- •1. Электр жетегі туралы негізгі мағлұматтар
- •1.1 Электр жетегінің түрлері
- •1.2 Электр қозғалтқышгардың және өндіріс механизмдерінің механикалық сипаттамалары. Қалыптасқан режимдер.
- •1.5-Сурет. Эқ-тың және өндіріс механизмінің механикалық сипаттамалары
- •1.3 Электр жетегінің қозғалыс теңдеулері
- •2. Электр моментінің механикалық сипаттамалары
- •2.1. Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқышының механикалық сираттамалары
- •2.1 Сурет-Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқышы
- •2.2 Сурет- Механикалық сипаттамалар.
- •2.2 Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың тежеу режимдеріндегі механикалық сипаттамалар
- •2.3 Тізбектеп қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың механикалық сипаттамалары
- •2.4 Тізбектей қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың тежеу режимдерінің механикалық сипаттамалары
- •2.5 Асинхронды қозғалтқыштың механикалық сипаттамалары
- •2.6 Тежеу режимдеріндегі ақ-тың механикалық сипаттамалары
- •2.7. Сиихронды қозғалтқыштың механикалық және бұрыштық сипаттамалары
- •3. Эж-нің бұрыштық жылдамдығын реттеу
- •3.1 Эж-нің бұрыштық жылдамдығын реттеудің негізгі көрсеткіштері
- •3.1 Сурет-Әртүрлі қаттылығы бар механикалық сипаттамалары.
- •3.2 Сурет-Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың екі зоналық реттеуінің сипаттамалары.
- •3.2 Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың бұрыштық жылдамдығьн магнит ағынды өзгерту арқылы реттеу
- •3.3 Сурет-Магнит ағынды өзгерту арқылы бұрыштық жылдамдықты реттеу эж-нің сұлбалары.
- •3.3 Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың бұрыштық жылдамдығын реостаттық және импульстік параметрлік тәсілмен реттеу
- •3.6-Сурет. Бұрыштық жылдамдықты импульстік тәсілі арқылы ретгеу
- •3.4 Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың якоріне әкелінген кернеуді өзгерту тәсілі арқылы бұрыштық жылдамдықты реттеу
- •3.5 Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың якорін шунттау тәсілі арқылы бұрыштық жылдамдығын реттеу
- •3.10-Сурет. Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозгалтқышының якорь орамасын шунттау сұлбасы
- •3.11-Сурет. Шунттық резистор Rш тұрақты, ал тізбектегі резисторды Rк өзгертіп тұрған кездегі топтас механикалык сипаттамалары
- •3.12-Сурет. Тізбекті резистор Rк тұрақгы, ал шунттъгқ резистор Rш өзгеріп тұрған кездегі топтас механикалық сипттамалар
- •3.6 Тібектей қоздырылатын тұракты ток қозғалтқыштың бұрыштық жылдамдығын реттеу
- •3.13-Сурет. Якорь орамасын шунттау арқылы қозғалтқыштың бұрышгық жылдамдығын реттеу
- •3.14-Сурет. Якорь орамасын шунттаған кездегі тізбектей қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқышының сипаттамалары
- •3.15 Сурет-Қоздыру ораманы шунттау арқылы бұрыштық жылдамдықгы реттеу сұлбасы
- •3.16 Сурет.Қоздыру ораманы шунттау арқылы бұрыштық жылдамдықты реттеу кезіндегі механикалық сипаттамалар
- •3.8 Реостаттық және импульстік реттеу
- •3.17-Сурет. Роторы қысқа тұйықталған ақ импульстік параметрлік реттеу кездегі басқару сұлбасы (а) және механикалық сипаттамалар (б)
- •3.18 Сурет-Фазалы роторы бар ақ импульстік параметрлік реттеу кезіндегі басқару сұлбасы (а) жәие механикалық сипаттамалары б)
- •3.9. Асинхронды эж-нің бұрыштық жылдамдығын полюстер санын өзгерту арқылы реттеу
- •3.19-Сурет. 2:1 қатынасқа полюстер санын өзгерту сұлбалары
- •3.20-Сурет. Статор орамаларын ауыстырып қосу сұлбалары
- •3.10 Асинхронды электр жетегілерінің жиіліктік реттеу әдісі
- •3.22-Сурет. Тұрақты токтың аралық көзі бар электр машиналық жиілік түрлендіргіштің сұлбасы
- •3.23-Сурет. Асинхронды жт-тін сұлбасы
- •3.24-Сурет. Синхронды генераторы бар вентильді – элекгр машиналық жиіліктік түрлендіргіштің сұлбасы
- •3.26-Сурет. Тұрақгы токтың аралық көзі бар статикалық түрлендіргіштің
- •3.27-Сурет. Жиіліктік реттеудегі ақ алмастыру сұлбасы
- •4. Электр жетігінің бұрыштық жылдамдылығын және иін күшін автоматты реттеу
- •4.1-Сурет. Ажыратылған г-қ жүйенің механикалық сипаттамалары
- •4.1. Кернеу бойынша қатаң теріс кері байланыспен бұрыштық жылдамдықты автоматты түрде реттеу жүйесі
- •4.2. Якорь тоғы бойынша қатаң оң кері байланыспен бұрыштық жылдамдықты автоматты реттеу жүйесі
