Літопис панцирного й аверки

Опис рукопису

Dziele miasta Witebska, ktore sie działy na swiecie dawnych czasow. Wypisane tu z xiengi pisaney renku i [ego] m [ości] pana Michała Pancernego, mieszczanina witebskiego słowo w słowo przez Stefana Hawriłowicza Awierke, mieszczanina wittebskiego w roku 1768, miesionca mli, 13 dnia.

Zaczynaion sie tak pisane w xiendze Pancernego:

Roku 974. Zbiwszy Olha iaćwingow i piczyngow y, przeprawiwszy sie przez rzeke Dzwina zanocowawszy z woyskiem, y upodobawszy gure założyła zamek drewniany, nazwała od rżieki Widiby Wittebskiem, wmurowała cerkicu ^А w Wysznim zamku swienteho Michała, a w Niżnim \л.1об.\ Zwiastowanie. Dwa roki zmieszkawszy odiechała do Kiowa.

Roku 965. W Gnieźnie okrscił sie xionże polski, Mieczysławem nazwany na krście, y Polska wiare przyieła ^Б.

^А так в тексте ^Б так в тексте

Roku 980. Gieysa, syn Tokow, ociec swientego Stefana, xionże wengierskie, okrscił sie y wszystka Wengierska ziemia z nim.

Roku 956. Olha sie okrścila w Kostantynopolu; na krście swientym nazwana Helena.

Roku 990. Włodzimierz okrścil sie z wody w Korsuni, a na druhi rok w Kiiowie okrszczono. Ten Włodzimierz fundował arcybiskupstwo Połockie. Bywszy wnukiem xienżny Olhy, na krście świetym nazwaney Heleny. \л.2.\ Za błogosławieństwem Andryiana papieża Mettody y Cyryli greckie xiengi przetłumaczyli na słowienski ienzyk i służba boża pierwsza słowienskim ienzykiem była w Rzymie odprawowana, roku pańskiego 895.

Z ruskich kronik.

Roku 896. Od stworzenia świata, według ruskiego rachuie sie 6400 roku, przetłumaczyli greckie xiengi na słowien[s]ki ienzyk.

Roku 1114. Włodziemierz umarł w Kiiowie, wnuk Olhy, xienżny witebskiey.

Roku 1162. Wołhow, rzeka wielka w państwie Rosyskim bendonca, przez całe pieńć dni w gure szła.

Roku 1695. Galiczyn chodził pod Krim. \л.2об.\

Roku 1697. Drugi raz chodził Galiczyn pod Krym. Tam onemu okupu dali: wmiasto czerwonych złłotych, liczbanow kilka beczek tatarowie dali.

Z inszych kronik przepisano.

Roku 1171. W Połocku xienzna Iefrosinia wymurowała cerkiew Swientego Spasa y tam mniszko była. Ciało przewiezione do Kiiowa.

Roku 1179. Krol polski Bolesław zabił swientego Stanisława, biskupa krakowskiego, w kościele.

Roku 1199. Ieruzalem odebrany y dobyty od xionżencia Godtrida katolika, ktory odebrawszy od turka był krolem ierozolimskim. A przed tym saracenowie trzymali miasto leruzalem przez latt 500. \л.3.\

Roku 1189. Turcy znowu odieli leruzalem od katolikow.

Roku 1213. Za Frideryka Barbarossy, cesarza rzymskiego, zakon swientego Dominika y swientego Franciszka sie zaczoł, a od papieża Honoriusza iest potwierdzony. \194\

Roku 1211. Była kometa wielka na niebie. Trwaiono dni osimnaście, maionc ogon roztoczony na zachod słońca. Znaczyła tatar pierwsze weyście do Polski i Rusi, ktorych przed to kometo nie bywało.

Roku 1323. Giedymin xionże zaczoł sie fundować, wystawił miasto Wilno, oto przez taki sposob. Bo ten Giedymin poluiono po puszczy na tym mieyscu, gdzie Wilno stoy, \л.3об.\ zabił sztuki wielkiey strasznego żubra i w polowaniu swoym zanocował w puszczy na Łysey gorze. Y przez son widział, ze niby wilk nazbyt wielki, stanowszy na samey gorze zaczoł wyć, y w nim widział drugich sto wilkow wyioncych. Sz czego wielkie maionc w tym snie dziwowisko, ocknoł sie i kazał przyzwać zwyczaynego do wykładania snow wieszczka, ktoremu imie było Lezdzieyko. Ktory, gdy stanoł przed Giedyminem xionżenciem, xionze sen mu wypowiedziawszy kazał wyłożyć. Ktory w taki sposob zaczoł wykładać, ze na tym mieyscu, gdzie widziany wilk, ma byc miasto, na tym mieyscu, gdzie sen widział, wielkie od ciebe ufundowane y znaczy wycie wilkow tych mieszan ^В tu mieszkaioncych w tym mieście. Y to \л.4.\ miasto ma być sławne pierwsze y stolico Litwy beńdzie, y rozszerzy sie sława iego y głos miasta po całym swiecie, z czego bendonc kontent. Xionże wieszczka udarował i nadał mu wielkie ymiona y fortuny, y że radił Wilno wystawić, nazwał go Radziwiłłem.

