- •Тэма 2 “Старажытнае грамадства. Беларусь у раннім сярэднявякоўі.” Пытанне 1: “Старажытнае грамадства ў эпоху каменнага і бронзавага вякоў”.
- •Паходжанне беларусаў. Вытокі беларускай народнасці.
- •Эвалюцыя феадалізму і асаблівасці развіцця заходніх зямель Русі.
- •2. Сацыяльна-эканамічныя і палітычныя перадумовы фарміравання вкл, розныя падыходы да праблемы яго ўтварэння і этнічнай прыналежнасці.
- •3. Утварэнне вкл, павелічэнне яго тэрыторыі, дынастычная барацьба.
- •Лекцыя 2. Прававая і палітычная сістэма литоўска-беларускага грамадства. Сацыяльна-эканамічнае развіццё Вялікага княства Літоўскага, Рускага і Жамойцкага
- •1. Палітычная і прававая сістэма.
- •2. Унутраная и знешняя палітыка
- •3. Сацыяльна-эканамічнае развіццё беларускіх зямель у складзе вкл.
- •Лекция № 5.
- •Раздел 1. Тема 4.
- •4.2. Формирование белорусской народности.
- •4.3. Ренессанс и Реформация на белорусских землях.
- •Литература
- •Беларусь от Люблинской унии до разделов Речи Посполитой
- •I. Генезис капитализма. Образование колониальной системы.
- •II. Люблинская уния 1569 г. Государственное устройство Речи Посполитой; развитие феодальных отношений.
- •III. Речь Посполитая в системе внешнеполитических отношений (середина XVI-середина XVII вв.).
- •Лекция № 7.
- •Раздел 2. Тема 2. Речь посполитая в европейских
- •2.2. Развитие общественно-политической и социально-экономической ситуации в Беларуси на протяжении XVIII в.
- •2.3. Влияние Эпохи Просвещения на мировую и отечественную культуру.
- •Литература
- •Тема8: Рождение индустриальной цивилизации и ее влияние на Беларусь.
- •Семинарское занятие
- •Лекция 1
- •Экономическое развитие в кон. 18 – 1-й пол. 19 стст.
- •Литература
- •Лекцыя 11. Беларусь у міжрэвалюцыйны перыяд. 1905 г. —люты 1917 г.
- •1. Рэвалюцыя 1905—1907 гг. Беларусь ва ўмовах паскарэння мадэрнізацыі Расійскай імперыі
- •2. Працэсы культурнага развіцця на беларускіх землях. Культурнае самасцвярджэнне беларусаў.
- •Літаратура
- •Беларусь пасля звяржэння самаўладдзя. Беларускі нацыянальны рух і дзейнасць расійскіх партый.
- •Савецка-польская вайна 1919—1920 гг., яе вынікі
- •Літаратура
- •Обострение противоречий ведущих капиталистических стран
- •Начало второй мировой войны
- •Объединение Западной Беларуси с бсср
- •Начало Великой Отечественной войны.Установление фашистского оккупационного режима в Беларуси
- •Развертывание всенародной борьбы против фашистских оккупантов
- •Освобождение Беларуси, ее потери во второй мировой войне
- •§ 2. Общественно-политическая жизнь во второй половине
- •§ 3. Культура Беларуси в 40-80-е гг.
- •Тема 2 . К новой модели общественного устройства
- •§ 1. Провозглашение политики перестройки в ссср.
- •§ 2. Начало процесса демократизации в бсср.
- •§ 3. Изменения в духовной жизни.
Паходжанне беларусаў. Вытокі беларускай народнасці.
Змест праграмы:
Паходжанне беларусаў. Насельніцтва Беларусі ў сярэдзіне І тыс. н.э. Пачатак засялення славянамі тэрыторыі Беларусі. Балты і славяне ў міжрэччы Прыпяці, Дняпра, Заходняй Дзвіны, у Пабужжы і верхнім Панямонні. Супольнасці крывічоў-палачан, дрыгавічоў, радзімічаў. Вытокі беларускай народнасці. Асноўныя канцэпцыі аб паходжанні ўсходнеславянскіх народаў – беларусаў, велікарусаў і ўкраінцаў.
