- •1. «Тіршілік», «қауіп», «қауіпсіздік»,
- •2. «Адам тіршілігінің қауіпсіздігі» пәніне сипаттама беріңіз.
- •3. «Төтенше жағдайлар» түсінігін ашыңыздар.
- •4. Қазақстандағы «Азаматтық қорғаныс»: құрылымы мен қызметтерін түсіндіріңіздер.
- •5. Табиғи қауіптер: боран, бұрқасын, дауыл, найзағайды сипаттаңыз, қауіптен құтылу шараларын көрсетіңіз.
- •6. Табиғи қауіптер: сел, су тасқыны, сырғыма, опырылма
- •8. Діни секталар жөнінде түсінік, олардың түрлерін сипаттаңыз.
- •9. Лаңкестер кепілдікке алған адамдардың өзін-өзі ұстау жолдарын көрсетіңіз.
- •10. «Жер сілкіні» ұғымына анықтама беріңіз, пайда болу себептерін атаңыз.
- •11. Жер сілкінісінің сипаттамалары: ошақ, гипоцентр, эпицентр, тектоникалық толқындар ұғымындарына анықтама беріңіз.
- •14. Жер сілкінісі кезінде ғимарат ішінде және сыртында қандай жерлер қауіпті екенін көрсетіңіз.
- •15. Ядролық, химиялық, бактериологиялық қарулар туралы
- •16. Ядролық қарудың зақымдағыш факторларын келтіріңіз.
- •17.Адам ағзасына әсер етуіне қарай химиялық қарудың жүйелеуін келтіріңіз.
- •18. Радиобелсенді көздерді сипаттаңыз.
- •19,«Дезактивтендіру», «дегаздау»,
- •20.Зиянды химиялық заттардың жүйеленуін келтіріңіз
- •21.«Шу», «діріл» ұғымдарына анықтама беріңіз, ағзаға әсері, олардан қорғану жолдарын сипаттаңыз.
- •22.Лазер сәулесі, ультрадыбыс, инфрадыбыстың ағзаға әсерін көрсетіңіз.
- •23.Иондаушы сәулелер, олардың ағзаға әсерін, қорғану жолдарын сипаттаңыздар.
- •24.Төтенше жағдай кезінде халықты және аймақты қорғау,
- •25.Электромагнитті сәуленің ағзаға әсері және олардан қорғану шараларын сипаттаңыз.
- •26. Компьютермен жұмыс кезіндегі қауіпті, қорғану шараларын бағалаңыз.
- •27.Сәулелі ауруға сипаттама беріңіз.
- •28.Өндірістегі өрт кезіндегі халықтың іс-әрекетін көрсетіңіз.
- •29. Өндірісте жарылыс болған кездегі халықтың іс-әрекетін көрсетіңіз.
- •30. Жанартау атқылауы кезіндегі халықтың іс-әрекетін сипаттаңыз.
- •31. Су басу, сел кезіндегі халықтың іс-әрекетінсипаттаңыз.
- •32. Халықтың қар көшкіні, сырғыма, опырылма кезіндегі
- •33. Халықтың химиялық қауіпті заттардың сырт ортаға шығуына байланысты хабарлаған кездегі іс-әрекетіне алгоритм құрыңыз.
- •34. Аэс-тегі авария және қоршаған ортаға радио белсенді заттар шығуы туралы хабарланғандағы халықтың іс-әрекетіне алгоритм құрыңыз.
- •35. Радиациялық зақымдалу ошағындағы адамдардың іс
- •36.Қоршаған ортаға аса қауіпті ауру қоздырғыштар таралғандығы
- •37. Аса қаупті ауру қоздырғыштары ауаға таралғанда карантин мен обсервация қалай жүргізілетінін түсіндіріңіз.
- •38. Бұлшықетке ине шаншу қалай жүргізілетінін түсіндіріңіз.
- •40. Гидросфераны ластаушы заттардан қорғау шараларын сипаттаңыз.
- •42. Қан кетуін тоқтату әдістерін келтіріңіз.
- •43. «Жара» ұғымын ашыңыз. Жара түрлерін келтіріңіз. Жараны стерильді өңдеу қалай жүзеге асырылатынын түсіндіріңіз.
