Наќша:

1. Мафњум ва хусусиятњои љавобгарии маъмурї

2. Мафњум ва намудњои љазои маъмурї

3. Таъйин намудани љазои маъмурї барои намудњои алоњи-

даи њуќуќвайронкунии маъмурї

Сарсухан

Њуќуќвайронкунии маъмурї кирдори (амал ё беамалии) зиддињуќуќї ва гунањкоронаи шахси воќеї, мансабдор ё њуќуќї мебошад, ки содир намудани он тибќи тартиби муќаррарнамудаи Кодекси мазкур боиси љавобгарии маъмурї мегардад. Њуќуќвайронкунии маъмурї ќасдан ё аз беэњтиётї содир карда мешавад.

Љавобгарии маъмурї як намуди љавобгарии њуќуќї буда, барои содир намудани њуќуќвайронкунии маъмурї дар њаќќи шахси воќеї, мансабдор ва њуќуќї аз љониби судя, маќомоти ваколатдори давлатї (шахси мансабдор) татбиќ карда мешавад.

Намудњои гуногуни њуќуќвайронкунии маъмурї боиси татбиќи намудњои гуногуни љазоњои маъмурї мегарданд.

Љазои маъмурї чораи маљбуркунии давлатї буда аз љониби судя, маќомоти ваколатдори давлатї (шахси мансабдор) нисбат ба шахсони воќеї, мансабдор ва њуќуќї барои содир намудани њуќуќвайронкунии маъмурї татбиќ карда мешавад.

Љазои маъмурї бо маќсади дар рўњияи риояи бечунучарои ќонунњо тарбия кардани шахси содиркунандаи њуќуќвайронкунии маъмурї, инчунин пешгирї намудани њуќуќвайронкунии нави маъмурї њам аз љониби худи њуќуќвайронкунанда ва њам аз тарафи шахсони дигар татбиќ карда мешавад.

Кори курсии зерин ба яке аз институтњои њуќуќи маъмурї яъне љавобгарии маъмурї бахшида шуда дар худ мафњум ва хусуиятњои љавобгарии маъмурї, намудњои љазои маъмурї ва таъйин намудани он ба њуќуќвайронкунињои гуногун пешбини гардида дар саволњои алоњида пурра дарљ гардидаанд.

1. Мафњум ва хусусиятњои љавобгарии маъмурї

Љавобгарии маъмурї як намуди љавобгарии њуќуќї буда, барои содир намудани њуќуќвайронкунии маъмурї дар њаќќи шахси воќеї, мансабдор ва њуќуќї аз љониби судя, маќомоти ваколатдори давлатї (шахси мансабдор) татбиќ карда мешавад.

Намудњои гуногуни њуќуќвайронкунии маъмурї боиси татбиќи намудњои гуногуни љазоњои маъмурї мегарданд.

Њуќуќвайронкунии маъмурї дар сурате мунтазам содиршуда эътироф мегардад, ки аз љониби шахси воќеї ё њуќуќї дар давоми як сол ду маротиба ё бештар аз он содир шуда бошад.

Асоси љавобгарии маъмурї аз љониби шахси воќеї, мансабдор ё њуќуќї содир шудани кирдорест, ки тамоми аломатњои таркиби њуќуќвайронкунии маъмурии пешбиникардаи Кодекси мазкурро дар бар гирад.

Ба љавобгарии маъмурї шахси воќеие кашида мешавад, ки њангоми содир намудани њуќуќвайронкунии маъмурї синни ў ба шонздањ расида бошад.

1. Агар њуќуќвайронкунии маъмурї камањамият бошад, судя, маќомоти ваколатдори давлатї (шахси мансабдор) парвандаи њуќуќвайронкунии маъмуриро баррасї менамоянд, метавонанд шахси содирнамудаи њуќуќвайронкунии маъмуриро аз љавобгарии маъмурї озод намуда, бо таъйини огоњии шифоњї мањдуд гарданд.

2. Мутобиќи Кодекси мазкур њамон њуќуќвайронкунии маъмурї камањамият дониста мешавад, ки дар натиљаи он ба шахси воќеї ба андозаи то як нишондињанда барои њисобњо ва ба шахси њуќуќї ба андозаи то дањ нишондињанда барои њисобњо зарари моддї расонида шуда бошад.

Шахси воќеие, ки њангоми содир намудани њуќуќвайронкунии маъмурї дар њолати номукаллафї ќарор дошт, яъне бар асари бемории рўњии доимї, парешонии муваќќатии рўњї, заъфи аќл ва ё њолати дигари бемории рўњї хусусияти воќеї ва зиддињуќуќии кирдори (амал ё беамалии) худро дарк ё онро идора карда наметавонад, ба љавобгарии маъмурї кашида намешавад.