Roku 1307. Stolec papieski przeniesiony iest z Rzymu do Awenionu, miasta francuzkiego, przez papieża Klimunta Piontego.

Roku 1376. Stolec papieski znowu iest nazad z Aweniona, miasta francuzkiego, przeniesiony do Rzymu przez papieża Grzegorza Iedynastego.

Roku 1387. Littowski xionże Jagiełło iest okrszczony, \л.4об.\ poioł krolewne polsko, złonczywszy Litwe z Polsko.

Roku 1452. Miesionca septenbra turek Konstantynopol od cesarza greckiego odebrał.

Roku 1439. Izydor, metropolit kiiowski, iezdził na sobor do Fłorencyi, tam go wczynił ociec swienty kardynałem, lecz za przybyciem do Kiiowa powrociwszy z Fłorencyi tego kniaz moskowski nieulubiwszy, kazał osadzić go w Smoleńsku w wienzieniu, zkond do Polski salwował sie y uciekł.

Roku 1453. Swienty Kazimierz, krolewicz polski, syn Kazimierza krola polskiego wielkiego, w Wilnie umarł.

Roku 1453 ^Г. Symon Delipnika, bernardyn, umarł. \л.5.\

Roku 1332. Xionże littewskie Olgierd poioł żone xionżencia twierskiego corke Marine, alias Ullane. Dano mu w posagu od xionżencia twerskiego Witebsk Olgerdowi; spłodził z nio dwunastu synow. Ta Ullana wymurowała cerkiew Swientego Ducha roku 1345.

Ciewiwke, staroste witebskiego, a Harasima władyke spalono na Kamieniu żydowskim za zdrade roku 1415.

Czercow błahoczestywych pionciu kazał powieszać Olgierd, ktore są teraz w kalendarzu ruskim.

Roku 1495. Emanuel, krol portugalski, posłał do Indyi dwuch biegłych w gwiazdarskiey nauce morzem na wschod słońca, Krysztofa \л.5об.\ Kolumbusa. Pierwszy raz prże to za ych rozumem w podziemne kraie droga sie nalazła.

Roku 1510. Car Iwan Wasilewicz Smoleńsk murował lat siedm. Gar ten Iwan Wasilewicz wysiekł y zawoiował Nowhorod.

Roku 1523. Marcin Luter wzniecił nowo wiare, uciekszy do xionżencia saskiego Iana kurferszta.

Roku 1543. Wengrowie poddali sie turkowi y podali zamki: Budzin, Pest, Bełhorod, Walp, Wyszehrad y inne.

Roku 1562. Był Szuhaley w państwie naszym, kozak, woluntariusz. Ten siła złego narobiwszy w Polszcze y Rusi Białey. \л.6.\

Roku 1563. Car i [ego] m [ość] Iwan Wasilewicz wzioł Połock.

Roku 1577. Stefan Batory woiewoda ^Д, xionże siedmigrodzkie, obrany na krolewstwo Polskie.

^В так в тексте; должно быть mieszczan ^Г перед этим: roku 143 ^Д написано над строкой тем же почерком u теми же чернилами

Roku 1601. Był głod wielki przez mrozubicie.

Roku 1602. Kozacy z Dubino wodzem Witebsk wysiekli za zdrado obywatelow wittebskich.

Roku 1603. Powietrze grossowało w Witebsku y po ynszych miastach.

Roku 1604. Dubine kozaka, wodza, y dwunastu starszych przyprowadzono zkowanych od krola, a potym na Wołotowkach Zaruczayskich trzech na pale powbiano żywcem. \л.6об.\ \195\

Roku 1605. Pod Felicz chodził dobywać mieszczanin witebski Marko Illinicz Łyttka, pieńćset z sobo mieszczan człeka maionc. Zaprowadziwszy ich, Felin wyioł.

Roku 1606. Mieszczaninowi wittebskiemu Markowi Łyttce dan iest przywiley na szlachetstwo y Felinskim aby sie zwał. A na Bancy, przedmieściu Sokalskim, dał krol i [ego] m [ość] pien[ć]set grpywien na każdy rok pożałowania przez latt pieńdziesiont.

Roku 1606. Był rokosz y zamieszanina wielka.

Roku 1606. Car i [ego] m [ość] Dymitry wzioł zamonż za siebie Sendomiranke Mniszkowno panne, y gdy z nio nasi polacy na Moskwe przyiechali, tedy tey nocy car i [ego] m [ość] Dymitrz iest \л.7.\ zabity, a naszych polakow z Mniszkowno z hańbo wypendzono.

Roku 1609. Krol Zygmunt Trzeci pod Smoleńsk podstonpił.

Roku 1610. Krol Zygmunt Smoleńsk minami prochiem wysadziwszy, wzioł y dobył.

Roku 1611. Stolice moskiewsko polacy zawoiowali.

Roku 1614. Do stolicy moskiewskiey przybywszy, Skapin, do stolicy przyszedszy, polakow wypendził.

Roku 1614. Zamki obadwa zgorzały w Witebsku, iak woiowoda Rakowsk naiezdżał.

