- •1. Электр жетегі туралы негізгі мағлұматтар
- •1.1 Электр жетегінің түрлері
- •1.2 Электр қозғалтқышгардың және өндіріс механизмдерінің механикалық сипаттамалары. Қалыптасқан режимдер.
- •1.5-Сурет. Эқ-тың және өндіріс механизмінің механикалық сипаттамалары
- •1.3 Электр жетегінің қозғалыс теңдеулері
- •2. Электр моментінің механикалық сипаттамалары
- •2.1. Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқышының механикалық сираттамалары
- •2.1 Сурет-Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқышы
- •2.2 Сурет- Механикалық сипаттамалар.
- •2.2 Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың тежеу режимдеріндегі механикалық сипаттамалар
- •2.3 Тізбектеп қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың механикалық сипаттамалары
- •2.4 Тізбектей қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың тежеу режимдерінің механикалық сипаттамалары
- •2.5 Асинхронды қозғалтқыштың механикалық сипаттамалары
- •2.6 Тежеу режимдеріндегі ақ-тың механикалық сипаттамалары
- •2.7. Сиихронды қозғалтқыштың механикалық және бұрыштық сипаттамалары
- •3. Эж-нің бұрыштық жылдамдығын реттеу
- •3.1 Эж-нің бұрыштық жылдамдығын реттеудің негізгі көрсеткіштері
- •3.1 Сурет-Әртүрлі қаттылығы бар механикалық сипаттамалары.
- •3.2 Сурет-Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың екі зоналық реттеуінің сипаттамалары.
- •3.2 Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың бұрыштық жылдамдығьн магнит ағынды өзгерту арқылы реттеу
- •3.3 Сурет-Магнит ағынды өзгерту арқылы бұрыштық жылдамдықты реттеу эж-нің сұлбалары.
- •3.3 Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың бұрыштық жылдамдығын реостаттық және импульстік параметрлік тәсілмен реттеу
- •3.6-Сурет. Бұрыштық жылдамдықты импульстік тәсілі арқылы ретгеу
- •3.4 Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың якоріне әкелінген кернеуді өзгерту тәсілі арқылы бұрыштық жылдамдықты реттеу
- •3.5 Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың якорін шунттау тәсілі арқылы бұрыштық жылдамдығын реттеу
- •3.10-Сурет. Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозгалтқышының якорь орамасын шунттау сұлбасы
- •3.11-Сурет. Шунттық резистор Rш тұрақты, ал тізбектегі резисторды Rк өзгертіп тұрған кездегі топтас механикалык сипаттамалары
- •3.12-Сурет. Тізбекті резистор Rк тұрақгы, ал шунттъгқ резистор Rш өзгеріп тұрған кездегі топтас механикалық сипттамалар
- •3.6 Тібектей қоздырылатын тұракты ток қозғалтқыштың бұрыштық жылдамдығын реттеу
- •3.13-Сурет. Якорь орамасын шунттау арқылы қозғалтқыштың бұрышгық жылдамдығын реттеу
- •3.14-Сурет. Якорь орамасын шунттаған кездегі тізбектей қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқышының сипаттамалары
- •3.15 Сурет-Қоздыру ораманы шунттау арқылы бұрыштық жылдамдықгы реттеу сұлбасы
- •3.16 Сурет.Қоздыру ораманы шунттау арқылы бұрыштық жылдамдықты реттеу кезіндегі механикалық сипаттамалар
- •3.8 Реостаттық және импульстік реттеу
- •3.17-Сурет. Роторы қысқа тұйықталған ақ импульстік параметрлік реттеу кездегі басқару сұлбасы (а) және механикалық сипаттамалар (б)
- •3.18 Сурет-Фазалы роторы бар ақ импульстік параметрлік реттеу кезіндегі басқару сұлбасы (а) жәие механикалық сипаттамалары б)
