Спектр сонечных электрамагнітных хваляў (паводле б.А. Семенчанка, 2002)

Выпраменьванне	Дыяпазон λ, мкм
Гамма Рэнтгенаўскае Ультрафіялетавае Бачнае святло Інфрачсырвонае Радыёхвалі	Менш 10-4 10-2 – 10-4 0,01 – 0,39 0,40 – 0,76 0,77 – 50 больш 50

Акрамя праменнай радыяцыі, ад Сонца распаўсюджваецца карпускулярнае выпраменьванне ў выглядзе патокаў электрычна заражаных элементарных часцінак, пераважна пратонаў і электронаў. Карпускулярная радыяцыя залежыць ад сонечнай актыўнасці і стварае іанізацыю верхніх слаёў атмасферы, а таксама палярныя ззянні.

4.2. Энергетычная і прыродная асветленасць

Пад энергетычнай асветленасцю разумеецца колькасць праменнай энергіі (шчыльнасць патока радыяцыі), якая паступае на адзінку плошчы за адзінку часу. Энергетычная асветленасць вымяраецца ў Вт/м² (ці кВт/м²). Гэта сведчыць аб тым, што на 1 м² у секунду паступае 1 Дж (ці 1 кДж) праменнай энергіі. За працяглы перыяд (гадзіну, суткі, месяц, год) колькасць праменнай энергіі выражаюць у Дж (ці МДж). У мінулым шчыльнасць патока радыяцыі выражалі ў калорыях: кал/(мін.см²); 1 кал/(мін.см²) = 0,698 кВт/м², 1 ккал/(мін.см²)=41,9 МДж/м².

Прыродная асветленасць ствараецца бачнай часткай сонечных выпраменьванняў, якія здольна ўлавіць вока чалавека. Гэта светавы дыяпазон сонечнай радыяцыі, інакш дыяпазон бачнасці. У гэтым дыяпазоне праменная энергія ўспрымаецца як святло. Адзінкі вымярэння інтэнсіўнасці святла адрозніваюцца ад энергетычных характарыстык сонечнага выпраменьвання. За адзінку светавога патока прыняты люмен (лм) і кадэла (кд). Прыродная асветленасць зямной паверхні прапарцыянальна яе энергетычнай асветленасці прамой, рассеянай і сумарнай радыяцыі.

4.3. Сонечная пастаянная

Сонечнай пастаяннай S_o называецца шчыльнасць патока сонечнай радыяцыі (энергетычная асветленасць) на верхняй мяжы атмасферы на перпендыкулярнай паверхні пры сярэдняй адлегласці ад Зямлі да Сонца. Паводле найноўшых даследаванняў сонечная пастаянная роўная 1367 Вт·м^-2. Аднак сонечная пастаянная зведвае хістанні па двум прычынам. Па-першае, яна хістаецца на працягу года за кошт змяненняў адлегласці Зямлі ад Сонца ў памерах ±3,3 %. Па другое, сонечная пастаянная хістаецца ў сувязі са змяненнямі сонечнай актыўнасці ў невялікіх межах (0,02 %).

4.4. Прамая сонечная радыяцыя

Сонечная радыяцыя распаўсюджваецца ад Сонца ў выглядзе патока паралельных промняў. Праходзячы праз зямную атмасферу, энергія паглынаецца малекуламі газаў і аэразолямі, часткова рассейваецца, а часткова адбіваецца ад воблакаў. Тая частка радыяцыі, якая даходзіць да зямной паверхні непасрэдна ад дыска Сонца, называецца прамой сонечнай радыяцыяй, у адрозненне ад радыяцыі, рассеянай у атмасферы. Максімальная колькасць прамой радыяцыі паступае на паверхню, перпендыкулярную да сонечных промняў, напрыклад, калі Сонца ў зеніце Ѕ (рыс. 4.1).

Рыс. 4.1. Паступленне прамой сонечнай радяцыі на перпендыкулярную да промняў паверхню АВ і на гарызантальную паверхню АС

На гарызантальную паверхню (пад вуглом менш 90º) прыходзіцца меншая колькасць праменнай энергіі S´, прапарцыянальная сінусу вышыні сонца h_○:

S´= S sin h_○ (4.2)

Колькасць прамой сонечнай радыяцыі, якая паступае на гарызантальную паверхню, называецца інсаляцыяй. Колькасць энергіі, што нясуць хвалі пэўнай даўжыні λ, называецца спектральнай шчыльнасцю энергетычнай асветленасці і абазначаецца S_λ.