Roku 1614. Witeblane, z moskwo utarczke maiono w Hłozowiczech; moskwa witeblan pobiła. \л.7об.\

Roku 1619. Krol Zygmunt z carem moskiewskim pakta pokoiu zawarł.

Roku 1620. Krol Zygmunt z turkiem zaczoł woiować, a na drugi rok pakta zawarł.

Roku 1620. Błogosławiony Iozefat, odebrawszy cerkiew w Połocku Swiento Sofie, de nowo kazał wyreperować i oprawić.

Roku 1623. Błogosławionego Iozefata w Wittebsku mieszczanie witeblanie zamordowali i zabili miesionca nowembra dnia wtorego, według starego kalendarza, nazaiutrż swientych Kozmy y Damiana, swienta ruskiego.

Roku 1629. Naprzieciw swienta offiarowania Nayswientszey panny swienta ruskiego \л.8.\ cerkiew Soborna zgorzała, w ktorey w powietrze zebranego skarbu, złota, srebra, pereł, kleynotow do cerkwi niezliczona moc zgorzała.

Roku 1632. Krol i [ego] m[ość] polski Zygmunt Trzeci w Warszawie umarł.

Roku 1633. Moskwa napadszy na miasto Połock, wszystek wypaliła, miesionca iuli dziewiontego dnia.

Roku 1635. Krol Władysław Szeyna y Prozora odbił od Smoleńska.

Roku 1635. Mieszczanie witebscy w Kaszewiczech z Klaczkowskim moskwy znieśli cztery tysionce, za to onym wolności wszystkie y maydeburia przywrocona, bo za zabicie b[łagosłowionego] lozefata od ich to wszystko było \л.8об.\ wolności wszystkie y magdeburia.

Roku 1636. Po zmarłym metropolicie Iozefie Rudnickim, został metropolito całey Rusi Sielawa, ktory na episkopio Witebsko naiechawszy, z dzwonow z cerkwi Wittebskich, pobrawszy dzwon do cerkwi Soborney, kazał zlać, a miasto według dekretu kommissarzow cerkiew soborno wystawiło

Roku 1643. Miasto Połock wszystek cały wygorzał doszczentu, y do iednego domu.

Roku 1648. Krol i [ego] m [ość] polski Władysław Czwarty umarł w Mereczu, miesionca maia.

Roku 1654. Car Аlеху Michayłowicz poczoł z krolem polskim łanem Kazimierzem woiować i wszystkie miasta w Litwie y Rusi \л.9.\ Białey woyskiem swoym osadził, sołdaty.

Roku 1657. Car Аlеху Michayłowicz pod Ryge poszedł.

Roku 1661. Ducha Swientego cerkiew oprawili y wyreperowali.

Roku 1665. Hetman Iana Chowanskiego woysko zbił pod Witebskiem, nazaiutrż zapust ruskich do Swientego Piotra i Pawła.

Roku 1667. Pokoy stanoł z Moskwo y na Ewdokio rusko ^Е oddano: Połock, Witebsk, Dzisne, Dunebork ^Ж, Orsze y Mscisław.

^Е слово частично смыто ^Ж слово частично смыто

Roku 1668. Krol polski Ian Kazimierz zdał krolewstwo Polskie. Po nim obrany Michał Korybut Wiszniowiecki, r[oku] 1669. \л.9об.\

Roku 1669. Krol Michał Wiszniowiecki był koronowan na krolewstwo Polskie miesionca maia 13 dnia.

Roku 1669. Bracstwo sie zaczeło w cerkwi Katedralney Witebskiey pod tytułem Nayswietszey panny Osnienia. \196\

Roku 1674. Krol i [ego] m [ość] Ian Sobieski koronowan na krolewstwo Polskie, miesionca marca dwudziestego dnia.

Roku 1680. Miesionca septenbra 16 dnia wygorzał Wittebsk, same miasto, cztery cerkwie, ratusz y kromy.

Roku 1677. Weliż, Newel y Siebież oddał car Аlеху Michayłowicz naszym posłom, na ten czas bendoncym xionżenciu \л.10.\ Czartoryzkiemu y hetmanowi Sapiezie; na swienty Michał polski z tych zamkow ustonpili.

Roku 1682. Introdukcyia była od xienży bazylianow w klasztor Katedralny witebski, miesionca ianuari 11 dnia.

Roku 1684. I[ego] m[ość] pan podkomorzy witebski Adam Kisiel perelał dzwon sielawinski, do tego zbiwszy trzy dzwony brackich, swym kosztem.

Roku 1686. Woda w Dzwinie nazbyt wielka była w Wittebsku, wiele szkody witeblanom narobiła y dornow sto woda zalała y zniosła precz.

Roku 1685. Leonard Pociey naiachał \л.10об.\ na woiowodstwo Witebskie, miesionca nowenbra 12 dnia.

Roku 1689. Wybudowano cerkiew swientey Troycy Markowsko.

Roku 1690. Miesionca x-bra 24 dnia burmistrz Dawid Feliński — Łyttka umarł.

Roku 1693. Xiondz Cyprian Zochowski umarł, metropolita, w Supraślu w Swiento Symona ludy, biskup wittebski.

