2. Утварэнне Рэчы Паспалитай.

Гисторыя зближэння ВКЛ и Польскага каралеуства бярэ свой пачатак з 1385г.

Уния аднаулялася у 1401, 1413, 1447, 1501, 1503, 1566гг. Кольскасць сведчыць аб тым, что гэтыя унии были ненадёжныя. Але яны мели месца.

У 15-16-ым стагоддзях выяулялася тэндэнцыя: чым больш абвастралися адносины памиж Вильнай и Масквой, тым больш правячая вярхушка схилялася да думки аб’яднання з Польшчай.

Прычыны Люблинскай Унии:

1. Знешнепалитычныя (падзеи Ливонския вайны). Страта Полацка и Прыбалтыки прыводзили да адасаблення цэнтральнай и усходняй Беларуси ад гандля. Гэта пара “прыгнала” ВКЛ да унии.

2. Унутрапалитычныя (супярэчнасци у пануючым саслоуи ВКЛ памиж багатай и дробнай шляхтай)

3. Дынастычная (адсутнасць нашчадкау у Жыгимонта 2 Аугуста, апошняга с Ягелонау)

Унутрапалитычны крызис у ВКЛ найбольш абвастрыуся у 60-я гады 16-га ст.

Пераважнае становишча было у магнатау. Яны мели практычна неабмежаваную уладу, практычна ничым не адрознивалися ад пануючага саслоуя каралевства польскага, таму яны были не заинтересованы в объединении двух государств.

На сойме паны рады праводзили тольки свае рашэнни. Альбрэхт Гаштольд быу адным з паноу. На павятовыз соймах таксама болш уплывовы статус быу у замежных прадстауникоу шляхты. У Польским каралеустве у той час шляхта мела доступ да улады, таму добра уплывала на унтраную и знешнюю палитыку краины. Лицвинская шляхта жадала дасцигнуць становишча польскай шляхты, и жадала атрымаць верх над магнатэрыяй , и звязывали гэта з абъяднаннем двух стран. Супраць магнатства и шляхты вялики князь литоуски не мог задаць нияких дзеянняу, таму их барацьба з 60-ых гадоу стала адкрытай. Асаблива яскрава яна праявилася у час сойма 1562 года пад Вицебскам. Яго удзельники трабавали супольными сойм з паляками, такия жа правы , чк и у палякау, трабавали зрабиць унию. Каб неяк кансалидаваць грамадства и супакоиць шляхту, магнацкая аппазицыя начале з Радзивиллам пашла на значную мадэрнизацыю унутранай палитыки. Пагодле пастановы 1563 праваслауная и каталичная шляхта урауноувалася у правах, а пагодле судовай рэформы 1564 года уводзилися мясцовыя суды, дзе галоуную ролю адыгрывала шляхта. Унутраныя змены магли бы дабрачынна адбицца на палажэнни дзел, кали б не Ливонская вайна. Трэба яшчэ уяяуляць сябе дынастычную прычыну. Жигимонт 2 Аугуст не меу патомства и не мог на яго спадзявацца. Таким чынам, на им заканчвалася дынастыя Ягелонау. Гэты фактар таксама пауплывау на вырашэнне заключэння Люблинскай унии. Трэба сказаць таксама, что пасля смерци Жигимонта 2 Аугуста лицвины абярэ сабе асобнага гаспадара, а значыць патрэбна было зрабиць больлш адпаведную часу сувязь памиж двума дзяржавами. Жигимонт пагадзиуся з гэтыми аргументами.

Каралеуства Польскае сама дамагалася унии з княствам. Але и иницыатыва была на старане ВКЛ. Идэя паглынання инкарпарацыи княства каронай атрымали распаусюджванне сярод вышэйшай пэунай польскай шляхты. Далучэнне новых зямель прывабливала палякау магчымасць атрымання новых пасад, зямель, рэсурсау, багацци. Менавита таму у перыяд перад Люблинскай наблюдаецца пашырэнне шавинистычных настоях польшчы, каталицкай прапагандай. Таксама узникали некаторыя праграничныя непаразуменни у гэты час. Для ВКЛ альтэрнатывай саюзу з Польшчай магло быць заключэнне унии з Масквой. Стала быць, прызнанне над сабой власци Ивана Грознага, альбо яго сына. Па гэтаму пытанню на самом деле вялися тайныя перамовы. Але поспеху яны не мели, нягледзячы на апазицыи некаторых славянских феадалу ВКЛ у усходних районах.

Большасць шляхты ВКл арыентавалася у таких умовах на саюз з Польшчай, бо маскоускае дваранства не мела такой вольницы, як у Польшчы. Да и саюз з Масквой адзначау бы капитуляцыю ВКЛ.

Гэта час апрычнины , кали Иван Грозны приваводзиу рэпрэсии супраць свайго дваранства. Гэта пауплывала на то , что Андрэй Курски, былы фаварыт Ивана 4, бег у ВКЛ, як и многия другия прадстауники маскоускага дваранства.

Працэсс заключення Люблинскай Унии

Умовы злучэнна дзяржау ВКЛ и Польшчы были розныя.

Лицвинския палитыки бачыли унию тольки як ваенна-палитычны саюз, яки захоувау незалежнась и самастойнасць княства. Кожная з дзяржау павинна была захаваць свой сойм. Або збираецца па чарзе то у ВКЛ ,то у Польшчы. Кароль Польски ивялики князь выбиралися асобна у кожнай з дзяржау Рэчы Паспалиты. Кируючыя пасады павинны аймаць тольки ураджэнцы. Прадстауникойй Польшчы гэта не задавальняла.