Лекцыя:
У пачатку ранняга сярэднявечча ў пісьмовых крыніцах з’яўляюцца дакладныя паведамленні пра славян. Тады ў іх распадаўся родавы лад. З 6 ст. славяне (склавіны, анты) рассяліліся на тэрыторыі Паўднёвай, сярэдняй і Усходняй Еўропы. Потым яны падзяліліся на 3 вялікія групы:
заходнія,
усходнія
паўднёвыя
Пра знаходжанне і рассяленне славян на тэрыторыі Беларусі ў 5-8 ст. адсутнічаюць. Асноўнымі дадзенымі для даследаванняў з’яўляецца археалагічныя крыніцы. У сяр. І –га тыс. н.э. у жыцці насельніцтва сярэдняй і паўночнай Беларусі адбываюцца значныя змяненні, якія адбыліся ў матэрыяльнай культуры. Культуры штрыхаванай керамікі і днепра-дзвінская культура змяняецца банцараўскай культурай. У дняпроўскім басеене Панямонні выяўлена некалькі дзесяткаў селішчаў 5-8 стст. На першай стадыі існавання дадзенай культуры (5-6 стст.) насельніцтва пражывала толькі на селішчах, размешчаных па берагах рэк і азёр. Селішчы 2-га храналагічнага перыяду ўзнікаюць у непасрэднай блізкасці да ранніх гарадзішчаў культур штрыхаванай керамікі і днепра-дзвінскай культуры. Вядомы пахаванні банцараўскай культуры ў грунтовых і курганных могільніках. Інвентар пахаванняў бедны (шкляныя пацеркі, арнаментаваныя касцяныя вырабы і г.д.). Як паказваюць раскопкі вядучымі галінамі гаспадаркі былі землыробства і жывелагадоўля. Дапаможную ролю ў забеспячэнні насельніцтва харчаваннем адыгрывалі паляванне і рыбалоўства. Былі развіты хатнія рамествы, чорныя і каляровая металургія, ганчарства, прадзенне, ткацтва, апрацоўка шкур, дрэва. Этнічны склад насельніцтва 5-8 стст ў цэнтральнай і паўночнай Беларусі канчаткова не вызначаны. Археалагічныя матэрыялы дазваляюць меркаваць, што ў фарміраванні банцараўскай культуры ўдзельнічалі балцкія і славянскія плямёны.
Другая культура атрымала назву – калочынская культура.Тэрыторыя яе ўключае парэчча Дняпра і Сожа, вярхоўі Сулы і басеен ніжняй Прыпяці. Помнікі культуры – курганныя і грунтовыя могільнікі, гарадзішчы. Гарадзішчы ўмацаваны валамі і рвамі. Селішчы размяшчаліся ля вады. Пахавальны абрад – трупаспаленне. Калочынская культура датуецца 5-8 стст.
Даследчыкі лічаць культуру балта-славянскай.
Т.ч. ў 5-8 стст. тэрыторыю Беларусі займалі плямены ўсходніх балтаў, у масіў якіх пранікалі славяне. Толькі ў 6-8 стст. на паўднёвым захадзе Беларусі пасяліліся плямены старажытных славян.
У 8-9 стст. славяне ўтварылі 15 этнічных супольнасцяў, якія ўзгадваюцца ў летапісе. На тэрыторыі Беларусі гэта: крывічы, дрыгавічы, радзімічы.
Крывічы – жылі ў вярхоўях Дняпра, Заходняй Дзвіны, Волгі, на поўдні Чудскага возера. Звесткі пра іх змяшчаюцца ў летапісе пры апісанні падзей 9-10 стст. Назва “крывічы ” мае некалькі тэорый паходжання: ад вярхоўнага жраца Крыва-Крывейте, ад слова “кроўныя”(родныя па крыві), ад ўзгоркавай (крывой) мясцовасці. Крывічы ўтварыліся ў выніку асіміляцыі славянамі мясцовых балцкіх і фіна-угорскіх пляменаў. У кан. І тыс. н.э. крывічы распадаюцца на: полацкую, смаленскую і пскоўскую групы.
На Беларусі жылі полацкія крывічы. Для іх характэрны доўгія курганы і пазнейшыя круглыя курганы з трупаспаленнем. У культуры крывічоў ёсць як балцкія, так і славянскія элементы. У 8-9 стст. у іх ўзніклі селішчы, на аснове якіх сфарміраваліся гарады. У Х ст. на аснове племяннога княжэння крывічоў склалася буўное Полаукае княства – першая самастойная дзяржава на тэрыторыі Беларусі. Да яе належылі Полацк, Віцебск, Лукомль, Браслаў, Менск, Ізяслаўль, Лагойск, Орша, Копысь, Барысаў. У летапісе адначасова ўзгадваюцца тэрміны “палачане” і “крывічы”. У этнічным абліччы пераважалі славянскія рысы. Мова была славянскай. Да балцкіх элементаў культуры адносяць: бранзалеты са змяінымі галавамі, спіральныя пярсцёнкі, грыўны балцкага тыпу.