Roku 1694. Kałaczyński, starszy witebski soborny, uciekł do Kilowa.

Roku 1694. Grad wielki był wokrong Wittebska, odbił wszystkie zboża w polu, miesionca \л.11.\ augusta 3 dni.

Roku 1695. Car i [ego] m [ość] Piotr Alixieiewicz chodził z woyskiem pod Azow. Siło ludu straciwszy nazad powracił przez Witebsk.

Roku 1695. Woiewoda Leonard Pociey umarł.

Roku 1695. Było mrozobicie, a w roku 1696 była zboża drogość wielka: solanka żyta była w Witebsku pa talarow dwa bitych.

Roku 1695. Andrzey Kryszpin woiewodo witebskim został.

Roku 1695. Miesionca maia 26 dnia po staremu śnieg wypadszy w kolano trzy dni leżał.

Roku 1696. \л.11об.\ Iak sie nowy rok zaczoł, drogi sanney nie było. Dzwina cały rok nie zamarzała, towarow żadnych nie było, bo w przeszłym roku 1695 mroź zboże wzsystkie pobił.

Roku 1696. Dałeński, metropolita w wilio Błahowiszczeńsko do Witebska wiachał.

Roku 1696. I[ego] m[ość] krol polski łan Trzeci umarł, miesionca iuni 17 dnia.

Roku 1696. Car i[ego]m [ość] Piotr Alixieiewicz poszedszy pod Azow, wał od pułtury mili podkopał i Azow wzioł i lud w mieście kazał wyciońć, miesionca iulli 17 dnia po staremu.

Roku 1697. Miesionca iuli dnia pietnastego w nocy Wielizki zamek piorum spalił. \л.12.\

Roku 1697. Miesionca augusta 20 dnia była burza wielka w Smoleńsku. Z wału w kroncy ^З Smoneńska wszystek dach zniosło, z cerkwi banie z krzyżami, dzwonice z dzwonicami ^ИЙ poobalało.

Roku 1697. Krol i [ego] m [ość] August Wtory koronowarn ^К, miesionca septenbra pietnastego dnia w Krakowie; miesionco nowenbra pierwszego dnia tryunf był w Witebsku.

^З так в тексте ^ИЙ так в тексте ^К так в тексте

Roku 1698. Miesionca augusta 15 dnia w Witebsku z cerkwi Błahowiszczenia dach y dzwonica zgorżała y 35 domow w Niżnim zamku.

Roku 1698. W Witebsku burza była wielka, z domow \л.12об.\ dachi poznaszało, z Zaruczewskiey cerkwi banie ze wszystkim zerwało.

Roku 1698. Andrzey Kryszpin na woiewodstwo Witebskie naiachał, miesiąca marca 20 dnia; nazaiutrż w ratuszu był.

Roku 1697. Car i[ego] m[ość] Piotr Alixieiewicz iezdził po rożnych nacyiach, powrocił do Smoleńska, miesiąnca augusta 19 dnia.

Roku 1699. Symon Dałenski, mietropolita, umarł na Bohoiawlenie.

Roku 1699. Sylweyster Lada Pieszkiewicz na mietropolio naiachał.

Roku 1699. Car i[ego] m[ość] Piotr Alixieiewicz w swych \л.13.\ miastach y miasteczkach burmistrzow zasadził i kazał, aby sie po niemiecku stroyli, i rok od narodzenia pańskiego nie od stworzenia świata w swych sprawach pisali y kładli. \197\

Roku 1699. Кгоl ^Л i[ego] m[ość] August Wtory odebrał od turka Kamieniec Podolski.

Roku 1700. Miasto Witebskie y mieszczanie uprawowało sie z żydami witebskimi. Woiewoda chciał był i [ego] w[ielmożność] pan Kryszpin dwuch żydow, Icka i Meiera, obiesić, wzystkich żydow w mieście Witebsku y na przedmieściu aż do iodnego wyćiońc mieszczanom kazał. Mieszczanie witebscy nie odważyli sie dla tego, ze bendono go tymi wielko summe woiewodzanom winni. \л.13об.\

Roku 1700. Miasto Dzisna, fundytusz aż do iednego domu wydorżała, miesionca iuli 15 dnia.

Roku 1700. Szlachta witebska wyszła na pospolite ruszenie do Czerey, miesionca rbra ^М 10 dnia.

Roku 1700. Miesionca iuli krol i[ego] m[ość] August Wtory zniosł г pola szweda y wzioł Kukanauz.

Roku 1700. Szedł przez Witebsk pułkownik z woyskiem, 17 000 ludu, rzeko Dzwino w strugach dwudziestu, a na Orsze szedł druhi pułkownik z woyskieni; witeblane w polu z cechami byli. Chleba stosow dziesieńć w polu nakładszy potenżnych, im potym oddali.

Roku 1700. W Oszmianie syn hetmana Sapiehy zniosł z pola Rzecz Pospolito.

Roku 1700. Woda w Dzwinie \л.14.\ w iesieni we dwoie y w iencey niż na wiosne była, wiele szkody domom mieszczańskim narobiła y poszkodziła.

