установочная по ист.бел / СТРУКТУРНА-ЛАГІЧНЫЯ СХЕМЫ

Касманаўты Беларусі

Клімук П. І. – лётчык-касманаўт (нарадзіўся ў

в. Камароўка Брэсцкага раёна). Двойчы Герой Савецкага Саюза, тройчы лятаў у космас (1973, 1975, 1978). Узначальваў Расійскі цэнтр пад-

рыхтоўкі касманаўтаў імя Ю. Гагарына. У кос-

масе правёў 78,8 сутак.

Кавалёнак У. В. – лётчык-касманаўт СССР (на-

радзіўся ў в. Белае Крупскага раёна, Мінскай вобласці). Двойчы Герой Савецкага Саюза, Герой ГДР. Правёў у космасе 216,38 сутак.

Трэцяя праграма партыі

•Кастрычнік 1961 г. ХХII з’езд КПСС – прынята новая партыйная праграма.

МЭТА: праз 20 гадоў пабудаваць камуністычнае грамадства і «забяспечыць самы высокі жыццёвы ўзровень у параўнанні з любой іншай краінай капіталізму».

•Прыняты «Маральны кодэкс будаўніка камунізму» як эталон паводзін для грамадзян СССР.

АСНОЎНЫЯ ПРЫНЦЫПЫ: адданасць справе камунізму, калектывізм, гуманнасць, прастата, сціпласць.

71

Сакавіцкі (1965 г.) Пленум ЦК КПСС – пастанова «Аб неадкладных мерах па далейшаму развіццю

сельскай гаспадаркі СССР»

увядзенне цвёрдага і нязменнага плана нарыхтовак на пяць гадоў наперад для кожнага калгаса, саўгаса, раёна, вобласці, рэспублікі

павелічэнне закупачных цэнаў на сельскагаспадарчую прадукцыю ў 1,5–2 разы; спісанне з калгасаў запазычанасцей дзяржаве

паляпшэнне матэрыяльна-тэхнічнага забеспячэння калгасаў: пастаўка на вёску 1 млн. 790 тыс. трактароў, 1 млн. 100 тыс. грузавых аўтамабіляў

правядзенне меліярацыі зямель, вапнавання кіслых глебаў, паляпшэнне лугоў і пашаў

Вераснёўскі (1965 г.) Пленум ЦК КПСС – пастанова «Аб паляпшэнні кіравання прамысловасцю, удасканаленні планавання і ўзмацнення эканамічнага

стымулявання прамысловай вытворчасці»

удасканаленне сістэмы планавання ў прамысловасці, змяншэнне колькасці абавязковых планавых паказчыкаў

змяненне арганізацыі кіравання прамысловасцю: ліквідаванне саўнаргасаў і аднаўленне міністэрстваў па галінах прамысловасці

пашырэнне гаспадарчай самастойнасці прадпрыемстваў на аснове гаспадарчага разліку

асноўным паказчыкам работы прадпрыемстваў станавіўся аб’ём рэалізаванай прадукцыі; стварэнне фондаў матэрыяльнага стымулявання

72

Восьмая пяцігодка (1966–1970 гг.) – «залатая пяцігодка»

Вынікі эканамічнай рэформы сярэдзіны 1960-х гг.

Рэформа насіла супярэчлівы характар, так як:

Немагчыма было спалучэнне пашырэння самастойнасці прадпрыемстваў і ўзмацнення паўнамоцтваў міністэрстваў

Не ліквідавала старую камандна-адміністрацыйную сістэму

Метады кіравання, заснаваныя на таварна-грашовых адносінах, супярэчылі сацыялістычнай эканоміцы

Эканамічныя меры не падмацоўваліся адпаведнымі палітычнымі і ідэалагічнымі

Да пачатку 1970-х гг. рэформа фактычна перастала дзейнічаць.

73

Індустрыяльнае развіццё БССР ва ўмовах НТР

Грамадска-палітычнае і культурнае жыццё

ўБССР (1965–1985 гг.)

•павышэнне ролі партыйна-апаратнай улады;

•рэгуляванне складу Саветаў па полу, узросту, партыйнасці, сацыяльнай прыналежнасці;

•кантроль за сродкамі масавай інфармацыі;

•безальатэрнатыўныя выбары;

•падпарадкаванне КПСС прафсаюзаў, камсамола і іншых грамадскіх арганізацый;

•рост цэнзуры, высылка з СССР дзеячаў культуры;

•1976 г. выснова аб фарміраванні ў СССР новай гістарычнай супольнасці людзей – «савецкі народ»;

•7 кастрычніка 1977 г. прынята новая Канстытуцыя

СССР. Яна абвяшчала аб пабудове грамадства «развітога сацыялізму» у СССР. Замацавала кіруючую ролю КПСС у савецкім грамадстве

74

Беларусь ў 1970-я – перш. пал. 1980-х гг.

Перыяд «застою»

Новая Канстытуцыя

СССР прынята 7 кастрычніка 1977 г.