Польския палитыки стаяли за першынства Польшчы и за скасаванне незалежнасци ВКЛ. На их думку сойм у гэтай дзяржаве сойм павинен быу адзин и збирацца и працаваць павинен тольки на тэррыторыи Польшчы. Займаць пасады у злучанай дзяржаве могуць прадстауники як адной, так и другой частки. Але на самом деле приоритет оставался у поляков , таким образом, пусть и негласно.

Перамовы зацягвалися. Кожны бок стаяу на сваим и згоды дасягнуць не удавалася. Для канчатковага вырашэння пытання аб Унии быу прызначаны съезд на 23 декабря 1568 года. Паслы ВКЛ, у лику яких было шмат магнатау, збиралися нехаця, . Большасць сабралася лишь 10 студзеня 1569. Гэта дата личыцца пачаткам Люблинскага сойма. У склад лицвинау уваходзили вышэйшыя пасадоуцы. Да 10 студзеня на сойм сабралася каля 160 паслоу , кароль , вялики князь. Сойм прадаужайся амаль 6 месяцау. Яшчэ вельми шмат супярэчнасцей иснавала памиж ВКЛ и Польшчай, якия настойвали на сваим. Больш таго, дэлегацыя ВКЛ раскалолась. Вылучылася у им магнацкая и шляхецкая групоуки. Гэта ставила дэлегацыю у больш салабе становишча. Магнаты схилилися да пазицыи незаключэння унии з паляками, а шляхецкая групоука, нагледзячы на умовы палякау, выказвалася за заключэнне унии. Кали магнаты убачыли пагрозу гвалтоунага заключэння унии 1 сакавика 1569 года пакинули Люблин, заставив свае умовы унии. Можам пабыць эвалюцыю идэй ВКЛ у гэтых умовах: ВКЛ и Польшча будуць мець агульнага гаспадара, але абираецца ён на зъезду паслоу на обеих частях краины. Паслы гэтыя павинны быць прадтауленны у раунай колькасци. Кароль карануецца спачатку у Кракаве. А потым у Вильни. У объединенной краине павинен иснаваць агульны сойм, але гэты сойм павинны па чарзе збирацца у польшчы и ВКЛ. У той жа час обе часци захоуваюць свае унутраныя соймы, сенаты, дзяржауная пячатка. Таким чынам, захоуваецца тэрытарыяльная целаснасць ВКЛ. Прычым пасяленни палякау у ВКЛ дапускаюцца, але чыны и пасады захоуваюцца тольки за карэннымы жыхарами княства.

Полькия палитыки вырашыли пайсци на дэманстрацыю силу, умовы унии литоуских магнатау не были прыняты магнатами, яны працягнули пытанне аб меркаванни без вышэйшых лицвинских палитыкау. Без их справа пайшла хутчэй, на наступным паседжанни были складхены пункты инкарпарацыи княства. Широка вядома. Что Жигимонт 2 Аугуст здзесниу акт дзяржаунай здрады, а менавита 5 сакавика 1569 её выдау универсал аб перадачы Польшчы, згодна з яким Польшчы перадавалися Падляшша. Таксама без згоды сойма были адарванне ад кнсятва Валыни, Падолля , Киеушчыни. Гэта сведчыць, что на момант абъяднання данными землями ужо валодала каралеуства Польскае. Пад пагрозай страха страты пасад прадстауникой шляхецкай групоуки ВКЛ прымусили пагадзицца з актам анексии(далучэння) дадзеных зямель Польшчы. Тэрытарыяльныя страты были вельми истотными, але исци на узброены канфликт з Польшчай пры умовах вайны з Масквой ВКЛ не магло. У чэрвени на пагрозны выклик караля магнаты павярнулися у Люблин. Як магли, яны пратэставали супраць змен, але кароль спагады не выказау, прыказау прысягнуць унии.

Акт унии быу падписаны 1 липеня 1569 у Люблине. Сенатары и паслы ВКЛ прысягнули на вернасць унии. Сутнасць саюза павинна была быць у тым, что ВКЛ и Польшча утвараюць адзиную дзяржаву.Новая злучаная дзяржава атрымала назву Рэч Паспалитая (c латинского, рэспублика)

Выники:

1. Злучаныя дзяржавы маюць аднаго гаспадара – караля польскага. Яго пасада не спадчынная , а выбарная. Абираюць караля народы абедзьвух частак дзяржавы разам на сойме у Варшаве. Каранацыя караля адбываецца у старажытнай сталицэ Польшчы Кракаве. Литва не мае права абираць для сабе асобнага вяликага князя.

2. Для вырашэння найважнейшых дзяржауных спрау збираецца агульны сойм Рэчы Паспалитай. Скаладаецца ён з прадстауникой месных соймиках , але паседжанни сойма праходщяць тольки на польскайй зямли. Асобныя соймы ни для каго не прадугледжвалися. Усе нязгодныя(противоречающиеся) з умовами унии пастановы ВКЛ касуюцца

3. Падданыя адзинай дзяржавы маюць права купляць и валодаць маёмасцю и у Литве, и у Польшчы, але кароль захоувае права жалаваць маёнтки на тэрыторыи ВКЛ дваранам як литоускага, так и польскага паходжання.

4. Валынь, Падолле и Падляшша аддзяляюцца ад ВКЛ и далучаюцца да Польшчы. Ливония объявляецца сумесным валоданнем княства и кароны.

5. Грашовыя знаки дзяржау агульныя, мяжы памиж частками няма. Тавары правозяцца вольна без мытняу и падаткау.

6. Дзяржавы праводзяць агульную знешнюю палитыку.

У вынику унии ВКЛ апынулася у залежным становишчы. У межах княства польския феадалы и каталицкае духавенства атрымали неабмежаванае права набыцця зямель

Для беларускага грамадства уния азначала паланизацыю и акаталичванне.