Roku 1700. Xionżont Wiszniowieckich hetman Sapieha postrzelał w Wilnie.

Roku 1700. Miesionca nowenbra 18 dnia w Olkiennikach hetmańskie Sapieżyńskie woysko zniesione od Rzeczy Pospolitey. Tam że po utarczce poymanego syna Sapieżynskiego y koniuszego Woyne, y innych rozsiekano.

Roku 1700. Kozacy pod Rygo szweda znieśli.

Roku 1700. Repnin cara i[ego] m[ości] przyszedł ze Bskowa ^Н wo 8 tysiency pod Ryge na pomoc \л.14об.\ krolowi i[ego] m[ości].

Roku 1700. Pod Derptem cara i[ego] m[ości] woysko zniosł szwed za zdrado Adama Adamowicza niemca.

Roku 1701. Februari 17 dnia pułkownik krola i[ego] m[ości] prżyjachał do Witebska y z nim 2000 raytarij na spotykanie cara i[ego] m[ości].

Roku 1701. Februari dnia 19, car i[ego] m[ość] Piotr Alixieiewicz wiachał do Witebska nie barzo z wielko gromado, lecz stroyno, stał u Zatataia, burmistrza. Niemal wszystkiemu ludowi dał sie widzieć. Trzecim dniem odiachał z Witebska do Birż.

Roku 1701. Car i[ego] m[ość] Piotr Alixieiewicz miesionca marca dnia 14, powrociwszy z Birż, ziadszy wieczerżo u Zatataia, \л.15.\ odiachał do Smoleńska.

Roku 1701. Kommissarz krola i[ego] m[ości] dworzanin Zygmunt Rybiński przyiachał do Witebska na odebranie długow, winnych w Rydze przez mieszczan wittebskich.

Roku 1701. Maia ten że kommissarż Rybiński przyiachał powtornie do Witebska y z nim raytarij saxonow 1000. Stał po mieszczanach u Witebsku dni 14; wielka była przez nich szkoda miastu, zdzierstwo y swywolstwo przez saxonow, nazbyt wielkie. Wielie długow wybrał po kupcach wittebskich Rydze winnych, gotowcy summy talarow bitych szezdziesiont cztery tysionce. 40 strugow naładował, pionko czysto, 15 strugow konopiami, \л.15об.\ y odiachał na strugach rzeko Dzwino. Wdeł wybrał po kupcach witebskich ryzkich długow gotowcy summy pieńki i konopi; to i edno z drugim rachuionc tallarow wiencey niż na sto tysiencey. Za to Witebskowi całemu krol nadał przywiley, uwalniaiąc od wszelkich podatkow, małych i wielkich, y hiberny. Dał na lat siedm słobody, aby ni a nic nic płacie do skarbu i[ego] k[rolewskiey] m[ości].

Roku 1701. Miesionca maia pułkownik kamieniecki prowadził w piońćiu strugach procha beczek 444, a przy nim piechoty cara i[ego] m[ości] człeka tysionce.

Roku 1701. Miesionca iuli 8 dnia moysko Rzeczy Pospolitey z i[ch] wie[l]moż[noś]ćmi panny ^О \л.16.\ pany ^П Pocieiami pod Donbrowno pobito chłopstwa, przeciw im zebranego, 18 tysioncy siedymsett.

^Л в тексте krolor ^М так в тексте ^Н так в тексте ^О—П так в тексте

Roku 1701. Miesionca aprila na Wielkanoc nisko, pod czas nocnego nabożeństwa grzmoty straszne były i cerkiew Swientego Iana Bohosłowa było zapaliło, lecz ludzie bendoncy na nabożeństwie nocnym, zgasili.

Roku 1701. Miesionca iuli 24 dnia, saxonowie Kukanauz prochem wysadziwszy, armaty tak nabiiali, aby rozerwało. Most granatami zepsowali, sami y woysko moskiewskie przez Dzwine przeszedszy, saxonowie w Kurlandyio, a moskiewskie woysko do Druy poszły, a potym do Pskowa poszły. \198\ Szwedzi przyjechawszy \л.16об.\ nazaiutrsz witebskiego kupca Xawerego Alexandrowicza zabili y dobra iego z szkuty rozebrali.

Roku 1701. Kozacy z Iurewiczem naszym pobili szweda pod Mohilewem w Hołowczynie.

Roku 1701. Miesionca xbraP 10 dnia Dyiament ^С szwedzi od Moskwy odebrali nazad.

Roku 1702. Szwed wszedł na Żrmiydz, a potym do Litwy i Rusi Białey, wszeńdzie prowiant bioronc.

Roku 1702. Szwedzki krol i przy nim woyska 20 tysioncy wszedł do Wilna 5 dnia aprila.

Roku 1702. Na samo Wielkanoc nasi, wpadszy do Wilna, 1000 szwedow zabili, starszych \л.17.\ człeka 250 zgineło, za co krol szwedzki mścił sie nad zakonnikami y mieszczany, nasadziwszy do cieplicy goroncey y tam trupow kazał nanosić i nakłaś[ć] y zaparo ich s trupami w goroncosci y smrodzie trupow pobitych y smierdzoncych.