- •3.9. Асинхронды эж-нің бұрыштық жылдамдығын полюстер санын өзгерту арқылы реттеу
- •3.19-Сурет. 2:1 қатынасқа полюстер санын өзгерту сұлбалары
- •3.20-Сурет. Статор орамаларын ауыстырып қосу сұлбалары
- •3.10 Асинхронды электр жетегілерінің жиіліктік реттеу әдісі
- •3.22-Сурет. Тұрақты токтың аралық көзі бар электр машиналық жиілік түрлендіргіштің сұлбасы
- •3.23-Сурет. Асинхронды жт-тін сұлбасы
- •3.24-Сурет. Синхронды генераторы бар вентильді – элекгр машиналық жиіліктік түрлендіргіштің сұлбасы
- •3.26-Сурет. Тұрақгы токтың аралық көзі бар статикалық түрлендіргіштің
- •3.27-Сурет. Жиіліктік реттеудегі ақ алмастыру сұлбасы
- •4. Электр жетігінің бұрыштық жылдамдылығын және иін күшін автоматты реттеу
- •4.1-Сурет. Ажыратылған г-қ жүйенің механикалық сипаттамалары
- •4.1. Кернеу бойынша қатаң теріс кері байланыспен бұрыштық жылдамдықты автоматты түрде реттеу жүйесі
- •4.2. Якорь тоғы бойынша қатаң оң кері байланыспен бұрыштық жылдамдықты автоматты реттеу жүйесі
- •4.3. Қозғалтқыштың бұрыштық жылдамдығы бойынша қатаң теріс байланыспен бұрыштық жылдамдықты автоматты түрде реттеу жүйесі
- •4.4.-Сурет. Құрылымдық сұлба (а) және қозғалтқыштың сипаттамалары (б)
- •4.4. Тиристорлық кернеу реттеуіші арқылы асинхронды эж-дың бұрыштық жылдамдығын автоматты түрде реттеу
- •4.5-Сурет. Тиристорлық кернеу реттеуіші арқылы жылдамдығы реттелетін асинхронды электр жетегінің құрылымдық сұлбасы
- •4.5. Түрлендіргіш-қозғалтқыш жүйеде электр жетсгінің моментін автоматты түрде реттеу
- •4.7-Сурет. Жылдамдык бойынша кері байланысы және ток кесуі бар
- •4.8-Сурет. Бұрыштық жиілік және ток кесу бойынша жүйеде істейтін қозғалтқыштың механикалық сипаттамалары
- •5. Электр жетегінің қуатын анықтау
- •5.1 Электр жетегінің жүктеме диаграммалары
- •5.1-Сурет. Кинематикалық сұлба
- •5.2-Сурет. Шахта көтергіш эж-нің жүктеме диаграммасы
- •5.2. Ұзақ жұмыс кезінде қозғалтқыштың қуатын есептеу
- •5.4-Сурет. Қозғалтқыштың білігіндегі сатылы қуат графигі және
- •5.5-Сурет. Қайталанбалы-қайту режиміндегі жұмыстың графигі
- •5.3. Қайталанбалы-қысқа уақыт және қысқа уақыт режим кезінде
- •5.26-Сурет. Қайталанбалы-қысқа уақыт режим кезіндегі көп сатылы
4.4. Тиристорлық кернеу реттеуіші арқылы асинхронды эж-дың бұрыштық жылдамдығын автоматты түрде реттеу
4.5-Сурет. Тиристорлық кернеу реттеуіші арқылы жылдамдығы реттелетін асинхронды электр жетегінің құрылымдық сұлбасы
4.6-сурет. Механикалық сипаттамалар
ТР тиристорлық бұрыштары а БЖ басқару жүйемен өзгеріледі БЖ кірісіне күшейткіш Ку- дан тапсырылған кернеу Uтап кернеумен жылдамдық бойынша теріс кері байланыстың кернеуін айырмашылығына тәуелді сигнал беріледі.
Кері байланыс ТГ алынады, Uк.б. =γ ω, мұнда ω -ТГ-дың беріліс коэффиценті.
Механикалық сипаттама 1тиристорлардың а^, минималды қосу бұрышына сәйкес
,
мұнда Z=
Механикалық сипаттама 2 amax=1350 ең үлкен қосу бұрышқа сәйкес. Құрылымдық сұлбаға сәйкес мынадай теңдеуді жазуға болады
a=ac-K1 Ky(Uтап -), (4.11)
Механикалық сипаттаманың шектеріндегі ω1 және ω2 нүктелерді алып,мынадай теңдеулерді жазуға болады:
аmax=a0 –K1 Ky (U -), (4.12)
аmin=(s1)= a0 –K1 Ky (Uтап -), (4.13)
мұнда s1 -1 жылдамдыққа сәйкес тайғанау, ал мәнін (4.10) теңдеуден
табамыз.