- •44. «Десмургия» ұғымын ашыңыз. Таңу түрлерін келтіріңіз. Таңғыш материалдарды, таңу техникасын, ережесін атаңыз.
- •46. Сүйек сынуы кезінде жүргізілетін алғашқы көмекті сипаттаңыз.
- •47. Реанимация тәсілдерін сипаттаңыз.
- •48. Клиникалық және биологиялық өлім белгілерін ажыратыңыз.
- •49. Жүрекке массаж жасау техникасын келтіріңіз.
- •50. Өкпені жасанды үрлеу техникасын келтіріңіз.
- •51. Тж кезінде іздестіру-құтқару жұмыстары жүргізілуін сипаттаңыз.
- •52. Күйікке ұшырау, үсікке шалыну кезінде көрсетілетін
- •53. Жануарлар тістеген, жәндіктер шаққан кездегі іс-әрекетке алгоритм құрыңыз.
- •54. Тж кезінде қолданылатын қорғаныс құралдарыңың жүйеленуін келтіріңіз.
- •55. Тж кезінде қолданылатын тыныс мүшесін қорғайтын жеке бас қорғаныс құралдарын сипаттаңыз.
- •56. Тж кезінде қолданылатын теріні қорғайтын жеке бас қорғаныс құралдарын сипаттаңыз.
- •57. Тж кезінде қолданылатын медициналық құралдарды (аи-2 қобдишасы, ипп) сипаттаңыз.
- •58. Радиациялық барлау құралдарының жұмыс істеу принципін келтіріңіз.
- •59. Химиялық барлау құралдарының жұмыс істеу принципін келтіріңіз.
- •60. Тж кезінде қолданылатын ұжымдық қорғаныс құралдарын сипаттаңыз.
22.Лазер сәулесі, ультрадыбыс, инфрадыбыстың ағзаға әсерін көрсетіңіз.
Ультрадыбыс (лат. ultra – шектен тыс, үстінде және дыбыс) – адам құлағына естілмейтін жиілігі 20 кГц-тен жоғары серпімді толқындар. Ультрадыбысты жануарлар (жарғанаттар, балықтар, жәндіктер) қабылдай алады. Ал тербеліс жиілігі 16 Гц-тен төмен дыбыс толқындары инфрадыбыстар деп аталады. Бұл дыбыстарды адам құлағы қабылдамайды, бірақ олар белгілі бір дәрежеде адам организміне әсер етеді. Мысалы, 5 Гц-тен 9 Гц-ке дейінгі жиілік аралығында инфрадыбыстар бауырдың, асқазанның, көкбауырдың тербеліс амплитудаларын арттырады, көкірек қуысында ауыртпалық туғызады, ал 12—14 Гц жиіліктерде құлақта шуыл пайда болады. Инфрадыбыстардың адам организміне кері әсері болғандықтан, олар техникада кеңінен қолданыс таппаған. Алайда инфрадыбыстардың бірнеше жүздеген километрге таралу мүмкіндігі оның әскери мақсатта, балық аулау кәсібінде пайдаланылуына жол ашты. Ультрадыбыстар, керісінше, физикалық және технологиялық әдістерде кеңінен қолданылып отыр. Бұл дыбыстарды адамдар арнайы құралдардың көмегімен естиді және қабылдай алады. Ультрадыбыс толқындарының басты ерекшелігі — оларды дыбыс көзінен белгілі бір бағытта таралатындай етіп бағыттауға болады. Медицинада ультрадыбыс адам денесін ультрадыбыстық тексеру үшін пайдаланылады. Сүйек, май және бұлшық еттер ультрадыбысты түрліше шағылдырады. Электр импульстеріне түрлендірілген бұл шағылған толқындар экранда кескін береді. Ультрадыбыстық тексеру жолымен сырқат адамның денесіндегі әртүрлі ауытқулар — қатерлі ісіктер, дене мүшелері пішінінің өзгерулері анықталады. Ультрадыбыстың көмегімен тастар ұнтакталады, металдарды және аса қатты материалдарды кесу және дәнекерлеу жүзеге асырылады. Алайда ультрадыбысты адамның ұзақ уақыт бойы қабылдауы жүйке жүйесіне әсер етеді, қанның құрамының, сапасының және қысымының өзгеруін, бас ауруын тудырады, құлақ та естімей қалуы мүмкін.