- •4.3. Қозғалтқыштың бұрыштық жылдамдығы бойынша қатаң теріс байланыспен бұрыштық жылдамдықты автоматты түрде реттеу жүйесі
- •4.4.-Сурет. Құрылымдық сұлба (а) және қозғалтқыштың сипаттамалары (б)
- •4.4. Тиристорлық кернеу реттеуіші арқылы асинхронды эж-дың бұрыштық жылдамдығын автоматты түрде реттеу
- •4.5-Сурет. Тиристорлық кернеу реттеуіші арқылы жылдамдығы реттелетін асинхронды электр жетегінің құрылымдық сұлбасы
- •4.5. Түрлендіргіш-қозғалтқыш жүйеде электр жетсгінің моментін автоматты түрде реттеу
- •4.7-Сурет. Жылдамдык бойынша кері байланысы және ток кесуі бар
- •4.8-Сурет. Бұрыштық жиілік және ток кесу бойынша жүйеде істейтін қозғалтқыштың механикалық сипаттамалары
- •5. Электр жетегінің қуатын анықтау
- •5.1 Электр жетегінің жүктеме диаграммалары
- •5.1-Сурет. Кинематикалық сұлба
- •5.2-Сурет. Шахта көтергіш эж-нің жүктеме диаграммасы
- •5.2. Ұзақ жұмыс кезінде қозғалтқыштың қуатын есептеу
- •5.4-Сурет. Қозғалтқыштың білігіндегі сатылы қуат графигі және
- •5.5-Сурет. Қайталанбалы-қайту режиміндегі жұмыстың графигі
- •5.3. Қайталанбалы-қысқа уақыт және қысқа уақыт режим кезінде
- •5.26-Сурет. Қайталанбалы-қысқа уақыт режим кезіндегі көп сатылы
4.2. Якорь тоғы бойынша қатаң оң кері байланыспен бұрыштық жылдамдықты автоматты реттеу жүйесі
Жүйенің құрылымдық сұлбасы 4.3-суретте келтірілген
4.3-сурет. Құрылымдық сұлба (а) және қозғалтқыштың сипаттамалары (б)
Күшейткіштің кірісіндегі сигнал кернеулерінің қосындысымен белгіленеді:
Uкір = Uтап + I (R1+RK), (4.3)
=.
(4.1) сияқты теңдеулер жүйесін алып, сәйкес түрлендірулерді өткізіп, тұйықталған жүйенің механикалық сипаттамасының теңдеуін табуға болады:
, (4.5)
Егер де күшейткішпен түрлендіргіштің күшейту коэффициенттері тұрақты деп есептесек, онда қозғалтқыштың сипаттамалары тура сызық болады. (4.5) теңдеудің бірінші мүшесі Uтап тапсырылған кернеуге пропорционалды өте оңды бос жүріс режиміндегі бұрыштық жылдамдықты белгілейді (2 және 2´ сипаттамалардағы ω0 және ω0 нүктелер)
Статизмді анықтау үшін (4.5) теңдеудің оң жағындағы екінші мүшесін (Мном кезде) бірінші мүшесіне бөлу керек
S=, (4.6)
Егер де =1 болса, онда =0 болады (сипаттама 3) егер де 1 болса, оңда сипаттама ұлгайған сызық болады (сипаттама 1), егер де 1болса, онда сипаттама төмен түсетін сызық болады (сипаттама 2)
4.3. Қозғалтқыштың бұрыштық жылдамдығы бойынша қатаң теріс байланыспен бұрыштық жылдамдықты автоматты түрде реттеу жүйесі
Біліктегі жүктеме өскен кезде қозғалтқыштың айналу жиілігі төмендейді, ал сонымен ТГ-дың, қозғалтқышпен бір білікте орналасқан, сигналы төмендейді.
ТГ-дың якорінен алынатын кернеу қозғалтқыштың бұрыштық айналу жиілігіне пропорционалды. Тапсырылған сигнал бұл кезде тұрақты болғандықтан, К күшейткіштің кірісіндегі сигнал үлкейеді, ал сондықтан Т түрлендіргіштің ЭҚК-і үлкейеді жетегінің бұрыштық жылдамдығының құлауын автоматты түрде компенсациялайды.
Жүйенің құрылымдык сұлбасы 4.4-суретте көрсетілген.
Сұлба үшін теңдеулердің жүйесін құрайық:
UКІР = UТАП –j , ЕТ=КС UКІР
UК =EК + I RК , Uқ =EТ - IRТ
ЕК=C , М=сI (4.7)
мұнда J=Uк.б. / - жылдамдық бойынша кері байланыстың беріліс коэффиценті.
4.4.-Сурет. Құрылымдық сұлба (а) және қозғалтқыштың сипаттамалары (б)
Сәйкестелген түрлендірулерден кейін тұйықталған реттеу жүйесіндегі механикалық сипаттамасына арналған теңдеуді аламыз:
=, (4.8)
мұнда K=Kc /C - барлық жүйенің беріліс (күшейту) коэффициенті;
Rя =Rт+Rқ
Беріліс коэффициент К тұрақты кезде қозғалтқыштың сипаттамалары тура сызықты. Оң жақтың бірінші мүшесі қозғалтқыштың идеальді бос жүрісінің бұрыштық жылдамдығын, ал екінші мүше - жүктеме моментінің өзгеруімен пайда болған бұрыштық жылдамдықтың құлауын анықтайды.
Бұл реттеу жүйенің статизмін (M=Mном кезде) мына формула бойынша анықтайды:
=, (4.9)
4.4 суретте көрсетілген: Ккезеңдегі сипаттама / /ІГ-ньщ шеткі шамасы бар кезіндегі 2 және 2' сипаттамалар; ажыратылған жүйенің сипаттамасы 3. Күшейту коэффициентінің шамасы үлкен кезде дәлдеп, түзету құрылғыларды немесе тұрақтандыру кері байланыстарды (әдетте теріс иілгіш) кіргізу қажет болады, ал олар жүйені орнықты қылады және өтпелі үрдістердің сапалары керекті болуын қамтамасыз етеді. Жоғарыда қаралған жүйелердің ең үлкен реттеу диапазоны 200:1.