K;
Uтап.кер =
Қаралған жүйе үшін реттеу диапазоны (15-20):1 тең.
4.5. Түрлендіргіш-қозғалтқыш жүйеде электр жетсгінің моментін автоматты түрде реттеу
Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток электр жетегінің моментін реттеу үшін ток бойынша сызықсыз қатаң теріс кері байланыс қолданылады.
4.7-суретте бұл реттеудің негіздік сұлбасы көрсетілген.
4.7-Сурет. Жылдамдык бойынша кері байланысы және ток кесуі бар
қатаң теріс кері байланысы бар бұрыштық жиілікті автоматты түрде реттеу
жүйенің негіздік сұлбасы.
Жылдамдық бойынша кері байланыс қозғалтқыштың сипаттамасының бірінші учаскесінде істейді, яғни жүктеме тоғы I кесу ток Iкес аз болғанда (I<Ікес ), және екінші учаскесінде IIkec кезінде.
4.8-Сурет. Бұрыштық жиілік және ток кесу бойынша жүйеде істейтін қозғалтқыштың механикалық сипаттамалары
Кесу ток бойынша теріс кері байланысы қозғалтқыштың тоғы кесу тоғынан асқанда жұмыс істейді. Бұл кері байланыс жүйеге белгілі дәлдікпен токтың немесе моменттің тұрақтылығын ұстап тұруға жағдай туғызады (Ф=cопst кезінде).
Түрлендіргіш Т- ның (мысалы,магниттік немесе тиристорлық түзеткіш) екі басқару формасы бар: потенциометр П1-ден түсетін тапсырылған Uтап сигналдық және GТ тахогенератордан түсетін жылдамдық бойынша Uк.б. теріс кері байланыстың сигналының айырымына пропорционалды басқару сигналы бар БОІ орама П2 потенциометрден түсетін тіректік кернеу Uтір және Rш кедергіде қозғалтқыш М тоғына пропорционалды кернеу құлауының айырымына V диод арқылы қосылған БО2 басқару орамасы. Бұл кернеудің айырымы ток I > Iкес аққан кезінде Fб магниттік қозғаушы күшке қарсы бағытталған Fт магниттік қозғаушы күшті құрады.
Сипаттаманың екінші учаскесінде (І > Ікес кезінде ) жылдамдық бойынша теріс кері байланыспен бірге ток бойынша теріс кері байланыс жұмыс істейді. Бұл жағдайда нәтижелі сигналды былай жазуға болады:
,
мұнда Rбо1 - БОІ басқару орама тізбегінің толық кернеуі;
Rт- БО2 ток кесу орама тізбегінің толық кедергісі;
Kт- жылдамдық бойынша кері байланыстың жеткізу коэффициенті;
Iкес =Uтір /Rш , Kк.б = Kт.г Wбо1 / Rбо1
Кернеу Uтір өзгерту арқылы ток бойынша теріс кері байланыс жұмыс істеуін бастайтын токты өзгертуге, яғни шекті моментті өзгертуге болады.
Егер де I<Ікес болса, онда БО2-де ақпайды (диод УП болғандықтан), ал сол себептен жүйе тек жылдамдық бойынша кері байланыспен істейді
және кесінділерде сәйкес әр түрлі П2 потенциометрден тапсыру кернеулердің мәніне). Жүктеме ток үлкейген сайын бұрыштық жылдамдық азаяды, кері байланыстың иКБ кернеуі төмендейді, БО] орамасындағы
Uбо1 =Uтап – Uкб тең кернеу өседі, оған сәйкес түрлендіргіштің ЭҚК-І өседі де бұрыштық жылдамдықтың құлауының алажаулы компенсациялайды. Кесу токтан қозғалтқыштың якорь тоғы асқан кезде БО2 орамада кернеу пайда болады. Бұл кернеу магнитсіздірілетін сигналды туғызады да нәтижелі МҚК (F) қатты азаяды, ал бұл себептен түрлендіргіштің ЭҚК-і және бұрыштық жылдамдық кенет құлайды. Қозғалтқыш қозғалмай тұрса, оның якорь тізбегінде стопорлау тоғы Iст ағады, ал нәтижелі ЭҚК стопорлау тоғының түрлендіргіш-қозғалтқыш тізбектің кедергісінің көбейтіндісіне тең.