- •IV.Қазіргі замандағы қ-н (xXғб–xxIғ.–1917-2007- а)кеңестік дәуірдегі қ–н ә)тәуелсіз қ–н
- •604 Ж. Батыс Түркі қағанатының қағаны болып Таман сайланды. Ал Шығыс Түркі қағанатының қағаны болып Жанғар.
- •X ғ батыста Хазарияға дейінгі жер солт Каспий маңы, орталық, оңт –шығыс Қарақұм және Арал маңындағы Қызылқұм аймағы «оғыз даласы деп аталады».
- •IX аяғы – XI басындағы оғызлардың территориясы: Сырдария – Еділ аралығы.
- •46.XyIғ. Қазақ мемлекетінің сыртқы және ішкі саясаты.
- •47. Қазақ мемлекеті халықаралық қарым қатынастар жүйесінде(xyii- xyiiIғ)
- •48.Хviii ғ. Қазақстанның ішкі саяси жағдайы.
- •49.Жүздер және қазақ халқының ру-тайпалық құрылымы (XV-xiXғғ.)
- •XVII-XVIII ғғ. Ортасында барлық үш жүздің құрамына 112 рулық-тайпалық бөліністер енген. Халық саны шамамен 2-3 миллион адам болған.
- •1245 Жылы араб графикасымен жазылған «Треджуман түркі уа-араби» кітабында шамамен 2,5 мыңдай сөз енгізілген
- •1917 Ж 30 қазан – Перовскіде (Қызылордада) Кеңес өкіметі бейбіт жолмен орнады.
- •1917 Ж 1 қараша – Ташкентте қарулы күреспен, ал Әулиеатада, Черняевта бейбіт жолмен орнады. Осы жылдың 25 желтоқсанында Қостанайда қарулы күреспен орнады.
- •1918 Ж наурыз Жетісу облысында Кеңес өкіметі орнады. Кеңес үкіметі 1918ж наурызда Жаркентте, Сергиопольде, Талдықорғанда, сәуірдің бас кезінде Лепсіде орнады.
- •1917 Ж қазан – 1918 ж наурыз аралығы Кеңес қкіметі өлкеде түгел орнап бітті.
- •1930Ж ортасындағы қоғам мүшелеріне қарсы ұйымдастырылған қуғын сүргін репрессия саясатын жаппай халыққа қарсы бағытталған террор деуге болады.
- •66. Исатай Тайманұлы және Махамбет Өтемісұлы бастаған көтеріліс
- •67. Кенесары Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық көтеріліс
- •68. Қазақстан Республикасының тәуелсіздігінің қалыптасу кезеңдері. Мемлекеттік тәуелсіздік туралы Декларация. Қр мемлекеттік тәуелсіздігі туралы заң.
- •1917Ж 27 ақапн –Ресей буржуазиялық-демократиялық төңкерісі, монархияның құлауы Елде Қос өкімет орнады:1.Уақытша үкімет бағыты-капитализмді дамыту.2.Жұмысшы, шаруа, солдат депутаттары кеңесі.
- •1989Жылы 18 жарылыс жасау жарияланса, соның 11-ы тоқтатылды.
- •1990Ж. Мамыр – Алматыда “Дүние жүзінің сайлаушылары ядролық қаруға қарсы”атты халықаралық конгресс өткізілді.
- •1991Ж. 28тамыз – Президент Назарбаев Семей полигонын жабу туралы жарлыққа қол қойды.Бұдан басқа республикаа 27жерде 38ядролық жарылыс жасалды.
- •Елтаңба.1992жылы 4маусымда қабылданды. Қ-ның бүгінгі Елтаңбасы – ж.Мәлібеков пен ш.Уәлиханов жемісі.
- •2.Мемлекеттік Ту. 1992жылы 4маусымда қабылданды. Қр Мемлекеттік Туының авторы – Шәкен Ниязбеков.
- •90. Тәуелсіз Қазақстан: саяси құрылымның негіздері, экономикалық дамудағы азаматтың құқықтары мен міндеттері (қр Конституциясының «жалпы ережелерінен»).
- •1993 Жылғы 28 қаңтар –Қазақстан Республикасының тұңғыш Конституциясы қабылданды. Конституцияда негізгі мәселелерге ерекше көңіл бөлінген:
- •1995 Жылғы 30 тамыз-еліміздің жаңа Конституциясы қабылданды. Ерекшеліктері:
XVII-XVIII ғғ. Ортасында барлық үш жүздің құрамына 112 рулық-тайпалық бөліністер енген. Халық саны шамамен 2-3 миллион адам болған.
XV-XVI ғасырларда қазақ хандығының мемелекеттік құрылысы 7 сатыдан қаланды:
-
Ауыл- тустас, қандас адамдардан немесе бірнеше отбасыдан құралған қоғамдық ұйым. Ауылдың басқарушысы- ауылбасы.
-
Ата-аймақ – жеті атадан қосылатын бірнеше ауыл. Басқарушысы-ақсақал.
