Історія економічних вчень
.pdfВ. М. Лісовицький
ІСТОРІЯ
ЕКОНОМІЧНИХ
ВЧЕНЬ
3 тє видання, виправлене та доповнене
Навчальний посібник для студентів вищих навчальних закладів
Рекомендовано Міністерством освіти і науки України
як навчальний посібник для студентів вищих навчальних закладів
Київ «Центр учбової літератури»
2009
ББК 65.02я73 Л 50
УДК 330.8(075.8)
Гриф надано Міністерством освіти і науки України
(Лист № 1.4/18–Г–1937 від 24.07.2008)
Рецензенти:
Воробйов Є. М. – доктор економічних наук професор Харківського національ, ного університету ім. В. Н. Каразіна;
Довгаль О. А. – доктор економічних наук, професор Харківського гуманітарно, го інституту Народна Українська Академія;
Яременко О. Л. – доктор економічних наук, професор, начальник відділу стра, тегії монетарної політики Ради Національного Банку України.
Лісовицький В. М.
Л 50 Історія економічних вчень: 3,тє вид. випр. та доп. Навч. пос. – К.: Центр учбової літератури, 2009. – 240 с.
ISBN 978,966,364,784,5
В навчальному посібнику в історичній послідовності простежується процес розвитку економічної думки з стародавніх часів до наших днів.
Розкриваються характерні особливості методології та теоретичного арсеналу різних шкіл та напрямів економічної науки, з’ясовується внесок представників різно, манітних наукових течій у формування і розвиток економічної теорії. Особливої уваги приділено аналізу сучасних економічних концепцій.
Посібник призначений для студентів економічних спеціальностей, викладачів та всіх, хто цікавиться історією економічної науки.
|
ББК 65.02я73 |
|
УДК 330.8(075.8) |
ISBN 978 966 364 784 5 |
© В. М. Лісовицький, 2009 |
|
© Центр учбової літератури, 2009 |
|
|
|
6 |
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
|||
1. |
|
||
|
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 |
1.1. !" #$!% &'( &) *!# # ( + . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
1.2. ! , ! # ( ' # (- & , . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
1.3. % ( # &) %)$!%/ # . . . . . . . . 12 1.4. # 5 ! /&$%/ # . . . . . . . . . . . . . . 13
2. 7 9 : 7 |
|
; < . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
16 |
2.1. %/ & , #& #& & 5 +!-!$( ! )! ! / &- |
|
%/& ! $!%& >$&. . // . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
16 |
2.2. # 5 ? + !/ # . . . . . . . . . . . . . . . . . |
19 |
2.3. ! %&%/ ! . /! . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
23 |
2.4. # 5 . !. . . . . . . . . . . . . . . . . . |
30 |
3. 7A< 7 9 : 7 : ; |
|
7 XIX .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
35 |
3.1. &+! !, & ") %/( # 5 |
|
"$(> / &) ? -%C ! %(- |
|
*&//5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
35 |
3.2. / D. E. 5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
36 |
3.3. . . $$5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
39 |
4. 7 9 : 7 . . . . . . . . . . . . . . . |
44 |
4.1. ! ' C' 5 . . !$(/,%!. . . . . . . . . . . . |
44 |
4.2. %/ & ! >$! # & . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
47 |
4.3. % ' !$%/ #-,/ C %/ # . . . . . . . . . . . . |
51 |
3
5. G . . . . . . . . . . |
61 |
5.1. %/ & , #& #& & 5 C !/ ? ,#!- |
|
5 ! %&%/%( / . . . . . . . . . . . . . . . . |
61 |
5.2. "H , /,#! 5 C & '&C, !/ !$%/&- +,- |
|
5 %/ # C !'5) . ! %! J. - $(%! 40-) . |
|
XIX %/. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
63 |
5.3. /& C "$& « !C /!$,» . ! %! . . . . . . |
65 |
5.4. 5 C % ' !$+ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
70 |
