres oratiōnes habēbant. Romae multi colles erant. Ad Tiběrim situs erat campus Martius. In Tiběri insŭla est, ubi templum Aesculāpii, dei medicīnae et medicōrum, erat.

Варіант ІV

DE ROMULO ET REMO ROMAE CONDITORIBUS

Titus Livius rerum scriptor Romanorum in libris suis, qui «Ab urbe condita» appellantur, fabulam de Romulo et Remo, a quibus Roma condita est, narrat. Fama est Numitorem Albae Longae regem ab Amulio, fratre suo, regno privatum esse. Amulius, fratri invidens, eius nepotes in flumine demergi, matrem autem eorum in carcere custodiri iubet. Sed regis ministri, qui infantes in flumen proicere debent, regi non parent et pueros parvulos in fluminis ripa ponunt. Turn lupa, quae forte ad flumen venit, pueros parvulos invenit et lacte suo nutrire coepit. Postea ei, a Faustulo pastore regio inventi, uxori eius educatum traditi sunt.

Paulo ante legebamus Romulum et Remum a pastore regio inventos uxori eius educatum traditos esse. Itaque pueri inter pastores educabantur et paulatim adolescebant. Adolescentes in silvis et montibus vicinis cum aliis iuvenibus venabantur et multas bestias feras necabant. Interdum Romulus et Remus etiam latrones, qui in eis locis pastores infestabant, aggrediebantur et praedam, latronibus ademptam, inter pastores dividebant. Sed ipsos aliquando latrones aggressi sunt et Remus a latronibus captus ad Amulium regem punitum adductus est.

Faustulus pastor regius iam antea suspicabatur nepotes ipsius Numitoris regis a se in Tiberis fluminis ripa inventos esse, sed nulli id aperiebat. Nunc autem arbitratus Remum magno in periculo esse et Numitori et Romulo rem narrat.

Tum Romulus cum amicis suis Amulium aggreditur et rege occiso Remum fratrem liberat. Quo liberate nepotes regnum Numitori avo reddunt. Numitore mortuo urbem novam condere statuunt. Itaque in Palatino colle, qui haud procul a Tiberi situs erat, arcem parvam ponunt. Controversia inter fratres orta Romulus Remum fratrem suum occidit urbemque novam a suo nomine Romam nominat.

Примітки до тексту: ab urbe condita — від заснування міста (тобто Риму); invidens, entis (+dat) — що заздрить (комусь), що ненавидить (когось); coepit — почав, почала; rem narrat — тут: розповідає про це.

DE ITALIA

Italia, magna paeninsula, inter mare Tyrrhenum et mare Adriaticum patet. lugum Apennini paeninsulam montibus et collibus implet. Sed circum Padum flumen campus magnus est. In campo acria proelia inter Romanos et Carthaginienses erant. Copiis equestribus Carthaginiensium campus secundus erat, sed copiis pedestribus Romanorum adversus erat. Ad litus maris Tyrrheni campi palustres sunt; itaque aer ubi saluber non est. Roma, Italiae caput celebre; ad Tiberim sita est.

Варіант V

DE OLIVA

Oliva, sive olea, est arbor, quae apud veteres Graecos in magno honore fuerat. Notum est id certamen, quod aliquando inter deos fuit. Neptunus, Oceani deus, et Minerva, omnium artium dea, de principatu certabant et operibus suis se iactabant. Neptunus equum velocissimum creavit, Minerva olivam, arborem utilissimam, Atticae donavit. Incolae Atticae olivam donum pretiosissimum putaverunt et palmam Minervae dederunt. Ex eo tempore oliva a Graecis arbor sacra putatur et in praecipua est deae tutela.

DE CORVO ET VULPE

Corvus perfidie pinguem caseum in villa furatus erat; et ad nemus reversus in summa quercu resedit, et laetas crocitaciones iteravit. Contigit autem ut, eo auditu, vulpes ad arborem in qua sedit accederet, visura quid tantis crocitacionibus sibi vellet Corvus. Videns ergo illum super caseum exultantem, eum benivole salutavit, et ait illi: In tota vita mea non vidi avem tibi similem in decore, quia pennae tuae plus nitent quam cauda Pavonis. Et oculi tui radiant ut stellae, et rostri tui graciam quis posset describere? Si ergo vox tua dulcis esset et sonora, non video quomodo aliqua possit tibi similis inveniri, quae scilicet tanto sit ornata decore. Hiis igitur vulpeculae laudibus corvus deceptus, ut Vulpi placere possit et ampliores laudes promereri, cantare coepit, oblitus casei quem rostro tenebat. Dum ergo rostrum a caseo solvit, ille male servatus decidit et in potestatem Vulpis venit.

