3.5 Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың якорін шунттау тәсілі арқылы бұрыштық жылдамдығын реттеу

3.10-Сурет. Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозгалтқышының якорь орамасын шунттау сұлбасы

(3.6)

(3.7)

(3.8)

Сәйкестендіруші түрлендіруді өткізгеннен кейін табамыз:

(3.9)

деп алайық.

(3.9) теңдеудін сол және оң жағын С=КФ-ке бөлеміз және А мәнін қойғаннан кейін электр механикалық сипаттаманың теңдеуін табамыз:

(3.10)

Қозғалтқыштың механикалық сипаттамасының теңдеуі

(3.11)

Егср де болса, онда ортақ нүктесі А бар топтас сипаттамалары 3.11 —суретте көрсетілген.

Сипаттамалардың қиылысқан нүктесі А тізбекті резистор арқылы ток өтпейтін жағдайға сәйкес. Бұл якорьдің бұрыштық жылдамдығы идеаль бос жүрістің бұрыштық жылдамдығынан үлкен болған кезде, яғни _а > ₀ , мүмкін болады.

3.11-Сурет. Шунттық резистор Rш тұрақты, ал тізбектегі резисторды Rк өзгертіп тұрған кездегі топтас механикалык сипаттамалары

Ал бұл жағдай якорьдің ЭҚК-і желінің кернеуін және якорь тізбегінің ішкі кернеу құлауын толық теңгергенде болады, яғни

(3.12)

Бұл жағдайда қозғалтқыш динамикалық тежелу режимінде сыртқы резистор R_ш-қа жұмыс істейді. Якорьдің кернеуі нөлге тең болғандыктан, I_я якорь тоғы

(3.13)

(3.13) тендеуді (3.12) тендеуге қойып және Е мен U-ды оларға пропорционал _o және _А мәндеріне ауыстырылып А нүктедегі бұрыштық жылдамдықты табамыз.

(3.14)

Егер де R_к = 0 болса, онда якорь кернеуі R_ш тәуелді емес және якорь тоғы өзгерген кезде тұрақты болып қалады, сол себептен R_к = 0 кезі табиғи сипаттамаға сәйкес.

Егер де R_к =  болса, онда қозғалтқыш желіден қоректенбейді де сьгрткы резистор R_ш -қа динамикалық тежеу режимінде жұмыс істейді, ал сипаттама координата басынан өтеді. R_к -ның басқа мәні кезінде сипаттамалар осы екі сипаттаманың арасында жатады.

Егер де R_к = cоnst, ал R_ш = var болса, онда топтас сипаттамалар 3.12-суретте көрсетілген.

3.12-Сурет. Тізбекті резистор Rк тұрақгы, ал шунттъгқ резистор Rш өзгеріп тұрған кездегі топтас механикалық сипттамалар

Бұл топтас сипаттамалар шунттық резистордың кедергісі якорь тоғына әсер етпейтін ортақ нүктесі В бар. Бұл жағдай тек белгілі теріс бұрыштық жылдамдығы кезінде орындауға болады, яғни

(3.15)

Бұл жағдай кезінде R_ш кедергісі қандай да болсын ток өткізбейді, себебі якорьдің щеткаларының арасындағы потенциалдар айырмасы нөлге тең.

Қозғалтқыш тұтынатын тоғы

(3.16)

В нүктедегі бұрыштық жылдамдықгы (3.15) тевдеуге І_я токгың мәнін қойып және Е-мен U-дың мәндерін _в және ₀ мәндерімен алмастырып табуға болады, яғни

(3.17)

R_к тұрақгы, ал R_ш өзгеріп тұрған кезде шеткі жағдайларда 3.12-суретге қалың сызықпен көрсетілген екі сипаттаманы табамыз.

Егер де R_ш = 0 болса, онда қозғалтқыш динамикалық тежеу режимінде жұмыс істейді, ал сипаттама табиғи сипаттамаға параллельді болады.

Егер де R_ш =  болса, онда шунттық резистор ажыратылғандай болады, ал қозғалтқыш резистор R_қ бар реостаттық сипаттамада жұмыс істейді. R_ш -ның аралык мәндері кезінде қалған сипаттамалар көрсетілген екі сипаттаманың арасында жатады.