Жылуөткізгіштік, жылусыйымдылық және жылуөткізгіштік

Деформация және олардың түрлері. Егер қатты денеге сыртқы күш әсер етсе, онда оның құрамындағы бөлшектердiң орналасуы өзгередi, яғни дене деформацияланады. Бұл жағдайда дене сыртқы күшке қарсы әсер жасап, бөлшектердi бастапқы қалпына келтiруге тырысады. Мiне, дененiң деформациялануға қарсы жұмсалатын осы iшкi күшi серпiмдi күштер деп аталады. Егер сыртқы күш жойылса, онда серпiмдi күштер дененiң бастапқы мөлшерiн және формасын қалпына келтiредi. Табиғатта деформацияның екi түрi кездеседi: көлем деформациясы және форма деформациясы.

Таужыныстардың көлемдік деформациясы Көлем деформациясының мысалы ретiнде кубтың қырына перпендикуляр бағытта түсiрiлген күштердiң әсерiнен пайда болатын жан-жақты сығылуды айтуға болады. Дене бөлшектерi бiр-бiрiне бiрдей жақындасып немесе ажырасып, оның тек қана көлемi өзгередi (формасы өзгермейдi).

Серпімділік дегеніміз не? дененiң деформациялануға қарсы жұмсалатын iшкi күшi серпiмдi күштер деп аталады.

Таужыныстардың серпімділік қасиеттері. Гук заңы Таужыныстың серпімділік қасиеттеріне қума, көлденең және беткейлік толқындардың таралу жылдамдықтары (V_p,V_S,V_L,R), толқындардың жұтылу (сіңу) коэффициенттері _Р және _S (жұтылу декременттері _Р, _S) жатады.

Серпімді толқындардың абсолютті серпімді изотропты ортада таралу жылдамдықтарын толқын теңдеуін шешу нәтижесінде табуға болады.

Қума толқынның таралу жылдамдығы, 1.3а - суретте көрсетiлгендей, тау жыныстары бөлшектерiнiң ыдырауы мен сығылуына байланысты, яғни

V_p = = (1.16)

мұнда  - тау жыныстарының тығыздығы, Е - бойлық ыдырау модулi (Юн­га модулi),  - көлденең сығылу модулi (Пуассон коэфициентi), L – Ламе коэффициенті, G – ығысу модулі.

L = (1.17)

Ал көлденең толқынының таралуы зат бөлшектерiнiң тек қана формасын өзгертуiне байланысты болғандықтан (1.3б - сурет), оның таралу жылдамдығы төмендегi формуламен анықталады:

V_S = = . (1.18)

Релей беткейлік толқыны таралу жылдамдығы:

1. V_R= (0,87+1,12) немесе V_R=V_S

Юнг модулі, ығысу модулі, жан-жақты сығылу модулі, Пуассон коэффициенті – осы басты серпімділік тұрақтыларының физикалық сипаттамалары Юнг модулi Е (бойлық серпімділік модулі) деп денеге түсірілген кернеу  мен оның әсерінен болған бойлық деформация (l/l) арасындағы пропорционал коэффициентті айтады, яғни

=Е.

Ығысу модулi  дегенiмiз әрбiр дененiң немесе таужыныстың сыртқы күштер әсерiнен көлемiн өз қалпында сақтай отырып, пішінін өзгертуге қарсылық көрсету қабілетін айтады. Басқаша айтқанда, ығысу модулi сол денеде жылжымалық деформация туғызатын кернеудiң мөлшерiн сипаттайды. Модульдiң өлшем бiрлiгi дин/см²

 = V²_{S ,}

Жан-жақты сығылу модулi  дегенiмiз сыртқы күштiң әсерiнен дененің өз көлемiн белгiлi бiр мөлшерге азайтуын айтады. Яғни бұл коэффициент дененiң V көлемiн V-ға кемiту үшiн түсiрiлетiн P қысымның мөлшерiне сәйкес.

V=-.

Пуассон коэффициенті  деп цилиндрдiң екi басына күш түсiргенде оның диаметрінің өзгеруiнiң (d) ұзындығының өзгеруiне (L) қатынасын атайды, яғни