-
Ру – 10 н/е 15 аймақ. Басқарушысы-рубасы.
-
Арыс – бірнеше ру. Басқарушысы-би.
-
Ұлыс-бірнеше арыс. Билеушісі-сұлтан. Олар хандар мен ақсүйектердің әулетінен болады.
-
Жүз- бірнеше ұлыс. Билеушісі –хан.
-
Хандық- үш жүз. Билеушісі-қаған. Хандар Шыңғыс әулетінен сайланған.
XV ғасырда хандар сайланып қойылатын болған. Хан- азаматтық, әкімшілік, соттық, әскери билікті қолына жинақтаған мемлекет басшысы. Қажетті жағдайда рулық-тайпалық жасақты жинап отырды.
Әскери құрылым.
Біріккен әскер, басқарушысы – жоғарғы қолбасшысы (хан)
Ұлыс әскері, басқарушысы – ұлыс әскерінің басшысы (ұлыс басшысы)
Рулық – тайпалық жасақ, басқарушысы- жасақ басшысы (рубасы)
50. XVII-XVIII ғғ. Қазақстан. «Жеті жарғы ».
17 ғ. 2 ж. Қазақ хандығының жағдайы нашар болды. Өзара қырқысты пайдаланған жоңғарлар Жетісудың бір бөлігін басып алып осы аймақта көшіп жүрген қазақтар мен қырғыздарды бағындырды. Бұқара әскерлері Ташкентті алып, қазақтарды ығыстыра бастапан кезде, қазақ хандарының бірі Жәңгір Бұқар әміршісін жоңғарларға қарсы күресу үшін әскери одақ жасауға көндірді. Жәңгір жоңғарларға қарсы жорықта 1652 ж. қаза тапты. 17 ғ. 90-ж-да жоңғарлардың қазақ жеріне шабуылы бәсеңдеді. Бұл кезде қазақ хандығының нығаюы, қырғыздар мен қазақтар арасындағы одақ және оған қарақалпақтардың қосылуы күшті жүрді.
1680 ж. Жәңгірдің баласы Тәуке (1680-1718) хан болды. Қазақ мемлекетін Тәуке ханның басқарған кезеңі «алтын ғасыр» деп аталады. Сырдария бойында қазақтардың қол астына 32 «қалашық» қараған. Хандықтың әкімшілік орталығы Түркістан қаласы болды. 1748 ж Ресейдің тарихи құжатында: «Тәуке хан өте ақылды адам. Талай-талай оқиғаларды бастан кешкен Тәуке ұзақ өмір сүрді және өз халқының арасында аса құрметке бөленді» деп жазылған. Тәуке бүкіл қазақ мемлекеті мойындаған қазақтың соңғы ханы болды. Оның өлімінен кейін келте хандар бас көтере бастады, соның салдарынан үш жүздің әрқайсысында өз хандары билік етті.
Тәукенің тұсында "Жеті жарғы" деген заңдар жинағы құрастырылды. Жеті жарғы көшпелілердің ел билеу заңы болып табылады. Оның негізгі баптарының мазмұны:
қанға қан алу, яғни бір елдің кісісі өлтірілсе, оған ердің құнын төлеу (ер адамға 1000 қой, әйелге 500); ұрлық, қарақшылық, зорлық-зомбылыққа өлім жазасы кесіледі, жазаны ердің құнын төлеу арқылы жеңілдетуге болады; денеге зақым келтірсе, оған сәйкес құн төленеді (бас бармақ 100 қой, шынашақ 20 қой); егер әйел ерін өлтірсе өлім жазасына кесіледі (егер ағайындары кешірім жасаса, құн төлеумен ғана құтылады, мұндай қылмысты екіқабат әйел жасаса жазадан босатылады); төре мен қожаның құны қарашадан 7 есе артық төленеді; егер ері әйелін өлтірсе, әйел құнын төлейді.
51.XV-XVIII ғғ.Қазақстан (фольклор, жазба ескерткіштер, архитектура)
Қазақстан аумағында түркі тілді халықтардың басымдығынан монғол тілі тараған жоқ. Хан жарлықтары түркі тілінде жазылған. XIV-XV ғасырларда түркі тілдерінің қыпшақ тобындағы қыпшақ-ноғай тармағынан қазақ тілі бөлініп шықты. XI-XII ғ-да әдеби түркі тілі 3 вариантқа бөлінді:Қарлұқ-ұйғыр (шағатай тілі),Ұйғыр-оғыз,Оғыз-қыпшақ
Жазу екі жүйе негізінде қалыптасты:Руна жазуы;Ұйғыр алфавиті.XIV ғ-дан бастап араб алфавиті кең тарады. XIV-XV ғғ.- қыпшақ тіліндегі жазба әдебиеттің дамыған кезеңі. «Кодекс куманикукс» фольклор үлгілері сақталған жинақ (1303ж) Ол Венециядағы қасиетті Марк шіркеуінде сақталуда.