Варіант VI

DE DIEBUS ET MENSIBUS

Antiquissimis Romae temporibus annus non in duodecim menses, ut nunc, sed in decem menses divisus erat. Cui rei testimonio sunt nomina mensium, quorum ultimus December, id est decimus, appellator.

Primus anni mensis erat Martius, qui a deo Marte nomen suum traxit, secundus mensis erat Aprilis, tertius — Maius, a nomine Maiae sive Maiestae antiquissimae Italorum deae appellatus, quam illi sicut ipsam terram matrem colebant. Quarto mensi nomen Iunius fuit, quod nomen Iunoni deae Iovis coniugis debebatur. Quintus autem mensis Quintilis appellabatur, sextus — Sextilis, Septimus — September, octavus — October, nonus — November, decimus, ut iam pridem diximus, December. Postea Romani mensem Quintilem in Gaii Iulii Caesaris honorem Iulium nominaverunt, mensem autem Sextilem — Augustum, in Octaviani Augusti imperatoris laudem.

Numa Pompilius secundus rex Romanorum annum in duodecim menses ad cursum lunae descripsisse narratur duobus mensibus Ianuario et Februario eum augens.

Totus annus trecentos quinquaginta quinque dies habebat. Cum autem luna tricenos dies singulis mensibus non expleret deessentque dies solido anno, qui solstitiali circumagitur orbe, intercalarios menses Numa instituit, qui modo his modo illis interponerentur annis. Haec res cum arbitratu pontificum fieret, saepiusque menses intercalarii ab iis subicerentur, fasti prorsus turbati sunt.

Itaque Gaius Iulius Caesar anno quadragesimo sexto ante aeram nostram annum ad cursum solis accomodavit, ut trecentorum sexaginta quinque dierum esset et intercalario mense sublato unus dies quarto quoque anno intercalaretur.

Primus anni mensis nunc Ianuarius fuit, secundus — Februarius. Primus cuiusque mensis dies Kalendae appellabatur, quintus — Nonae, tertius decimus — Idus. Mensibus autem Martio, Sextili, Maio et Octobre Nonae fuerunt septimus, Idus — quintus decimus mensis dies.

Menses anni tricenos aut tricenos singulos dies continebant, mensis autem Februarius duodetriginta aut undetriginta dies.

Postea mensis in septimanas dividi coeptus est. Dies septimanae fuerunt haec: Solis dies, Lunae dies, Martis dies, Mercurii dies, Iovis dies, Veneris dies, Saturni dies, quae nomina etiam nunc in fastis multorum populorum manent. Dies in duas partes dividebatur: alteram a solis orto usque ad occasum, alteram a solis occasu usque ad ortum. Totus dies viginti et quattuor horas continebat.

Примітки до тексту: id est — тобто; (annus) qui solstitiali circumagitur orbe — (рік), який продовжується від одного сонцестояння до іншого (сонячний рік).

Варіант VII

DAEDALUS ET ICARUS

Daedalus Atheniensis artifex egregius ingeniosusque antiquis temporibus existimabatur. Sed animo erat invidioso nec aliquem sibi parem pati dicebatur. Itaque Talum nepotem suum et discipulum, qui arte sua magistrum superare videbatur, gloriae eius invidens occidit.

Нас caede commissa Athenis discessisse et in Cretam insulam, ubi rex Minos regnabat, venisse narratur. Cum in Creta esset, labyrinthum aedificium mirabile, unde exitus nullo modo reperiri poterat, regi aedificavit.

Post aliquot annos amore patriae tactus Cretam relinquere statuit. Rege autem id prohibente novum inauditumque iter per aera excogitavit, cum diceret: «Omnia possideat, non possidet aera Minos.»

Itaque pennis avium in certo ordine positis ceraque alligatis alas sibi et Icaro filio paravit, ut veras aves imitarentur. Opere suo mirabili perfecto filium instruit, ut inter caelum et terram media via volet, ne unda gravet pennas neque sol eas adurat. «Me duce, — inquit, — inter utrumque vola.» Haec cum dixisset, oscula nato dedisse et cum eo avolavisse narratur.