1. Барои содир намудани њуќуќвайронкунии маъмурї шахси воќеї тибќи тартиби пешбининамудаи Кодекси мазкур ба љавобгарии маъмурї кашида мешавад, ба шарте, ки дар Кодекси мазкур ва дигар санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон тартиби дигар муќаррар нашуда бошад.

2. Тањти мафњуми шахси воќеї шањрванди Љумњурии Тољикистон, шањрванди хориљї ва шахси бешањрванд фањмида мешавад.

1. Ноболиѓон тибќи тартиби муќарраркардаи Кодекси мазкур ба љавобгарии маъмурї кашида мешаванд.

2. Судя, маќомоти ваколатдори давлатї (шахси мансабдор) метавонанд њолатњои мушаххаси парвандаи њуќуќвайронкунии маъмурї ва маълумоти марбут ба ноболиѓро, ки њуќуќвайронкунии маъмуриро дар синни аз шонздањ то њаждањ содир кардааст, ба назар гирифта, он ноболиѓро аз љавобгарии маъмурї озод намоянд.

3. Баъди аз љониби судя, маќомоти ваколатдори давлатї ё шахси мансабдори ваколатдор ќабул гардидани ќарори аз љавобгарии маъмурї озод кардани ноболиѓ парванда дар њаќќи ў барои татбиќ намудани чорањои таъсиррасонї ба Комиссияи кор бо ноболиѓон фиристода мешавад.

1. Шахси мансабдор дар сурати содир намудани њуќуќвайронкунии маъмурї ба сабаби иљро накардан ва ё номатлуб иљро кардани ўњдадорињои хизматиаш ба љавобгарии маъмурї кашида мешавад. Њангоми мављуд набудани ин њолатњо шахси мансабдоре, ки дар содир намудани њуќуќвайронкунии маъмурї гунањгор аст, тибќи асосњои умумї ба љавобгарї кашида мешавад.

2. Тањти мафњуми шахсони мансабдор мувофиќи Кодекси мазкур шахсоне фањмида мешаванд, ки ба таври доимї, муваќќатї ё дар асоси ваколатњои махсус вазифањои намояндаи њокимияти давлатиро анљом медињанд, инчунин шахсоне фањмида мешаванд, ки дар маќомоти давлатї ва худидоракунии мањаллї, дар Ќуввањои Мусаллањи Љумњурии Тољикистон, дигар ќўшунњо ва сохторњои њарбии Љумњурии Тољикистон ваколатњои ташкилию амрдињї ва маъмурию хољагиро иљро менамоянд.

3. Роњбарон ва кормандони ташкилотњо, ки дар робита ба иљрои ўњдадорињои ташкилию амрдињї ва маъмурию хољагї њуќуќвайронкунии маъмуриро содир намудаанд, инчунин шахсони воќеие, ки фаъолияти худро дар асоси шањодатномаи ќайдгирї ба сифати соњибкорони инфиродї анљом медињанд, њамчун шахсони мансабдор ба љавобгарии маъмурї кашида мешаванд, ба шарте, ки дар ќонун тартиби дигар муќаррар нагардида бошад.

1. Хизматчиёни њарбї ва дигар шањрвандоне, ки ба љамъомадњои њарбї даъват шудаанд, барои њуќуќвайронкунии маъмурї мутобиќи оинномањои интизомї ва ё ќоидањои махсус ба љавобгарии маъмурї кашида мешаванд.

2. Кормандони маќомоти корњои дохилї, маќомоти Агентии назорати маводи нашъаовари назди Президенти Љумњурии Тољикистон, воњидњои њифзи њуќуќи маќомоти Агентии назорати давлатии молиявї ва мубориза бо коррупсияи Љумњурии Тољикистон, маќомоти системаи иљрои љазои љиноятии Вазорати адлияи Љумњурии Тољикистон, маќомоти гумрук ва дигар маќомоти дахлдори Љумњурии Тољикистон барои њуќуќвайронкунии маъмурї њангоми иљрои вазифањои хизматї мутобиќи санадњои меъёрии њуќуќие, ки тартиби адои хизматро дар маќомоти зикршуда танзим мекунанд, ба љавобгарии маъмурї кашида мешаванд.