Roku 1702. W Krakowie krol szwedzki pałac spalił, Toruń zruynował y wszystkie państwo Polskie szarpionc bez wszego miłosierdzia.

Roku 1703. Pułkownik Protopow 20000 człeku szło z nim przez Witebsk, a drugi szedł przez Orsze y z nim człeka 70 000.

Roku 1703. Szło wozow z kulami y prochem przez Witebsk 1500.

Roku 1703. Kościoł dominikanow \л.17об.\ świentego Michała.

Roku 1703. Miesionca rbra ^Т w doł prowadzono 8000 dział, rydle i bardysze.

Roku 1704. Marca dnia 26 trzy słońca widziane były rano, ktore po prawey stronie było, to wprzod zgineło, a co po lewey stronie te nie prentko.

Roku 1704. Iachał i[ego] m[ość] pan Działynski, woiewoda chełmiński, do cara i[ego] m[ości] posłem do Rohudziowa, a przy nim człeka 2500 czeladzi.

Roku 1704. Miesionca maia 6 dnia cara i[ego] m[ości] pułkownik Fiedosiey Naumowicz y przy nim człeka 2500, prowadzili w strugu pieniondze, worami naładowany y beczkami.

Roku 1704. \л.18.\ Jeneral i[ego] w[ielkośći] i[ego] m[ość] pan Bohdan Korsak y przy nim, przy Korsaku, dwa pułkownicy, Hrehory Rydwanski y pan Stankiewicz prowadzili szlachte smolensko we trzech pułkach mie[sion]cu iulli.

Roku 1704. Miesionca iuli w dzień swienta swiontego Eliasza swienta ruskiego iula dwudziestgo była kometa na niebie przy zachodze słońca. Pierwey toczyła sie iako kula, potym stawszy słupem przez godzin dwie.

Roku 1704. Car i[ego] m[ość] Narwe alias Ruchodziew dobył, niemało woyska straciwszy. Po dobyciu kazał wszystkich wyciońć.

Roku 1704. Była burza wielka w Witebsku, miesionca oktonbra 18 dnia, z domow dachi poznaszało y na cerkwiach krzyże połamało. \л.18об.\

Roku 1705. Ianuari 15 dnia wiachał do Wittebska Borys Piotrowicz Szeremieciow, fellttmarszałek, a przy nim woyska dziewieńć pułkow; stali po mieszczanach.

Roku 1705. Miesionca maia czwartego dnia wyszło woysko z Witebska y stało w polu dni trzy, a potym poszło do Połocka. Tudzież z Porżecza prowadzono w doł strugow z zapasami woionnemi 50: kule tylko, działa y bardysze.

Roku 1705. Car i[ego] m[ość] przypłynoł do Łukiszek y czwartym dniom popłynoł do Połocka. Eodem ^У an[no] mense iulli 11 die in eclessia S. Sofia ipse occisit 4 basilianos in Połocia wsadził w Połocku komendanta. Iak to było napisano, tak y ia przepisałem tu. \л.19.\

Roku 1705. Bawer ienerał odebrał, od szweda Nitaw, Borsk y Lipaw, szweda tam niemało położywszy, a potym wyszedł w pole z woyskiem y minami, te miasta wysadził y zruynował i przyszedł do Orszy.

Roku 1706. Car i[ego] m[ość], zebrawszy swe woysko w Mohilowie, poszedł z woyskiem pod Biało Cerkiew.

Roku 1706. Z Grodna wychodzonc, cara i[ego] m[ości] woysko, w rzece Niemnie topili prochi, kule, działa, y przyszły pod Biało Cerkiew.

Roku 1706. Wienksza czeńść Wilno miasto wygorżało, ratusz, kromy, Swienty Kazimierz i.co w sklepach było zamurowano, wszystko to potlało y pogineło. Człeka z piendziesiont zgineło y zgorzało żywcem. Ta strona, młyny y za Spasko bromo ^Ф \л.19об.\ .

^Р так в тексте ^С так в тексте, очевидно, должно быть Dunaburk ^Т так в тексте, ^У далее залито чернилами ^Ф так в тексте \199\

Roku 1707. Gotowo summe cara i[ego] m[ości] z cły, prowadzono na Borysow. Sinicki, woluntariusz ono przeiowszy, moskwa, co przy summie była, pobij, zabrawszy pieniondze uciekł do Bychowa.

Roku 1707. Bychow car i[ego] m[ość] Piotr Alixieiewicz obiegł, a potym bychowlanie sie zdali y Sinickiego wydali, ktorego z bratem iego proprowodzono zkowanych na Moskwe.

Roku 1707. Miesionca maia w Witebsku wodle rynku 45 domow zgorzało.

Roku 1707. Miesionca iuni przyiechało 40 kozakow, wzieli po pułtory solanki zytney monki z dymu zaprzysienżonego, lecz y wiencey wychodziło. \л.20.\

Roku 1707. Wołosza, hetmana iego w[ielmożno]sci i[ego] m[ości] Oginskiego Hrehorego, przyiechawszy do Wittebska starszyna stała w Witebsku, a chorongwi woyska stało w polu. Z miasta wzieligotowcy summu 60 tysiency złłotych z archiepiskopskich dobr 1120; na Uswiacie i na ynnych krolewszczyznach brali.

