Тапсырмаларды орындаңыз.

1) Сұрақтарға жауап беріңіз.

- Қазақстан егеменді мемлекет болып қашан жарияланды?

- Мемлекетті кім басқарады?

- ҚР-ның бірінші және екінші Конституциясы қашан қабылданды?

- Қазақстан Республикасының атқарушы билігі қандай жүйеден тұрады?

- Мемлекеттік басқару жүйесіне қай мекемелер жатады?

- Қазақстанда атқарушы билік қандай үлгімен құрылған?

- Үкімет кімге есеп беруі тиіс?

- Қазақстанның примьер-министрі кім?

2) Мәтінді оқып, мазмұндаңыз.

3) Мәтін бойынша сөздік құрастырыңыз.

СӨЖ №6

1. Еліміздің ұлы адамдары, көшбасшылары туралы ақпарат жинаңыз.

2. Жиналған мәліметтерді сұрыптаңыз.

3. Сұрыпталған мәліметтерге жоспар құрыңыз.

4. Тақырып бойынша тұсаукесер жасаңыз.

5. Адамның жақсы қасиеттері туралы мақал-мәтелдер жазып келіңіз.

7-тақырып

Грамматика: Өткен шақ.

Лексика: Азаматтық қалай анықталады ?

Сабақтың мақсаты: Етістіктің өткен шағын, жасалу жолдарын қайталап, жаттығу жұмыстары арқылы пысықтау. Студенттердің ой-өрісін дамыту, сөздік қорын молайту.

Өткен шақ

Өткен шақ (прошедшее время) қимыл-әрекеттің сөйлеушінің хабарлауынан бұрын болғанын білдіреді. Өткен шақтың түрлері:

1) Жедел өткен шақ (недавно прошедшее время) етістіктің түбіріне -ды, -ді, -ты, -ті жұрнақтарының жалғануы арқылы жасалады.

І ІІ ІІІ

мақта-ды-м (я хвалил) мақта-ды-ң (ты хвалил) мақта-ды-ңыз (Вы хвалили) мақта-ды (он хвалил)

мақта-ды-қ (мы хвалили) мақта-ды-ңдар (вы хвалили) мақта-ды-ңыздар (Вы хвалили) мақта-ды (они хвалили)

2) Ежелгі (бұрынғы) өткен шақ (давнопрошедшее время) көсемшенің -п, -ып,

-іп жұрнақтары арқылы жасалады.

І ІІ ІІІ

Мен көр-іп-пін (оказывается, я видел) Сен көр -іп-сің (оказывается, ты видел) Сіз көр -іп-сіз (оказывается, Вы видели) Ол көр -іп-ті (оказывается, он видел

Біз көр -іп-піз Сендер көр -іп-сіңдер Сіздер көр -іп-сіздер Олар көр -іп-ті

3) Анық өткен шақ (достоверное прошедшее время) есімшенің -ған, -ген, -қан, -кен жұрнақтары арқылы жасалады.

І ІІ ІІІ

аш-қан-мын (я открыл) аш-қан-сың (ты открыл) аш-қан-сыз (Вы открыли) аш-қан (он открыл)

аш-қан-быз (мы открыли) аш-қан-сыңдар (вы открыли) аш-қан-сыздар (Вы открыли) аш-қан (они открыли)

4) Ауыспалы өткен шақ (переходное прошедшее время) көсемшенің –атын, -етін, -йтін, -йтын (тогда, бывало) жұрнақтары арқылы жасалады.

І ІІ ІІІ

Мен ұш-атын-мын (я тогда летал) Сен ұш-атын-сың (ты тогда летал) Сіз ұш-атын-сыз (Вы тогда летали) Ол ұш-атын (он тогда летал)

Біз ұш-атын-быз Сендер ұш-атын-сыңдар Сіздер ұш-атын-сыздар Олар ұш-атын

1-тапсырма. Берілген етістіктерден өткен шақтың формаларын жасап, сөйлем құраңыз: бар, сөйле, қуан, оқы, күл.

2-тапсырма. Мәтінді аударып, өткен шақ формаларын тауып, талдаңыз.

Қос жұлдызды батыр

1941 – 1945 жылдары өткен Ұлы Отан соғысында фашизмге қарсы күрескен қаһарман халықтардың ішінде қазақ халқы да болды. Сол соғыста ерекше ерлік көрсеткен қазақ жігіті Талғат Бигелдиновке Кеңестер Одағының Батыры деген атақ екі рет берілді. Ол – даңқты ұшқыш. Т.Бигелдинов мінген ұшақ жау ордасын талай рет талқандады. Талғатты бүкіл ел нағыз батыр деп таныған. Өйткені кеудесіне екінші рет Алтын Жұлдызды таққанда ол небары жиырма үш жаста болатын...

3-тапсырма. «Демалыс күн» тақырыбына етістіктің өткен шағында сөйлемдер құрастырыңыз.

4-тапсырма. Етістіктерді ежелгі өткен шақ формасына қойып, сөйлемдерді аударыңыз.

Ты, оказывается, закончил школу в прошлом году. Оказывается, они летом отдыхали на берегу Средиземного моря. Оказывается, мы когда-то жили в этом городе. Оказывается, аль-Фараби знал около 70 языков. Оказывается, Вы (сіз) в это время были на собрании. Оказывается, вы (сендер) хорошо сдали сессию. Оказывается, я эту книгу не читал. Оказывается, вы (сіздер) выбрали одинаковую тему на конференцию.

5-тапсырма. Етістіктерді ауыспалы өткен шақ формасына қойып, сөйлемдерді аударыңыз.

Мы тогда часто презжали в Алматы. Я на Зеленом базаре покупала овощи, фрукты, ягоды. Ты любил восточные сладости. Затем мы шли в чайхану. Вечером Вы (сіз) приглашали нас в гости. Мы не спали до двух часов ночи. Вдоль улиц росли высокие тополя. Вы (сендер) тогда радовались каждому мигу жизни. Он забыл эти дни.

6-тапсырма. Мәтінді оқып, тапсырмаларын орындаңыз.