Aratores pastoresque, cum hos in caelo volantes viderent, esse deos credideruni. Iam magnam itineris partem fecerunt, cum Icarus puer imprudens praeceptoram patris sui oblitus audaci volatu gaudere coepit caelique cupidine tractus deseruit ducem suum et ad solem advolavit.

Cera solis calore mollita puer in mare decidit nequiquam auxilium patris implorans. Et ora eius patrium nomen clamantia aqua caerulea excepit. At pater infelix nee iam pater: «Icare» — dixit. «Icare! — dixit, ubi (e)s? Qua te regione requiram?» «Icare!» — dicebat: pennas aspexit in undis, Devovitque suas artes corpusque sepulchro Condidit et tellus a nomine dicta sepulti (Ovidius).

Примітки до тексту: Athenis — з Афін, aera — грецьк. асc. sing.; omnia possideat — нехай усім володіє; qua te regione requiram? —де, у якій стороні тебе шукати?

Варіант VІII

DISCIPLlNA DRUIDUM

Disciplina druidum in Britannia reperta atque inde in Galliam translata esse existimatur, et illi, qui diligentius eam rem cognoscere volunt, plerumque illo discendi causa proficiscuntur. Itaque multi iuvenes in disciplinam et sua sponte conveniunt et a parentibus propinquisque mittuntur. Magnum numerum versuum discipuli druidum ediscere dicuntur (itaque nonnulli annos vicenos in disciplina permanent). Neque fas esse existimant ea litteris mandare, cum in reliquis fere rationibus Graecis litteris utantur. Id mihi duabus de causis druides instituisse videntur: nam neque volunt in vulgum disciplinam efferri neque volunt eos, qui discunt, litteris confisos minus memoriae studere, quod fere plerisque accidit, ut praesidio litterarum diligentiam in perdiscendo atque memoriam remittant.

Imprimis volunt persuadere non interire animos, sed ab aliis post mortem transire ad alios atque hoc maxime ad virtutem excitari putant metu mortis neglecto. Multa praeterea de sideribus atque eorum motu, de mundi ac terrarum magnitudine, de rerum natura, de deorum immortalium vi ac potestate disputant et iuventuti tradunt. (Caesar, De bello Gallico)

Примітки до тексту: illo — туди, memoriae studere — намагатися запам'ятати, remittere — (тут) послабляти, hoc (abl. causae) — завдяки цьому, de rerum natura — про природу всього сущого.

DE NOMINĬBUS ROMĀNIS

Viris Romānis plerumque tria nomina erant. Ita Cicerōni, egregio oratōri, plenum nomen Marcus Tullius Cicěro erat. Marcus erat praenomen, Tullius nomen vel nomen gentilicium, Cicěro cognomen. In nomĭne Gai Iulii Caesăris Gaius erat praenomen, Iulius nomen, Caesar cognomen. Numěrus praenominum Romanōrum parvus erat. Praenomĭna Romanōrum antiquōrum erant: Aulus, Gaius, Gnacus, Decĭmus, Faustus, Lucius, Manius, Marcus, Numerius, Paulus, Publius, Quintus, Sextus, Spurius, Tiberius, Titus. Romāni magnum numěrum nominum de vocabŭlis boni omĭnis derivābant. Nomĭna boni omĭnis erant: Fortunātus; Victorīnus, Rex. Ex cognomĭne Caesăris, primi inperatōris, Romāni imperatōres suos Caesăres appellābant. Mulierĭbus Romānis plerumque unum nomen gentilicium erat, velut: Cornelia, Iulia, Lucia, Tullia, Paula, Octavia, Valeria. Servis autem unum cognomen erat, velut: Syrus, Sarmātus, Thrax, Niger. Nomĭna, flumĭnum in linguā Latinā masculīna sunt, velut: Padus, Rhenus, Rhodanus, Nilus, Euphrates, Sequana.

Варіант IX

DE NIOBA

Nioba, Tantali filia, uxor erat Amphionis, regis Thebanorum. Haec propter potentiam et divitias mariti et propter suam pulchritudinem superbissima fuit, maxime autem ea de causa, quod multos liberos habuit. Mulieres et virgines aliquando Latonae, matri Apollinis et Dianae, sacrificabant. Nioba eas vituperavit et «Cur», – inquit, – ei, non mihi sacrificatis? Pulchritudine, potentiis, divitiis, etiam genere omnes homines supero. Mihi est Tantalus pater, Iovem avum appello. Idem socer meus est. Spectate liberos, Latonam orbam appellabitis, si mecum eam comparaveritis. Ego quattuordecim liberos habeo, illa duos. Postquam haec dixit, mulieres sacrificare prohibuit.