Roku 1707. Przysłano z Połocka ukaz, aby dali z każdego dymu zaprzysienżonego po pułtory solanki zytney monki. Musieli dać, y do Połocka zaprowadzili.

Roku 1707. Przysłano ukaz z Mińska, aby koni dano z tarify lubelskiey, ze trzech dymow. Miasto y mieszczanie musieli dać koni 24, dali y odesłali do Mińska. A szlachta y woiewodzianie nic nie dali. \л.20об.\

Roku 1707. Do Bychowa wydali z tamtey strony Dzwiny prowiiant po dwie solanki zyta, masła po dwa funty, soli po cztery funty, słoniny po pieć funtow, owsa po dwie solanki. A z tey strony rzeki Dzwiny oddali do Siebieża w dziesieńcioro ednemu przeklentemu kapitanowi, co y Witebsk wypalił. Ten prowiiant z woiewodstwa brali.

Roku 1707. Pan pisarz mieyski Bonicz gotowo summo w Kopysie pogodził kniazia Dołhorukiego.

Roku 1707. Wyrydarz cara i[ego] m[ości] przez Witebsk prowadzono miesionca bra ^Х dnia 19 na Łuki, prowadzono z Polski.

Roku 1708. Borys Piotrowicz Szeremieciew siodem tysioncy czwiernikow ^Ц wybrał zboża \л.21.\ na mieszczanach witebskich na woysko swe.

Roku 1708. Juli 12 dnia wszystkie pułki wyszły w pole pod Łukiszki, a potym poszły do Czerey.

Roku 1708. Postawione były dwa mosty na rzece Dzwinie na strugach, ieden przeciw pana Mirona Hałłuzy, a drugi przeciw Astachowicza. Potym te mosty sprowadzili w doł.

Roku 1708. Dziesieńć strugow choremi sołdaty naładowawszy, wyprowadzili do Porżecza: miasto dało sto mołoycow na wsprowadzenie.

Roku 1708. Chorongiow szlachty smolenskiey przyszła do Witebska y wystawszy dygodniki kilkanaście poszli do Połocka.

Roku 1708. Przyprowadzono z Połocka 7000 ^Ч tysency ^Ч kulow monki zytney y złożono w puniach p[ana] Hałłuzy \л.21об.\ i Astachowicza.

Roku 1708. Wziento z miasta Witebska y mieszczan na lanhofta szwedzkiego tallarow 6000₎ item znowu wziento z ratusza, burmistrzow y innych osob dwunastu y zaprowadzono do Ostrowna ktorych tam okupili mieszczanie, dawszy kaniterowi szwedzkiemu 1000 tallarow bittych całkowych.

Roku 1708. Kapitan Saławow 2500 ^Ш set koni kozakow y kałmukow. Miesionca septenbra dwudziestego osmego dnia wypalił Witebsk cały, zamki y miasto, ratuszy kromy, Wzhorie, Zaruczewie y Zadunawie, cztery kościoły y cerkwi dwanaście, a za Zarzecze ugody wzioł — talarow bitych 600. Zły. Ten że \л.22.\ z timi kozakami wypalił przed tym Mohilow, Bychow, Donbrowno, Orsze y Kadzin, pańskie domy, nie fołguiąc nikomu.

Roku 1708. Miesionca nowenbra szło z Smoleńska przez Witebsk 300 kazakow z kapitanem Merlinem; ugody wzioł z mieszczan talarow 600.

Roku 1708. Ten że kapitan Merlin, powracaionc we trzydziestu koni, wzioł z miasta y mieszczan ugody tallarow bittych 600.

Roku 1708. Miesionca bra ^Щ Fiodor kapitan prżyiechawszy rozstawił poczszte z Witebska do Połocka y do granicy.

Roku 1709. \л.22об.\ Miesionca ^Ъ ianuari siodmego dnia widziane były trzy słońca na zachodzie.

^Х так в тексте ^Ц так в тексте ^Ч—Ч так в тексте ^Ш перед 2500 стоит 25000, a затем слова: amylka, ale ^Щ так в тексте ^ЪЭ перед этой фразой текст спутан, в связи c чем сделана запись: Miesionca ianuari Siond: Dziewietnastego dnia widziane były. Omyłka to, ale tak \200\

Roku 1709. Miesionca ianuari 19 dnia widziane były dwa słupy na połudzień, a słonce było we srżodku.

Te całe dzieie przepisane przeze mnie, Stefana Hawriłowicza Awierke, mieszczanina witebskiego, słowo w słowo z xiengi i[ego] m[ości] pana Michała Pancernego, mieszczanina witebskiego w Witebsku roku pańskiego 1760, miesionca ianuari. Przepisano z xiengi iego renko, pisaney potym, teraz znow w roku 1768 miesionca iuli dnia 13, ia Stefan Awierko, wypisałem te ksienge. \л.23.\ A tu znow nastenpuio dzieie dawne, pisane renko i[ego] m[ości] pana Gabriela Kuriłowicza Awierko, burmistrza i wicelantwoyta witebskiego w taki tenor.