Дрыгавічы займалі большую частку Пауднёвай і значную частку Сярэдняй Беларусі. У “Аповесці мінулых гадоў” адзначаецца, што яны жылі паміж Прыпяццю і Заходняй Дзвіной. У іх культуры пераважалі славянскія элементы. Мова была славянскай. Зафіксаваны балцкія элементы: спіральныя пярсцёнкі, змеегаловыя бранзалеты, падковападобныя спражкі. Да балцкай традыцыі адносіцца звычай пахавання нябожчыкаў ў дамавінах-церамах. Слова дрыгавічы паходзіць ад назвы “дрёгнас” (сыры). Ёсць версія аб паходжанні назвы ад слова дрыгва. Суфікс –ічы мае славянскае паходжанне.
Радзімічы – займалі тэрыторыю паміж Дняпром і Дзясной. асноўны арэал іх рассялення сфарміраваўся ў выніку рассялення славян і змяшэння балцкага і славянскага арэала. Мова славянская. У культуры адзначаны балцкія элементы: шыйныя грыўны, бранзалеты са змяінымі галавамі. Назва іх паходзіць ад міфічнай асобы – Радзіма. Ёсць версія, што слова радзімічы падобна да балцкага “знаходжанне.”
Трэба адзначыць, што паміж балтамі і славянамі існавала і мірнае суіснаване і ваенныя сутыкненні. Асіміляваліся не толькі балты славянамі, але і славяне балтамі.
Вытокі беларускай народнасці:
Вытокі беларускай народнасці да канца не высветлены. Існуе некалькі канцэпцый паходжання беларусаў:
Крывіцка-дрыгавіцка-радзіміцкая (Доўнар-Запольскі М., Грынблат М.)
Польская (Галембоўскі Л., Рыпінскі А.) і вялікаруская (А.Сабалеўскі, І. Сразнеўскі)
Крывіцкая (Я Карскі, Ластоўскі В.)
Фінская (Ласкоў І)
Балцкая (У.Сядоў)
Савецкая канцэпцыя (С. Токараў)
Канцэпцыя М. Емаловіча
Новая канцэпцыя М.Ф. Піліпенкі
У пач. 90-х г. ХХ ст. гіісторык М.Ф. Піліпенка прапанаваў сваю канцэпцыю паходжання беларусаў. Аўтар яе адмовіўся ад разумення беларускага этнагенеза як спрошчанай эвалюцыі, а таксама да тлумачэння яе як вялікай міграцыі. Даследчык лічыць, што у фарміраванні беларускага этнасу мелі месца як эвалюцыя, так і дыфузія, якія цесна ўзаемадзейнічалі ў працэсе і дапаўнялі адна другую. Ён лічыць, што ў выніку шырокага рассляення славян і змешвання іх з усходнімі балтамі ўтварыліся не беларусы, а першапачатковыя супольнасці крывічоў, дрыгавічоў і радзімічаў. Гэта адбылося ў 9-10 стст. Затым, у кан. 10- пач. 11 стст. разам з іншымі ўсходнеславянскімі супольнасцямі крывічы, дрыгавічы і радзімічы кансалідаваліся ў новую агульнаславянскую супольнасць. Для яе былі характэрны агульнаўссходнеславянская мова, агульная матэрыяльная і духоўная культура. З трансфармацыяй гэтых перашапачатковых этнічных супольнасцяў у агульнаславянскую этнічную супольнасць іх тэрыторыі сталі агульнай тэрыторыяй, якая атрымала назву “Русь.” Менавіта з гэтага часу ў дачыненні да тэрыторыі Беларусі пачала ўжывацца назва “Русь.” Насельніцтва стала называцца русічамі, русінамі, рускімі. Тэрыторыыя не была аднастайнай, яна падзялялася на рэгійны, якія складалі дзве дыялектна-этнаграфічныя зоны: палескую і падзвінска-дняпроўскую. За паўднёвай часткай тэрыторыі замацавалася назва “Палессе”, за цэнтральнай і паўночнай – “Белая русь.” У паўднёвай зоне на аснове трансфармацыі дрыгавічоў, драўлян і паўднёвай часткі радзімічаў ішоў працэс складвання новай этнічнай супольнасці – палешукоў, у паўночнай зоне (папрыпяцка-дняпроўскім рэгіёне) ў выніку трансфармацыі крывічоў, вяічаў, паўночных радзімічаў - старажытных беларусаў. М.