= -

Таужыныстардың сейсмоакустикалық қасиеттері. Серпімді толқындардлың басты түрлері Таужыныстың сейсмоакустикалық қасиеттерi серпімді толқындардың таралу заңдылықтарын анықтайды. Іс жүзінде, сейсмоакустикалық әдістерді пайдалану өлшенетін сейсмоакустикалық параметрлер мен таужыныстың құрамы, жағдайы және физикалық-механикалық қасиеттері арасындағы байланысқа негізделген Сейсмикалық толқындардың ең басты және бiрiншi түрi алғашқы немесе қума толқын деп аталады (P - prima). Оның көпшiлiк қасиеттерi зат су бетiне түскенде пайда болатын шеңбер түрiнде таралатын толқынға ұқсас. Екiншi бiр маңызды сейсмикалық толқын – көлденең толқын (S - secunda). Бұл толқын таралу кезiнде зат бөлшектерiнiң тербелiсi толқынның таралу бағытына перпендикуляр бағытта өрбiп, олардың формасы өзгередi Аталмыш толқындардан басқа, табиғатта беткейлік толқындар таралады. Таужыныс бетіндегі бөлшектер өзінше ерекше жағдайда орналасады, өйткені, бос беткей бағытында олардың ығысуына кедергі аз болады

Өтімділікті анықтау. Дарси теңдеуі

Өтімділік коэффициенті бойынша таужыныстарды жіктеу

Кеңінен таралған шөгінді таужыныстарының табиғи радиобелсенділігіне сипаттама беріңіз.

Магмалық жыныстарға қарағанда шөгінді жыныстарда радиоактивті элементтердің құрамы өте аз. Мұның себебі, магмалық жыныстардың бұзылуы кезінде радиоактивті заттардың дифференциациясының көптігінен жане шөгінді жиналуымен байланысты. Әсіресе бұл ТҺ қатысты. Карбонатты жыныстарда уран құрамының жоғары болуы, олардың цементтелуімен байланысты. Радиоактивті элементтердің құрамы, жалпы радиоактивтілік кұмтас түрлерінен құмтасты-сазды жане сазды турлеріне өседі.

Кеуектілік. Кеуектілік коэффициенті

Кеуектіліктің түрлері. Таужыныстарының алғашқы (первичной) және екінші (вторичной) кеуектіліктерінің мысалдары

Кеуектілікті анықтау әдістемесі

Урандық (урановый) эквивалент дегеніміз не?

Индуктивті магниттелу деңгейінің магниттік қабілеттілікке тәуелділігі

«Петрофизика» пәнінің мақсаты мен міндеттері

Петрофизикалық модель жайлы түсінік

Петрофизикалық модель деп кеңістікте геологиялық объекті құрылысын белгігі бір ықтималды дәрежеде сипаттайтын әртүрлі физикалық параметрлердің сол көлемде таралуын айтады.

Петрофизикалық модельді тұрғызу үшін петрофизикалық қима, объект жайлы сипаттамалар, таблицалар, формулалар, графиктер қажет. Петрофизикалық модель формасы геологиялық мақсатқа байланысты жасалады, өйткені модель сол объектіні табу үшін жасалады.

Петрофизикалық модельдің бірнеше түрлері бар: априорлық (дәлелсіз), апостериорлық (тәжрибеге негізделген), детерминированный (детерминдерілген), статистикалық,стохастикалық (кездейсоқ), статикалық және динамикалық. Көпшілік жағдайда, алдымен априорлық модел тұрғызылады, кейін зерттеу барысында олар нақытланады.

Петрофизикалық моделдің қалыптасуы

Петрофизикалық аудандау

Петрофизикалық аудандастыру

Жер қырытысының жоғары бөлігінде таралған таужыныстардың петрофизикалық қасиеттерінің таралуы, олардың геологиялық тарихының ұзақ уақыт болғанын көрсетеді. Осы уақыт арасында ірі шөгінді бассейндер (алабтар), таулы қыраттар пайда болып, жар қыртысына магмалық таужыныстары енген, эрозиялық (шайылу) процесстері жүрген.

Бүгінгі таңда түбірлік (коренная) таужыныстарының петрофизикалық қасиеттері жайлы (ең бастысы, магниттік және тығызщдығы) көптеген деректер жиналған. Осы мағлұматтарды тұрыптап талдау арқылы, олардың кеңістікте таралуын карталар арқылы көрсетуге болады. Таужыныстардың басты петрофизикалық қасиеттері таужынысының литологиясымен, жыныстардың текстуралық және құрылымдық ерекшеліктерімен және басқа да көптеген факторлармен байланысты.

Қарастырылып жатқан территорияның аудандастыру негізіне петрофизикалық және геофизикалық сипаттамалар және петрофизикалық байланыстар, коллекторлы таужыныстарының құрылымы мен құрылысын жатады. Аудандастыру жүргізу кезінде:

1) коллекторлы таужыныстарының геологиялық спецификасының табиғатын зерттеу керек;

2) заттық құрамының ролін анықтап білу қажет;

3) петрофизикалық белгілердің кешені бойынша геолого-геофизикалық материалдарды территория аумағында анықтау керек.

Қабаттардың геологиялық спецификасының табиғатын зерттеу кезінде тау жыныстарының қимасы мен ауданы бойынша коллектордың қасиеттерінің өзгерісін анықтау өте қажет.