Ea re Nioba Latonae iram excitavit. Dea statim liberis suis omnia narravit, et Apollo: «Audacia verba, – inquit, – istius Niobae poena digna sunt». Dixit idem Diana. Liberi, precibus matris commoti, in arcem Thebarum venerunt, et Apollo filios illa filias Niobae sagittis necaverunt. Ita Niobae superbia ipsi causa doloris fuit, marito autem, qui de caede liberorum certior factus se ipse necaverat, et liberis eorum causa perniciei. Misericordia deorum Nioba in saxum mutata est, lacrimaeque eius etiam nunc manant.

DE PERFIDIA FALISCI

Olim bellum erat inter Romam et Falerios, oppidum Romae proximum, et Romani ante Falerios castra habebant. Pueri Faliscorum autem etiam in bello extra oppidum se exercebant. Aliquando Faliscus quidam cum pueris nonullis in castra Romana intrat et Romanis dicit: "Frustra oppidum nostrum oppugnabitis, non armis, sed dolo incolas superabitis. Videtis pueros istos, eos vobis mando ac ita Romanis victoriam parabo". Sed Romani ei respondent: "Contra viros arma habemus, nunquam gladios contra pueros stringemus. Pueros domum remittemus, te autem merito puniemus".

Варіант X

DE VESTALĬBUS

Urbe Romā a Gallis captā atque direptā multisque civĭbus interfectis, magna multitūdo Romanōrum in Capitolium fugit. Virgĭnes autem Vestāles sacra rei publĭcae servāre cupivērunt, ne ea quoque a Gallis raperentur. Quā de causā clivum, qui ducit ad Ianicŭlum, ascendĕre modo coepĕrant, cum L. Albinius eas aspexit plaustro ibi coniugĕm et libĕros vehens. Quamquam eīus plurĭmum interĕrat suos servāri, publĭcam religiōnem magis respexit, quam privātam caritātem. Praecēpit suis, ut plaustro descendĕrent, et in plaustrum virgĭnes et sacra accēpit. Tum itinĕre coepto non confecto, Caere in oppĭdum Vestāles vexit, ubi summā cum veneratiōne sacra recepta sunt. Quibus factis et Albinius et Caeretāni usque ad hoc tempus gratam memoriam sibi peperērunt.

CAESĂRIS MORS

Cum Caesar Alexandriam venīret, Ptolemaeus, rex Aegypti, insidias ei parāre voluit. Quā de causā regi bellum illātum est. Ptolemaeus victus in Nilo periit. Caesar Alexandriā potītus regnum Cleopatrae, Ptolemaei sorōri, dedit. Rediens inde Caesar Pharnăcem, Mitridātis Magni filium, qui in Ponto rebellāvit et multas popŭli Romāni provincias occupāvit, vicit et postea ad mortem coēgit.

Bellis civilĭbus toto orbe composĭtis, Caesar Romam rediit. Tum insolentius et contra consuetudĭnem Romānae libertātis agĕre coepit. Cum ergo et honōres ex sua voluntāte praestāret, qui a popŭlo antea deferebantur, aliaque regia ac paene tyrannĭca facĕret, coniuravērunt in eum sexaginta vel amplius senatōres equitesque Romāni. Praecipui fuērunt inter coniurātos duo Bruti ex eo genĕre Bruti, qui primus Romae consul fuĕrat et reges expulĕrat, et C. Cassius et Servilius Casca. Ergo Caesar, cum ad curiam venisset, tribus et viginti vulnerĭbus confossus est.