Ф. Піліпенка лічыць, што менавіта яны і сталі продкамі беларусаў. З цягам часу ў выніку працэсаў інтэнсіўнага ўзаемадзеяння, на аснове кансалідацыі іх з асобнымі групамі заходнеславянскага (польскага), балцкага, цюркскага, татарскага насельніцтва на шырокай тэрыторыі, размешчанай паміж Прыпяццю і Заходняй Дзвіной, Нёманам і Дняпром, да сярэдзіны 16 ст. сфраміраваўся новы комплекс культуры і звязаная з ім сістэма мовы. Усё гэта сведчыла аб з’яўленні новай, усходнеславянскай этнічнай тэрыторыі, якая атрымала назву “Белая Русь.” Сам тэрмін “Белая рысь” у розныя часы звязвалі з рознымі тлумачэннямі. З прыгажосцю зямлі (Макарый, 16 ст.), з мноствам снегу (С. Герберштейн, 16 ст.), з вольнасцю (В. Тацішчаў, 18 ст.), з незалежнасцю ад татара-манголаў (М. Любаўскі, 19 ст.), са светлым антрапалагічным тыпам жыхароў (М. Янчук, пач. 20 ст.). У наш час з’явіліся іншыя тлумачэнні: назва “Белая Русь” звязваецца з больш раннім прыняццем хрысціянства на тэрыторыях у параўнанні з “Чонай Руссю” (Я. Юхо), з шырокім распаўсюджаннем у тапаніміцы слова “белая” (П. Крапівін).У гістарычных дакументах 12 ст. тэрмін “Белая Русь” ужываўся ў адносінах да уладзімірска-суздальскага княства, аў 13-14 стст. да Маскоўскіх, Смаленскіх і Пскоўскіх зямель. На італьянскіх, нямецкіх мапах і ў хроніках 15-16 стст. многія замежныя аўтары Белай Руссю называлі ўсходнебаларускія землі, а таксама ўжывалі гэту назву ў дачыненні да Наўгародскіх, Пскоўскіх, Кіеўскіх, Чарнігаўскіх зямель, часам пашыралі на Валынь., Задоншчыну, Падмаскоўе. У дачыненні да Беларусі гэты тэрмін спачатку адносіўся да падзвінска-дныпроўскага рэгіёну, з сяр. 16 ст. ім сталі называцца таксама тэрыторыі Міншчыны, Гродзеншчыны, а потым, паўднёвая зона аж да ракі Прыпяць.У сяр. 16 ст. – сяр. 18 ст. назва “Белая Русь” усталявалася пераважна ў адносінах да земляў Полацкага, Мсціслаўскага, часткова Мінскага і Смаленскага ваяводстваў. адначасова з 17 ст. ў гістарычных дакументах да ўсходняй часткі этнаграфічнай Беларусі ўжываецца назва “Беларусь,” якая ў 19 ст. распаўсюдзілася на ўсе тэрыторыі Беларусі.
Ад назвы падзвінска-дняпроўскага рэгіёна “Белая русь” распаўсюдзілася назва яе жыхароў – “беларусцы,” “беларусы.” Заходнююю частку беларускай этнічнай тэрыторыі доўгі час называлі “Чорная Русь.” Паводле звестак В.М. Тацішчава, межы Чорнай Русі даходзілі да да р. Віліі, на ўсходзе – да Бярэзіны, на поўдні – да Прыпяці, на захадзе – да Буга. Назва “Чорная Русь” у крыніцах упамінаецца не раней за апошнюю чвэрць 13 ст.
Фарміраванне беларускай мовы было звязана з перапляценнем паўночных (падзвінска-дняпроўскіх) і паўднёвых (папрыпяцкіх) элементаў гутарковай мовы ўсходнеславянскага насельніцтва. Для гэтай мовы характэрна цвёрдае “р” і “ч”, мяккае “д,” аканне.