Rzeczy dawneysze, ktore sie działy w Witebsku i na świecie, iest przepisane z xiengi pana Iana Czarnowskiego i dziada iego, roku 1733 oktonbra 25 dnia.

Roku pańskiego 1601. Był głod y mrozobicie wielkie.

Roku 1602. Kozacy Witebsk wysiekli. . .

Roku 1603. Powietrze było wielkie.

Roku 1606. Rokosz był y zamieszanina.

Roku 1607. Car Dymitr szedł do Moskwy, do stolicy, na carstwo.

Roku 1609. Krol Zygmunt pod Smoleńsk podstonpił, a na drugim roku dostał. \л.23об.\

Roku 1614. Witebsk zgorzał y w Hłozomiczech potrzebe przegrali.

Roku 1623. Władyke zabito w Witebsku 12 gbra ^Ы, błogosławionego Iosefata.

^Ы так в тексте

Roku 1653. Moskwa wzieła Witebsk y inne zamki.

Roku 1661. Swientego Ducna cerkiew oprawili.

Roku 1667. Z Witebska Moskwa ustonpiła, miesionca marca wtorego dnia według starego kalendarza.

Roku 1680. Miesionca septenbra 6 dnia po staremu miasto zgorżeło, ratusz, kromy y kościoły.

Roku 1688. Miesionca iuna 17 dnia woda wielka była y wszystko pozatopiła.

Roku 1708. Miasto Witebsk wypalił \л.24.\ car Piotr Alixieiewicz misionca septenbra siedymnas tego dnia.

Roku 1733. Maia 31 po staremu, w oktawe Bożego ciała miasto Witebsk, rynek, kromy y cerkwi wygorżeli od wielebnych oycow bernardynow, ktorzy robili organ y zaygrali na cały świat.

Roku 1733. Nowenbra 14 moskale weszli do Witebska, Jury Nikitowicz Repnin.

Roku 1710. Morowe powietrze grossowało w Wittebsku rok cały.

Roku 1737. Decenbra dziewłontego dnia summe należonco od miasta wielebnym xienży bernardynom \л.24об.\ wypłacili tallarow 1400 xiendzu gwardyianowi Jozefowi Michlerskiemu.

Roku 1736. Kościoł zaczeli murować xienże bernadryni witebscy w samym rynku, w mieście Witebskim.

Roku 1704. Juli 20. Na swienty Heliasz ruski znak był na niebie, kometa.

Roku 1752. Augusta wtorego dnia na swiento porcynkulum zamek wygorżał od kościoła xienzy dominikanow, plebania, Błahowiszczenie, iozoyci y wiele domow.

Roku 1752. Augusta pierwszego dnia bydło, krowy wszystkie, pozdychali w Witebsku.

Roku 1743. Cerkiew murować zaczeli \л.25.\ xionże bazylianie, xiondz starszy Justyn Czeczkowski a wikarym był Dziurdzia.

Roku 1747. Iunia 11 dnia cerkiew swientego Jana Bohosłowa zgorzała w dzień o 12.

Roku 1752. Marca 16 na swientego Andreia Kryckaha cerkiew zgorzała Woskreseńska Zaruczewska.

Roku 1757. Maia 12 dnia według ruskiego wygorżało Zaruczewie y połowa wienksza zamku, i cerkwi trzy, y kościołow dwa zgorzało.

Roku 1757. Iunia 6 od seminarium zaczoł sie pożar y reszte zamek wszystik ^А wygorżał y kościoł oycow iezoytow, dach zgorzał. \л.25об.\

^А так в тексте

Po te mieysce dzieie pisano przez szlachetnie urodzonego i[ego] m[ości] pana Gabriela Kuriłowicza Awierke, burmistrza y wicelantwoyta witebskiego. Przepisane tu przez syna iego, Stefana Hawriłowicza Awerke, w roku pańskim 1768 miesionca iula dnia 13, według kalendarza ruskiego. A tu znow nastenpuio dzieie wypisywane z rożnych czytanych ksiong przez Stefana Hawriłowicza Awierke, ktore dzieie iak w ktorey xionżce son drukowana, tak y tu wpisane, w roku 1768.

Legatyonem na tam arcybiskup gnieźnieński na koncylium Laretanskim \л.26.\ otrzymał, roku 1215. \201\

Jan Łaski, arcybiskup gnieźnieński, roku 1515 u Leona papieża konfirmacyio tego prawa otrzymał.

Prymacyalno zas prerogatywe ieszcze Mikołay Tronba, arcybiskup gnieźnieński, na Konstancyeńskim koncylium prokurował, aby miał prawo do koronacyi krolewskiey y z nastenpcami swemi. Pisze Miechowita y Kromer. Roku 1416.

Za Pudyka, xionżencia polskiego tatarowie dziewiońć worew uszow narżynali polakom, po iednemu tylko urżynaionc na woyne pod Kignico ^В na Szlonsku na mieyscu Bonus kompus albo Dobre Pole zwanym. Długosz zas pisze, że tylko 6 worow temi uszami napakowano. Roku 1240. \л.26об.\