Лазерлі құрылғылар, күшті жарық көзі болып табылады, оптикалық диапазондағы электромагниттік сәулелермен, ол қалыпты жарық көздерінен монохромдылығымен, когеренттілігмен, сонымен қатар күн сәулесінен бөлінетін энергияға тең 109 Вт көлеміндегі энергияның жоғарғы қарқындылығымен бөлінуі. Лазерлі сәулелермен сәулелену кезінде ағзада, мүшелерде, тіндерде, тірі жасушаларда дамитын, биологиялық нәтиже, лазерлі сәулелердің арнайы ерекшеліктеріне жатады.
23.Иондаушы сәулелер, олардың ағзаға әсерін, қорғану жолдарын сипаттаңыздар.
Иондаушы сәулелер, олардың түрлері және сипаттамасы. Қазіргі кезде иондаушы бөлшектердің бақылау және тіркеу үшін өте нәзік тәсілдер мен құралдар қолданылады. Иондаушы сәулелер деп электрон, протон, нейтрон, альфа-бөлшек, мезон, фотон және т.б. сол сияқты қарапайым бөлшектер ағынын айтамыз. Бөлшектердің заттың атомындағы электрон немесе ядромен өзара әсерлесу кулондық, электромагниттік , ядролық күштер арқылы жүзеге асады. Мысалы, газдарға түскен иондаушы бөлшектердің әсерінен еркін электрондар мен иондар туындайды. Сәулеленудің үш түрі грек харіпінің алғашқы әріптерімен аталды: альфа, бета және гамма. Кейіннен альфа-бөлшектің гелийдің алты, ондық ядросы; бета-бөлшектің электрон екендігі, гамма-сәуленің электромагнитті сәулелену екендігі анықталды. Радиоактивтік ыдырау кезінде шығатын бөлшек пен гамма-квант заттармен ықпалдаса отыра өз энергиясын иондануға жүмсайды. Осы сәулелердің ортақ термин ретінде мына сөздер пайдаланылады: иондаушы сәулелену, иондағыш радиация немесе жай ғана радиация. Иондаушы сәулелену - элементті бөлшектер ағынынан (электрон, протон, нейтрон, позитрон) және электрон магнитті сәулелену кванттарынан түратын сәулелену, олардың заттар мен ықпалдасуы бүл заттарда әр түрлі заттардың пайда болуына алып келеді. Радионуклид - атомдық салмағы мен атомдық заряды бар радиоактивті заттың атомы. Бірдей зарядтары бар, алайда атомдық салмағы әр түрлі атомдар осы элементтің изотоптары деп аталады. Радон - дәмі мен иісі жоқ түссіз газ, ауадан 7,5 есе ауыр, радийдың ыдырау өнімі болып табылады. Радон жер қыртысынан біртіндеп бөлінеді, алайда оның сыртқы ауадағы жинақталуы көлемнің әр түрлі нүктелері үшін елеулі ерекшеліктерімен көрінеді. Топырақ эмиссиясын қоспағанда минералдық тектегі қүрылыс материалдары: қиыршық ақ тас, цемент, кірпіш және т.б. радон көздері бола алады. Барлық жыныстарда уран мен торий кездеседі. Ал кейбір жыныстарда, мысалы гранитте уран көбірек жинақталуы мүмкін. қүрылыс материалдарына радон радий ыдырағанда пайда болады. Пайда болған радонның бір бөлігі көзге көрінбейтін тесік арқылы ғимаратқа түседі. Егер ғимарат нашар желдетілсе, ал қүрылыс материалдары мен топырақ уран мен радийдың едәуір үлкен мөлшерін бойында үстаса, онда радон үлкен мөлшерде жиналуы мүмкін. Адамның ғимаратта едәуір уақыт болатындығын ескергенде, ол ала алатын тиімді сәулелену дозасы кәсіпқойлар алатын доза жүктемесінен асып түсуі мүмкін.