5.5. %/ & $ ! %&%/%(- # 5 . . . . . . . . . . . |
73 |
6. D 7 G . 7
7 9 |
< 9 ; |
< . . . . . . . . . . . . . |
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 |
6.1. , #& #& & 5 /$ - C & '&-
C& ! *& !$+ , . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 6.2. % # >$& ! *& !$%/%(- !C 5 , . . . . . 83
7. ; ; 9 |
|
9 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
109 |
7.1. ! ! / 5 . . K %! . . . . . . . . . . . 109 7.2. ! C-! ! K % ! %/#!. . . . . . . . . . . . . . 115 7.3. K % ! %( $ - + %/! 5 117 7.4. %/ K % ! %/# . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125
8. 7A< 7 |
;. |
7 E 7 G . . . . . |
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129 |
8.1. J! / & «$!%&- # * 5» . . . . . . . . . . 129 8.2. C-$5 & J )! !KL ! . . . . . . . . . . . . 134 8.3. $" !$( ! / & ! «% ' !$(- & #- -%C ! %/#!» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138 8.4. 5 C ! /& ! %, !%- /! &+ , . . . . . . . . 142 8.5. #! $!%& ! ! ! . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
9. < 7 ;; ; < . . . . . . . . . . . . . 156
9.1. /$ - % "$ %/ /! #$M' 5 %/&/,'- !$+ , . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156 9.2. & ! %( &K %/&/,' !$+ /! K- + #& & 160
9.3./ )$ - - / + , . . . . . . . . . . . . . 164
9.4.'$ -&K %/&/,' !$+ J. , . . . . . . . . 170
9.5. %/&/,' !$+. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172
4
10. D |
|
< 7 G . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
181 |
10.1. 7 %( # 5 C % ' !$+. . . . . . . . . . . . . . . . |
181 |
10.2. J ,#! 5 «C$/& % ' !$+ ,» |
184 |
10.3.C "! ? -%C ! %(- )! + ,. . . . . . . 191
10.4.!$+ & *!#- % ' !$+ , , C !-
'5) . ! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212
. . . . . . . . . . . . . . . . . 214
- |
220 |
! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
237 |
5
$5 /- N " L /,#!/&%5 # %$! &) C C&/ 5) -- *&//5, ") + !/& +! %/ K- +#&/ ,, +,- /& $ -, C ' % #, 5 # ",#!M/(%5 # ' K %? .
+, 5 /! $ -&, , %# M -,, *$ " + +#- 5 %/ #& & 5 K #$M' K, ' C' K, 5 C 5% M- M/( )! + & ?, ' ,#! 5 &) %&%/ .
! /& #% %, !% / !M/( -$&" , 5 %5-!M/( , & ,$, + ! 5 '(- & ,$ - C !-!L !N + +, /& / , N # ",#!L/(%5 %(-. $( & C %/ *>& #- -&K >$5) " /("& + C-$5 # ! %,/ %/( &) C- ' % #, * ! +’5%,#!/&, 5 / K % " #&C !# !$&, ! 5 #&/ & !$& C # & !% . ! ' K C ' % #& & 5, +#&- / ,, " /("& + & &) C-$5 # ! + &) /!C!) %- / & #$M' %,%C$(%/#! L C / %$* 5 %/ &) # (.
5 ' L %/ +#$5L /$( & #&+ ! &/& %' / L & > / /& ' C' # %&%/ ,5#$( C ?, ' ,- #! 5 &, !$ + "&/& C ! /& #&% # & N ? /&- # %/ #& &%/! 5 &) / # #& > 5 &) C "$.
!M & %/ M , &, ") / & ,#!- /&%5 C & '&C, C %$# %/ #&$M %/ . K !,' !L #!*$&) #!*$&) / K, «C-! &)» !" «-!- &)». * ! + &) +!$&>&$! %# K %$ , +!-!$( , C ' % C- >, , %/& & +!K !L %# L %' # $! 'M+ C %$# &) %C " !- "$&+&/&%5 . , C-$5 & %/! !# ) &/!K' # !" % ( # &) %)$!%/ # !%/$( & * #!*$ , 5 !K%, !%- > / -> K !" &) '&$#.
! / /! * +# ,/& ,#!-, ! %C! # %/( &) /- K. %/ &) K %&/( / C %/ *,M/(%5 !K- #!*$ > !C 5 & ! !$+,, 5 "!+,M/(%5 ! #&+ ! &) /-$ -&) C & '&C!). ,, # !M & ! /&$%/ #, %$ , !/&, N '5 >$! !$*&/( #& 5/ # & ,$,. 9)
6
*!M/( # / 5) K % ! ' #, # ' C' 5) %, !% &) - /! &%/ #, # K C$/&' "!-!/( ) & > ) , 5 #.
C & '&C& $!%& >$&, %? ,$( #! # XVIII %/., +!$&- >!M/(%5 L#& & # !K%, !% >&) / 5) $" !$( /, &.
/ M !# !$( &%'&C$& « %/ 5 &) # (» L C-$&"$ # 5 /# % &%$5 /!C # !C 5 # +- #&/ , , &, %&%/ !/&+!' 5 &) + ! (.
%$5 # 5 '(- , %, %/, /& C #& + !/&:
, - ;
;
- -
. |
|
: |
- |
|
|
! ; |
|
|
|
; |
|
- , -;
" ’ # -.