Варіант XI

AMOR ET PSYCHE

Erant in quadam civitate rex et regina. Hi tres filias habuerunt. Filiae maiores natu quamquam gratissima specie erant, tamen puellae iunioris praeclara pulchritudo nec exprimi poterat sermone humano. Iamque per proximas civitates et attiguas regiones fama pervaserat: deam Venerem in mediis populis conversari. Interea Psyche (hoc nomen illius puellae fuit) nullum fructum decoris sui percipit. Spectatur ab omnibus, laudato ab omnibus, nec quisquam: non rex, non regius, nec de plebe cupiens eius nuptiarum petitor accedit. Mirantur omnes divinum specimen, ut simulacrum, fabro politum. Duae maiores sorores, regibus desponsae, iam beatas nuptias adeptae sunt. Sed Psyche, virgo vidua, domi residens, odit in se suara formositatem. Tum miserrimus pater Apollinis oraculum interrogat, et Apollo respondet: «In montem excelsum, rex, siste puellam.» Hoc facto, maesti parentes in summo cacumine Psyche sopitam deserant. Iamque recreata somno, videt Psyche medio luci prope fontem domum regiam esse, aedificatam non humanis manibus, sed divinis artibus. Et vox quaedam corporis sui nuda: «Domina, – inquit, – tua sunt haec omnia». Et videt statim vina nectarea eduliumque variorum fercula copiosa, nullo serviente, subministrari. Deinde quidam introcessit et cantavit invisus et alius citharam pulsavit, quae videbatur nec ipsa; finitis voluptatibus, Psyche concedit cubitum. Iamque provecta nocte aderat ignobilis maritus et torum inscenderat, sed ante lucem propere discesserat. Haec diutino tempore sic agebantur.

Aliquando ad Psychen sorores eius advenerunt, et Psyche iubet citharam loqui, tibias agere, choros cantare. Quae cuncta, nullo praesente, dulcissimis modulis animos audientium remulcebant. Inflammatae invidia sorores puellae dicunt: «Pro vero cognoscimus immanem serpentem tecum noctibus latenter acquiescere et te devoraturum esse». Tum Psyche perterrita ait: «Vos, carissimae sorores, non videmini mendacium fingere». Nocte Psyche, prolata lucerna, videt ipsum illium Cupidimen, formosum deum: per umeros dei pinnas candicare, ante lectuli pedes arcum et pharetram et sagittas iacere. Et Psyche Cupidinem basiat. Sed lucerna evomuit de summa luminis sui stillam ferventis olei super umerum dei, et inustus exsiluit deus et tacitus statim avolavit.

Варіант XII

DE THESEO

Aegeus, rex Atheniensium, filium Minōis, qui in insŭla Creta regnābat, necāvit. Cura hic mortem filii comperisset, cum multis navĭbus ad orā Attĭcae venit et Athēnas expugnāvit. Ut filii mortem vindicāret, Atheniensĭbus imperāvit, ut certis tempŏris spatiis certum numĕrum adulescentium et virgĭnum in Cretam navĭbus portārent. Ilii Minotauro, bestiae saevissĭmae, in cibi loco praebebāntur; Minotaurus autem in labyrintho, opĕre illo mirabĭli Daedăli artifĭcis, custodiebātur, ex quo nemo exĭtum reperīre potĕrat.

Theseus, Aegei filius, qui in Peloponnēso educātus erat, cura in patriam venisset et de calamitāte gravi audivisset, patrem orāvit, ut socius esset miserōrum homĭnum, qui eo tempŏre in Cretam navigāre debēbant. «Ego, pater», inquit, «beluam illam necābo et hanc poenam turpem finiam». Pater filio oranti obsecūtus est. Theseus, cum in Cretam venisset, cum comitĭbus in labyrinthum pervēnit et post pugnam acerrĭmam Minotaurum occīdit. Tum auxilio Ariadnae, filiae Minōis, quae misericordia adulescentis mota erat, redĭtum e labyrinthi errorĭbus reppĕrit et cura comitĭbus in patriam revertit. Sed patri adventu suo mortem parāvit. Ille enim filio imperavĕrat, ut, si conservātus esset, color velorum in redĭtu albus esset. Theseus autem verba patris memoriā non retinuĕrat et vela nigra, quae erant calamitātis signum, non mutāvĕrat. Aegeus, qui ad litus maris in saxo sedens filii adventum exspectābat, cum vela nigra vidisset, in mare se praecipitāvit, quod ex eo tempŏre Aegaeum est appellātum.

DUO AMICI ET URSUS

Duo amici, qui in itinere erant, subito ursum viderunt. Tum alter eorum perterritus arborem ascendit; alter, credens se sine auxilio amici suis viribus ursum superare non posse, in terram se iecit: sciebat enim ursos corpora mortuorum repudiare. Itaque, terra iacens, animum continebat, simulans se mortuum esse. Ursus, toto corpore iacentis pertemptato, denique discessit, nam hominem esse mortuum putabat. Paulo post amicus, qui in arbore descenderat, alteram per iocum interrogavit: «Quid ursus ad aurem tibi dixit?» «Pulchrum, – inquit ille, – proverbium: amicus verus — rara avis.»