Крывічы, дрыгавічы, радзімічы зніклі раней, чым пачала фарміравацца беларуская народнасць. Тэрыторыя Беларусі па лакальных асаблівасцях, мове і культурных рысах падзяляецца на 2 тэрыторыі: палескую і падзвінска-дняпроўскую. На падзвінска-дняпроўскую тэрыторыю распаўсюдзілася назва “Белая Русь”, на яе фарміраванне аказалі ўплыў польскае, балцкае насельніцтва, на тэрыторыю “Палесся” аказалі ўплыў цюркскае насельнтцтва, рускае, польскае. Назва жыхароў падзвінска-падняпроўскага рэгіёна – “беларусцы”, назва насельніцтва Палесся – “палешукі.” Змяшэнне насельніцтва адбывалася ў сярэднім рэгіёне. Роля гэтага рэгіёна вялікая. Беларуская мова сфарміравалася на аснове “сярэднебаларускага” дыялекта, для якога характэрны “аканне,” “яканне,” цвердае ц, р, мяккае д (дзеканне). Агульна распаўсюдзіліся такія элементы культуры, як намітка, андарак, культ камянеў, змееў, змеепадобныя ўпрыгожанні і г.д. Крывічы, дрыгавічы, радзімічы зніклі да пач. 14 ст. Час пачатку фарміравання беларускай народнасці – 14-16 стст. Назва Беларусь замацавалася за дадзенай тэрыторыей толькі з канца 18 ст, пасля ўвахода гэтых зямель у склад Расійскай Імперыі.
Падрабязней матэрыял мона пачытаць ў кнізе: М.Ф. Піліпенка “Возникновение Беларуси: новая концепция”(Мн., 1991 г.)
У гістарычных дакументах 12 ст назва Беларусь ужываецца ў адносінах да Уладзіміра-Суздальскага к-ва, а ў 13-14 стст. у адносінах да Маскоўскага к-ва, Смаленскіх і Пскоўскіх зямель. На італьянскіх, нямецкіх хроніках 15-16 стст. яна ўжываецца ў адносінах да Наўгародскіх,Пскоўскіх , Кіеўскіх зямель, а часам і да Валыні, Задоншчыны, Падмаскоўя. З сяр. 16 ст – гэта Міншчына і Гроденшчына. Толькі да канца 19 ст назва распаўсюдзілася на ўсю тэрыторыю Беларусі. У 15-16 стст. пачалі фарміравацца гаворкі вялікарускай, украінскай мовы, якія аказалі ўплыў на беларускую мову.
Выклікае цікавасць праблема існавання раннефеадальнай дзяржавы-манархіі – Кіеўскай Русі. Князі асобных зямель, якія ўваходзілі ў склад Кіеўскай Русі знаходзіліся ў васальнай залежнасці ад вялікага князя. Яны абавязаны былі з’яўляцца па патрабаванню з дружынай, а іх падуладнае насельніцтва – плаціць даніну. У той жа час, у сваіх уладаннях яны карысталіся неабмежаванай уладай. вялікакняжацкія наменікі не мелі права ўмешвацца ў іх унутраныя справы. Аднак, калі мясцовая знаць імкнулася выйсці з падпарадкавання вялікаму князю, яе да паслушэнства прыводзілі сілай. Першай дзяржавай на тэр. Беларусі было Палацкае княства. Яно займала сярэдняе цячэнне Заходняй Дзвіны, межавала з поўначы з Ноўгародскай зямлёй, на ўсходзе – са Смаленскай, на поўдні – з Турава-Пінскай, на захадзе – з землямі літоўска-латышскіх плямён. Полацкае к-ва існавала ў сярэднім цячэнні Дзвіны ў 9-13 ст. Гэта першае дзяржаўнае ўтварэнне на тэрыторыі Беларусі. У 862г. – упершыню ўзгадваецца горад Полацк. Паведамляецца аб мясцовай полацкай дынастыі, імёны першых крывіцкіх князеў не захаваліся. Адносіны паміж Полацкам і Кіевам складваліся складана. Князь Алег (879-912 гг.), як паведамляе летапіс наклаў даніну на крывічоў. У 907 г. правёў удалы паход на Візантыю, у якім прынялі ўдзел крывічы і радзімічы. Пры князі Ігары (912-945 гг.), княгіне Вользе (945-964 гг.), Святаславе (964-972 гг.) улада Кіева паступова слабее, паколькі яны былі заняты войнамі з Візантыяй. У апошняй трэці 10 ст. полацкі князь Рагвалод праводзіў дастаткова незалежную палітыку, ён выкарыстоўваў барацьбу паміж сынамі Святаслава Яраполкам і Уладзімірам. Прыняў у барацьбе бок кіеўскага князя Яраполка, аднак у барацьбе перамог Уладзімір і дынастыя полацкіх князёў была спынена. Яна адрадзілася пачынаючы з князя Ізяслава, сына Рагнеды. Разам з тым, летапісы называюць полацкіх князёў Рагвалодавымі ўнукамі.