3. Шахсоне, ки нисбат ба онњо амали оинномањои интизомї ё ќоидањои махсуси интизом татбиќ мегарданд, барои риоя накардани ќонунгузорї дар бораи интихобот ва раъйпурсї, таъмини амнияти санитарию эпидемиологии ањолї, дар бораи монополияњои табиї, ќоидањои њаракат дар роњ, талаботи бехатарї аз сўхтор берун аз љойи хизмат, ќонунгузорї дар бораи њифзи муњити зист, ќоидањои гумрук ва ќоидањои низоми муќарраргардидаи Сарњади давлатии Љумњурии Тољикистон, низоми сарњадї, низоми гузаргоњњои Сарњади давлатии Љумњурии Тољикистон, инчунин барои њуќуќвайронкунии маъмурї дар соњаи андоз, бољ ва дигар пардохтњои молиявии давлатї ва мањаллї, иљро накардани талаботи ќонунии суд, прокурор, муфаттиш, шахси тањќиќкунанда ё шахси мансабдори ваколатдори баррасикунандаи парвандаи њуќуќвайронкунии маъмурї тибќи асосњои умумї ба љавобгарии маъмурї кашида мешаванд. Нисбат ба шахсони зикршуда татбиќ кардани љазои маъмурї ба тариќи њабси маъмурї ва нисбат ба хизматчиёни њарбие, ки тибќи даъват хизмат мекунанд (аскарон ва сержантњо), њамчунин татбиќи љазои маъмурї ба тарзи љаримаи маъмурї иљозат дода намешавад.

1. Шахси њуќуќї барои њуќуќвайронкунии маъмурї танњо дар њолатњое, ки бевосита дар моддањои дахлдори ќисми махсуси Кодекси мазкур пешбинї гардидаанд, ба љавобгарии маъмурї кашида мешавад.

2. Шахси њуќуќї њамчунин метавонад барои кирдори (амал ё беамалии) шахси воќеие, ки дар содир намудани њуќуќвайронкунии маъмурї гунањкор дониста шудааст, ба љавобгарии маъмурї кашида шуда, дар њаќќи онњо љазои маъмурї татбиќ гардад, ба шарте, ки муќаррар карда шавад, ки ин шахси воќеї њамчун намояндаи (узв, роњбари) шахси њуќуќї кирдори ѓайриќонуниро ба манфиати онњо содир кардааст.

3. Агар дар моддањои дахлдори ќисмњои умумї ва махсуси Кодекси мазкур зикр нагардида бошад, ки меъёрњои муќаррарнамудаи ин моддањо танњо нисбат ба шахси воќеї ё танњо нисбат ба шахси њуќуќї татбиќ мегарданд, дар ин сурат меъёрњои мазкур њам нисбат ба шахси воќеї ва њам нисбат ба шахси њуќуќї татбиќ карда мешаванд, ба истиснои њолатњое, ки ин меъёрњо мазмунан метавонанд танњо нисбат ба шахси воќеї ё танњо нисбат ба шахси њуќуќї татбиќ карда шаванд.

4. Њангоми якљояшавии якчанд шахси њуќуќї ба љавобгарии маъмурї барои содир намудани њуќуќвайронкунии маъмурї шахси њуќуќии навтаъсис кашида мешавад.

5. Њангоми ба дигар шахси њуќуќї њамроњ шудани шахси њуќуќии содирнамудаи њуќуќвайронкунии маъмурї шахси њуќуќие, ки онро ба худ њамроњ кардааст, ба љавобгарии маъмурї кашида мешавад.

6. Њангоми људо шудани шахси њуќуќї ё аз њайати шахси њуќуќї баромадани як ё якчанд шахси њуќуќї барои содир намудани њуќуќвайронкунии маъмурї мутобиќи тавозуни (баланси) таќсимот шахси њуќуќии навтаъсис ва ё њар як шахси њуќуќие, ки аз њайати шахси њуќуќї баромадааст, ба љавобгарии маъмурї кашида мешавад.

7. Њангоми табдил додани шахси њуќуќии як намуд ба шахси њуќуќии намуди дигар барои содир намудани њуќуќвайронкунии маъмурї шахси њуќуќии азнавташкилшуда ба љавобгарии маъмурї кашида мешавад.

8. Дар њолатњои пешбининамудаи ќисмњои чорум - њафтуми моддаи мазкур љавобгарии маъмурї барои њуќуќвайронкунии маъмурї нисбат ба он шахси њуќуќї низ татбиќ мешавад, ки вай дар бораи воќеияти њуќуќвайронкунии маъмурї то анљоми аз нав ташкил додан огоњ буд ё набуд.

9. Љазоњои маъмурие, ки мутобиќи сархатњои дуюм, сеюм, чорум, шашум, њафтум ва њаштуми ќисми якуми моддаи 36 Кодекси мазкур барои содир намудани њуќуќвайронкунии маъмурї нисбат ба шахси њуќуќї то анљоми аз нав ташкил додани шахси њуќуќї таъйин гардидаанд, тибќи муќаррароти ќисмњои дуюм - њафтуми њамин модда татбиќ карда мешаванд.

1. Шањрванди хориљї, шахси бешањрванд ва шахси њуќуќии хориљии (намояндагию филиалњои онњо ва ѓайра) воќеъ дар њудуди Љумњурии Тољикистон, ба истиснои шањрванди хориљии њуќуќи дахлнопазирии (масунияти) дипломатї дошта, барои содир намудани њуќуќвайронкунии маъмурї тибќи асосњои умумї ба љавобгарии маъмурї кашида мешаванд.