•Абвяшчала аб пабудове грамадства «развітога сацыялізму» у СССР;

•сацыяльная база СССР – саюз рабочага класа, сялянства і інтэлігенцыі;

•замацавала кіруючую ролю КПСС у савецкім грамадстве

Вярхоўны Савет СССР прымае Канстытуцыю 1977 г.

75

Дасягненні ў эканамічным развіцці

Прадукцыя прамысловасці ў 1985 г. павялічылася ў параўнанні з 1970 г. больш чым у 3 разы, нацыянальны даход –

у2,5 разы. Гэта – адны з самых высокіх паказчыкаў у СССР

Устрой уведзена звыш 170 прамысловых прадпрыемстваў: нафтаперапрацоўчы завод у Мазыры, металургічны ў

Жлобіне, шынны камбінат у Бабруйску і інш.

Прамысловасць Беларусі засвоіла серыйны выпуск 2197 новых тыпаў машын (ЭВМ 3-га і 4-га пакаленняў, каляровыя тэлевізары)

З’явіўся новы эканамічны від транспарта – трубапровадны, шэраг нафтаправодаў

Электрафікацыя беларускай чыгункі. У 1984 г. здадзена ў эксплуатацыю першая чарга Мінскага метрапалітэна

Праблемы

Эканоміка страціла былы дынамізм. К пачатку 1980-х гг. былі аўтаматызаваны ці комплексна механізаваны 10–15 % прадпрыемстваў СССР

Удзельная вага ручной працы ў прамысловасці 35–40 %, у будаўніцтве 50–55 %, у сельскай гаспадарцы 60–70 %

Рэзка знізіліся тэмпы эканамічнага росту (у 9-й пяцігодцы – 8,3 %, у 11-й – 5,6 %)

Рост дэфіцыту (недахопу) тавараў першай неабходнасці

Арыентацыя на экстэнсіўны шлях развіцця: будаўніцтва БАМа, асваенне Заходняй Сібіры, паварот паўночных

рэк на поўдзень і інш.

76

Выпуск спецыялістаў вышэйшай адукацыі

Гістарычная даведка

10,4 %

7,4 %

5,4 %

4,0 %

77

Гістарычная даведка

Гарбачоў М. С. (11.03.1985 – 23.08.1991 гг.) –

Генеральны сакратар ЦК КПСС,

(15.03 1990 – 25.12.1991 гг.) – Прэзідэнт СССР

Курс на паскарэнне сацыяльна-эканамічнага развіцця

(1985–1986 гг.)

Асноўныя мерапрыемствы

Актывізацыя «чалавечага фактару» – свядомасці і працоўнай актыўнасці

Павышэнне якасці прадукцыі за кошт узмацнення кантролю за гатовай прадукцыяй. Увядзенне дзяржпрыёмкі

Тэхнічнае пераўзбраенне і мадэрнізацыя дзеючых прадпрыемстваў

Зліццё міністэрстваў па кіраванню с/г і перапрацоўчай прамысловасці. Стварэнне Дзяржаграпрому

1985–1988 гг. – антыалкагольная кампанія

Барацьба з п’янствам і алкагалізмам пачалася ў маі 1985 г. Вытворчасць спіртнога скарацілася ў 15 разоў, ствараліся «зоны цвярозасці». Адмоўныя наступствы: на 67 млрд. руб. скараціліся паступленні ў бюджэт краіны, былі высечаны вінаграднікі, распаўсюдзілася самагонаварэнне.

78

26 красавіка 1986 г. – аварыя на Чарнобыльскай АЭС

Асноўныя ачагі радыёактыўнага забруджвання

Наступствы аварыі на ЧАЭС

Пад час аварыі загінула 32 чалавекі

Страты рэспублікі склалі 32 % гадавых бюджэту (у параўнанні з 1985 г.)

20 % сельскагаспадарчых угоддзяў выведзена з абароту на 70–150 і больш гадоў

135 тыс. чалавек эвакуіравана і пераселена

Каля 2 млн. чалавек засталіся жыць з павышаным фонам радыяцыі

Пасля аварыі 16 % бюджэту штогод вылучалася на ліквідыцыю яе наступстваў

79

Гістарычная даведка

Аварыя на ЧАЭС нанесла ўдар па савецкай энергасістэме і ядзернай энергетыцы

Да сённяшняга дня не пабудавана ніводнай атамнай электрастанцыі

15 снежня 2000 г . – афіцыйнае закрыццё ЧАЭС

Спынена будаўніцтва АЭС пад Мінскам, у 2004 г. спыніла функцыянаванне Ігналінская АЭС (Літва)

Энергасістэма СССР адкінута да сярэдзіны 1960-х гг.

Эканоміка Беларусі па сённяшні дзень залежыць ад вугалю, нафты і газу

У 1987–1988 гг. – палітычны курс удакладняецца, афармляецца канцэпцыя Перабудовы

80