У кан. 9 ст. узгадваецца Тураўскае к-ва. Кіеўскія князі трымалі на тураўскім пасадзе намеснікамі сваіх старэйшых сыноў. Пасля княжэння Святаполка Акаяннага (988-1015) Тураўскае к-ва было ўключана ў склад Кіеўскай Русі. Першы летапісны міфічны князь – Тур. тураў меў шырокія гандлёвыя сувязі з Кіевам, Паўночным Прычарнамор’ем, Блізкім Усходам, Сярэдняй Азіяй, Прыбалтыкай і Валянню. Кіеўскія князі трымалі на тураўскім пасадзе намеснікамі сваіх старэйшых сыноў. У часы Уладзіміра на пасадзе Турава сядзеў Святаполк Уладзіміравіч. Святаполк, ажаніўшыся з дачкой польскага караля Баляслава Харобрага сам пачаў спачуваць заходняму ўзору хрысціянскай царквы, то вельмі абурала праваслаўных летапісцаў, якія прыпісалі яму забойства братоў Барыса і Глеба. Кааліцыя яго братоў пачала барацьбу са Святаполкам, ён быў выгнаны з Русі і загінуў на чужыне. У 9 ст. вядома толькі 2 гарады – Полацк, Тураў.У 11 ст летапісы ўзгадваюць 12 беларускіх гарадоў. У 12 ст узгадваецца ўжо 17 гарадоў: Слуцк, Барысаў, Гродна, Мазыр, Бельчыцы, Гарадок, Чачэрск, Камянец і інш. У 13 ст. узгадваецца ўжо 25 гарадоў на Беларусі: Рэчыца, Нясвіж, Наваградак, Слонім, Ваўкавыск,Турыйск, Капыль, Кобрын і інш.
Відавочна, што перашыя ўспаміны нераўнацэнны сапраўднаму часу ўзнікнення гарадоў. Таму, асноўнымі ў дасладваннях беларускіх гарадоў становяцца археалагічныя раскопкі. За апошнія гады беларускія гарады вывучалі Э.М. Загарульскі, Г.В. Штыхаў, А.Р. Мітрафанаў, М.К. Каргер, В.Р. Тарасенка і інш. Археалагічныя знаходкі ўнеслі значныя карэктывы ў пытанне аб часе з’яўлення летапісных гарадоў.
Тэма 3 Вялікае княства Літоўскае, Рускае, Жамойцкае (другая палова ХІІІ–першая палова ХVІ стагоддзя): ад срэднявечча – да новага часу
Лекцыя 1. Перадумовы і пачатак фарміравання Вялікага княства Літоўскага. Пашырэнне і ўмацаванне ВКЛ.
1. Эвалюцыя феадалізму і асаблівасці развіцця заходніх зямель Русі.
2. Сацыяльна-эканамічныя і палітычныя перадумовы фарміравання ВКЛ, розныя падыходы да праблемы яго ўтварэння і этнічнай прыналежнасці.
3. Узнікненне ВКЛ, павелічэнне яго тэрыторыі, дынастычная барацьба.
Лекцыя 2. Прававая і палітычная сістэма літоўска-беларускага грамадства. Сацыяльна-эканамічнае развіццё Вялікага княства Літоўскага, Рускага і Жамойцкага.
1. Палітычная і прававая сістэма.
2. Унутраная и знешняя палітыка
3. Сацыяльна-эканамічнае развіццё беларускіх зямель у складзе ВКЛ.
Семінар
1. Гістарычны фон: асноўныя падзеі ў Заходняй і Ўсходняй Еўропе ў ХІ–пачатку ХІІІ ст. Сацыяльна-эканамічныя і палітычныя перадумовы фарміравання ВКЛ, розныя падыходы да праблемы яго ўтварэння і этнічнай прыналежнасці.
2. Узнікненне ВКЛ, павелічэнне яго тэрыторыі, дынастычная барацьба.
3. Развіццё заканадаўства. Эвалюцыя ўладных структур ВКЛ.
4. Унутраная і знешняя палітыка ВКЛ.
5. Сацыяльна-эканамічнае развіццё беларускіх зямель у складзе ВКЛ.
Лекцыя 1
Перадумовы і пачатак фарміравання Вялікага княства Літоўскага. Пашырэнне і ўмацаванне ВКЛ.