2. Љавобгарии маъмурї дар њаќќи шањрванди хориљии дахлнопазирии (масунияти) дипломатї дошта, тибќи санадњои њуќуќии байналмилалии эътирофнамудаи Тољикистон татбиќ карда мешавад.

1. Агар аз рўзи содир шудани њуќуќвайронкунии маъмурї се моњ гузашта бошад, шахс ба љавобгарии маъмурї кашида намешавад

2. Дар сурати давомнок будани њуќуќвайронкунии маъмурї њисоби мўњлати пешбининамудаи ќисми якуми њамин модда аз рўзи ошкор шудани њуќуќвайронкунии маъмурї оѓоз мегардад.

3. Њангоми рад кардани оѓози парвандаи љиноятї ё ќатъ кардани парвандаи љиноятї, агар дар њаракатњои шахс аломатњои њуќуќвайронкунии маъмурї мављуд бошад, дар ин њолат њисоби мўњлати пешбинамудаи ќисми якуми њамин модда аз рўзи ќабули ќарор дар бораи рад кардани оѓози парвандаи љиноятї ё ќатъ кардани парвандаи љиноятї оѓоз меёбад.

4. Дар сурати ќонеъ гардонидани дархости шахсе, ки парвандаи њуќуќвайронкунии маъмурї дар њаќќи ў баррасї мешавад, дар хусуси баррасии парванда дар љойи зисти ў муддати даъвои ба љавобгарии маъмурї кашидани шахс аз лањзаи ќонеъ намудани дархост то лањзаи воридшавии маводи парванда ба судя, маќомоти давлатї ва ё шахси мансабдоре, ки барои баррасии парванда дар љойи зисти он шахс ваколатдор мебошанд, боздошта мешавад.

Ќасдан содир намудани њуќуќвайронкунии маъмурї

Агар шахси њуќуќвайронкунии маъмуриро содиркарда хусусияти зиддињуќуќї доштани кирдори (амал ё беамалии) худро донад, оќибати зарарноки онро пешбинї карда, чунин оќибатро хоњад ё дидаю дониста ба содиршавии он роњ дода бошад, њуќуќвайронкунии маъмурї ќасдан содиршуда эътироф мегардад.

Аз беэњтиётї содир намудани њуќуќвайронкунии маъмурї

Њуќуќвайронкунии маъмурї ба шарте аз беэњтиётї содиршуда эътироф мегардад, ки шахси онро содиркарда эњтимоли оќибати зарарноки кирдори (амал ё беамалии) худро пешакї донад, вале бе асосњои кофї, бепарвоёна ё худбоварона ба пешгирии чунин оќибатњо умед бандад ё эњтимоли ба вуќўъ пайвастани чунин оќибатро пешбинї накарда бошад, њарчанд мебоист ва мумкин буд онро пешбинї намояд, инчунин ѓайриќонунї будани кирдори худро бояд медонист.

Зарурати нињої

1. Кирдори шахс ба шарте њуќуќвайронкунии маъмурї эътироф карда намешавад, ки онро аз ноилољї содир карда бошад.

2. Зарурати нињої, расонидани зарар барои рафъи хавфест, ки бевосита ба манфиатњои ќонунан њифзшавандаи давлат, љамъият ва шахс тањдид мекунад, яъне дар ин њолат бо дигар тарзу восита рафъи он хавф имконопазир гардад ва зарари расонида нисбат ба зарари бартарафшуда камтар бошад.

3. Агар зарари аз љониби шахс дар њолати зарурати нињої ё ночорї ва ё дар њолати парешонњолї, вањму тарс содиршуда зарари баробар ё нисбатан бештар расида бошад, чунин њаракатњо ѓайриќонунї дониста намешаванд.

Таваккали асоснок

1. Њангоми таваккали асоснок расонидани зарар ба манфиатњои тибќи Кодекси мазкур муњофизатшаванда љињати ноил шудан ба маќсади барои љомеа фоиданок њуќуќвайронкунии маъмурї њисоб намеёбад.

2. Таваккал дар њолате асоснок эътироф мешавад, ки ноил шудан ба маќсади мазкур бо амал (беамалии) ба таваккал марбутнабуда имконнопазир бошад ва шахсе, ки таваккал кардааст, бояд барои пешгирии зарар ба манфиатњои тибќи Кодекси мазкур муњофизатшаванда тамоми чорањои заруриро андешида бошад.

3. Таваккал кардан ба њаёт ва саломатии одамон манъ аст. Агар таваккал бараъло бо фалокати экологї ё офати љамъиятї алоќаманд бошад, асоснок эътироф карда намешавад.