!# !$( &K C % " & !L ! / C-/& /& , )/ # !L %/ M &) # (, !$+,#!/& ' +!# ! 5. C- / ,L ! #&%# /$5 #% L C # /& + %/, '(- , %,, !$ + %- *,L ,#!-, ! !K#!*$ >&), ! , , !#/ !, # )!) /!C!) ,), , &, N +#$5L + +, /& K- # ,/ > M $ -, + !K/& #!*$&K ! !$/& &K %/ , / C + ! 5 %$!-%,C$ K% %/ .
G C C +&' 5 & N C !N 5 + %/, '(- C % " & ! C %& +# /!/&%5 +! ! % M e-mail: barsik@kharkov.ua
7
-.
-.
.
.
1.1.
! , ! 5 %, ,C %/( ,5#$( C / , 5 #&- >,#!/& + ! / -%C ! %( +!# ! 5, +! &$!%5 +#&- #!$!%5 !+ + #& & 5 +#&/ $M %( &) "N& . $5 +! #$5 %# ) C / " $M & C #& ",$& >, !/& !K !'- !$( > %C % "& #& &%/! 5 " * &) %, % #. < C >, & 5#$5$& % " M , , ,, 5 ! ? %,#!$!%5 , #&-$5 " 5- #, / ! &' K, $ -K &) ,5#$(, !% !$( &) !$M #. G C- 5# M C&% %/ *$ %/ ? %!' C ! -%C ! %( ? !' %/ / +>& &$&%5. / K * !% + C$ %,%C$(- %/#! ! $!%& C 5# M *!#& + ! ,%$! &$&%5 -%C !- %( +!# ! 5.
! ) !" #$!% &'( &) *!#!), 5 #& &$& ! / &/ + # ? & &, ,5#$5 + !K>$& #- " !* 5 # # ) % # &) ? !): M & & &) , /!), 5 & & ",$& +" & & +! # '&) *!#, -%C ! %( &) / ! /!- /!), C &%#5 &) #& > M "$(> / &) +!# ! ( -! +!- ' ,C !#$5 -%C ! %( & & %&%/ ! &. &C #& & C &$!- ! & ",$& +! & #!#$%(- '! 5 ! , !C , K%( &K / ! /!/ « /)!>!%/ !», +" & / ! /!/ # « ,! ( <+&», !C&%!-
&K , %/! !# ( , &/! .
$ , #&% &) $& C&% ! "!+!$(/ # K C$&/ # XVIII %/. . ., / ! /,M/(%5 C "$& #$!% %/ , &!K ,, -$! /,M/(%5 # %& & !" # !" #$!% & #, - &/ # " * & #. ! , ! # " !*!L C !-5 + ' &/& C !# #$!% %/ ! +$( !$&, !K , !" #, /-$M#!/& -%C ! %( , 5$( %/( -! 5 + / M +!" +C- 5 %/!"$( %/ K -,/ %/ *!#&.
8
"- , +! !# , /& -$! /,M/( -# %& & K # >&) ! ( !" #$!% &'( &) *!#!) !- $ + : /%( , '! %/# , %%& , # " !*!M & +, 5 ") %/ ! ! , /!C +#&/ , / %- ' / !$+ #!- ,C !#$5 -%C ! %( & & C ' %! &.
&/! 5 *!#- ,C !#$5 -%C ! %( M 5$( %/M %$! !M/( + %/ + ! / &) / ! /!/ #, 5 K>$& !% # '&) # ) '$+!' K. < '$+!' , 5 #& & !$& C #!* ! "-!) #$& &) , + >/ #),#!$&%5 + C "$! & %C ,- * 5 K "%$,-#,#! 5 %$! &) &-!' K &) %&%/ , N #& !- -!$ / -! +!' ' / !$+ #!- ,C !#$5. !- ' 5 + #& > 5 '&) C "$ C &%#5 -%C ! %( / ! /!/&. ! & & L +- , « # ! 5» !%/! #&, !C&- %! # /! !# ( , R-&C/ . ,+!-!$( > , #&-$5 C- "$& -%C ! %(- ,C !#$5 #&$! # !# ( K%( ,
/ ! /!/ « », !#/ %/# 5- C &C&%,L/(%5 ! &- # '! 5 ! !-,C/& " #. /)!>!%/ ! — ' # 5 C
&%/(, C 5 M +, L/(%5 !/ !$( ! #&-! *!#& K %- # &K + %/ / ! /!/, C &%#5 &K #&+ ! M *$ ' L #&- -&. & + /! &) *$ L ) & # *!# &) !L/ # , +$"%/# , >& #& &%/ #,L/(%5 C !'5 !" # # - % & &) C C &L %/# (C 5 &$( &), / !'( &)), , 5 &) ,- L/(%5 +!$, !/& C !' # & # ! % # !K ,. ! % # )- & *!# ! % ! " &'5 / & ,#!$! +! !), C !/ # + !%$5, 5 %C$! ,#!$&%5 5 , !/, !$( K, /! # -> # K ? . « /)!>!%/ » !# #-&K C$ C !/ #, C 5- &) C 5 &), ! /! * C #& %/ K, 5 !$! !$&%5 ! -!- & C !/ &) % ", !M/(%5 !' + C , C # 5 ? / ? % !$( C$/& &.
G ! %' # / ! /!/ # # &/(%5 C&/! 5 /-#$, - &, &/,, N %# &/( C %&/( %/ K , %&%/ , / #!- -> #&) # %& , 5 , /! * ,#!$%5 /$M#!/&-$! /,#!/& + " , *!# #$! &. & '( , + + 5M/(- %5 & #! ' ! # ,/ > 5 #! / %/( , 5 ! #&+ ! !L/(%5 #&- / !/! &, ! !L/(%5 C ! ! %/ *&/&, N " * & & ",$ + !- &) +" * %/ K.
&/! 5 *!#- -,$M#! 5 & , + / M +!" +C- 5 %/!"$( %/ C 5 , # ! +-$5 !$&%5 /! * !#/ ! & +" & ! / ! /!/ # «% &», !C&%!- # IV %/. . . , /! !# ( , &/! . !#&/$# ,L/(%5 #C$!/& ! ' & >$5) !% #&) +! ,C #$( / #! # , C , $& # & - > # %/# M#!/& ! C& ,#!$( ? &, N " C & %/! / #!-
9
# * #&C,% !/& ) ! & +"!/& ' &. $5 -,- $M#! 5 ' ,L/(%5 /! * #& &%/ #,#!/& #! , % M -> #&) + ! #. #/ & « ,! ( <+&» + !K>$& +# / , +!$* %/( * ' M / #! # -> K: 5 N -> ", ,/( - -& &, ", ,/( > # ,#!$& #& &%/ #,#!/& '$5 C / & & # #!-&, !C &$! , , # *!K - & +"$(>,#!/& #&C,% -> K /! & >$5) #& ,C #,#!/& !$&> &, N " C / & ,#!/& "!*! &K # ( ' ! )$". +,- 5 5 &) +! %/ K, #$!%/&) / #!--> #& #- %& ! , +#$&$ #& &%/ #,#!/& ) 5 %/ , /& %/!"$ - +!' !/, !$(- -%C ! %/#!.
!*$& *$, 5 %# &/( C ,5#$5 %/! #& &, L ' ! .
<5 &-! +-!$! #& 5/ # #!*$, $( , ? ,#! C &- '&C # -%C ! %( /& &, 5 & & C /5- %/ ", ,/( ,- #!/&%5 $M &, #%/,C!M & , # %& & # %? 5$(- %/ .
C !#&$, ' /# & %&$& ! !$/&- )! ! / ,, ! $&- > #%/! #$M#!$& #&+ ! & C # &, !$ $/& +- , # ,+!-!$( ( ,* !$& # &) %' .
1.2.
!K"$(>&K / % , '( , C&/! %/! #$5/( !# (-'( &) ?$% ? #. # - + &) — " — L
C > M # M # %/ C !' M, C &%#5 M #& 5/ # - K / !/&' , 5 ! /! !+!$!%5 «( », / "/ #- 5 C !> L -%C ! %/# .
K +-$5 !M/(%5 C "$& #$!% %/ , -! +!' C !' , /-#$. % ? / #&%$#$ML 5 ' !#&) K C +C$ C !' , # + ! !M &, + !, #+!L +#’5+ * # %C ' !$ - +!' K "%5- & ,.
>&K #& !/ &K ?$% ? %/! !# %/ — +!C C- ,#!# $( « !$( *!#&», -%C ! %/# 5 5#$5$ %- " M #! ! / + >! &, *&//5 # ) ) >! # %,%C$(- %/#! H , /,#!$%5 ! +!%! !) +!-!$( #$!% %/ , ! *&//5
% # !%& #& " & # — ! +!%! !) C !/ .
! , , $>- %, !% & ! K , 5 $!/ ! — $ -, +!-!$( ! #$!% %/( * %C &5/& ? / , # M -%C ! %/#!, %$( & « * &K C$,L/(%5 C / , N !$*&/(
10