18Ғ.Француз материализмі.

Бұл 18ғ. Француз материализмі механикалық, метафизикалық материализміне жатады. Көрнекті өкілдерінің бірі-Ламетри. Еңбегі: «Адам-машина». Адамды машина деп, оның жоғарғы интелект екенін байқамады. Дидро фр. Энциклопедиясын ойластырушы болған. Еңбегі: «Табиғатты түсіндіру туралы ойлар». Дүниеде мәңгі қозғалыста болатын материядан басқа ештеңе жоқ деп жазды. Уақыт пен кеңістік материяның өмір сүру формасы. Ол сонымен қатар жақсы заңдар мен саналы басқару әдісіне шақырды. Гельвеций еңбегі: «Ақыл туралы», «Адам, оның ойлау қабілеті мен тәрбиесі». Ақыл, ойлау қабілеті физикалық сезімталдық пен естен туындайды. Ақыл табиғаттың берген сыйы емес, тәрбиенің нәтижесі. Гольбах «Табиғаттан тыс рухани күш бар деп сену –қиял» деп айтты.Материяның өмір сүруі қозғалыстың ө.с. Ал саналық – идея мен заттың бірлігі. Ж.Ж.Руссо қоғамдық прогрестің құндылығы мен адам табиғатының жетілуі туралы мәселені қойды.

Неміс филос.

Неміс филос-ң негізін салған-И.Кант. Канттың шығармашылық кезеңін 2-ге бөлеміз. 1.Сынға дейінгі кезеңде астраномия саласымен айн.2.Сын кезеңінде атақты 3 еңбегін жазды. «Таза зердеге сын», «Тұжырым қабілетіне сын», «Практикалық зердеге сын». Канттың «өзіндік заты»-толық тануға болмайтын мәселелер. Фихте Канттың шәкірті. Еңбегі: «Әрқилы жаңалықты сынау тәжірибесі».Оның пікірінше нақты ө.с. біздің санамыз. Практикалық істен сана бұрын баст. Шеллинг саналық пен санасыздықтың ара-қатынасын ашқан. Еңбегі: «Жаңалық ашу филос-ясы». Гегель диалектиканың негізін салушы. Филос-ясы 3 бөлімнен тұрады.1.логика.2.табиғат филос.3.рух феноменологиясы. Фейербах-антропологиялық материализмді қараст. Дүниенің материядан тұратынын және табиғат санадан тыс екенін дәлелд.

Орыс филос.

Ресми халықшылдық теориясы 2 бағытта уағыздалды.Словянофильдік бағыт- ұлттық дінді, салт дәстүрді ұстана отырып және Қасиетті Русь идеясы негізінде дамуды қолдады.Өкілдері:Хомяков,Киреевский, Аксаков т.б. Хомяков соборшылдық(еркін қауымдастық) идеясын ұсынды. Діни философияялық бағыттың өкілдері: Соловьев, Бердяев, Достаевский т.б. Соловьев жалпы тұтастық(Құдайда барлығы тұтас) идеясын енгізді. Сонымен қатар софиялогия ілімін қараст. Бердяев филос-ң мәні болмыс мәнін субъект, яғни адам арқ. тану.Еңбегі: «Адам және оның еркіндігі туралы».Батысшылдық бағыт-орыс филос-н батысқа тән үлгіде дамуды қолд. және рев.демократтар, материалистер. Өкілдері:Чернышевский, Герцен, Огарев. Діни филос-ң негізін салушылар:Соловьев, Бердяев,Достаевский.

Қазақ филос.

Қазақ жыраулық поэзияның негізін салушы:Асан Қайғы. Асан Қайғы-«Жер ұйықты» іздген утопист ойшыл. Зар заман ақындары:Дулат, Мұрат, Шортанбай. Ағартушылық дәуірдің негізін салушы: Шоқан, Ыбырай, Абай. Шоқанның еңбегі: «Қазақтардағы шамандықтың қалдығы». Абай принципі-«адам бол». Шәкәрім еңбегі-«Үш анық», «Мұсылмандық шарттар». «Үш анықта» ар ождан мәселесін көтерді. Ынсап, әділет, мейірім-үшеуі қосылып, ождан ұғымын береді.

20Ғ.Батыс филос.

20ғ. Батыс филос-сы адам өміріндегі мәселелерді көтерді.Осыған байланысты экзистенциализм(өмір сүру) бағыты п.б. Экзистенциализмнің негізін салушы және иррационалист(ақылға сиымсыз) Кьеркегор «үрей» мәс.Үрей тек адамға тән. Еңбегі: «Үрей және қалтырау». Шопенгауэр «өмірге ерік» және «үрей метафизикасы»(өлім алдындағы үрей) мәселесін көтерді.. Еңбегі: «Дүние,ерік және елестету». Ницше иррац. «билікке ерік» мәс. қарст. Еңбегі: «Жоғары адам» . Камю иррац. «абсурд (мағынасыз)» мәс.қараст. Еңбегі: «Сезиф туралы аңыз», «Бүлікшіл адам».Хайдеггер еңбегі-«Болмыс және уақыт». Болмыс арқ. адам мәнін ашуға тырысты. «Тіл болмыстың үйі». Гадамер - герменевтиканың(мәтінді түсіндіру) негізін салған. Еңбегі: «Ақиқат және әдіс». Ал Қ.Ө.д-де герменевтиканы Ф.Шлейермахер қолд. Ж.П.Сартр адам мәнін, еркіндігін, жауапкершілік мәс.-н көтереді. Еркіндіктің негізінде жатқан-таңдау мәс. Еңбегі: «Экзистенциализм-бұл гуманизм».Фрейд санасыздық теориясының және психоанализдің нег. салған. Санасыздыққа түс көру және жыныстық қатынасты жатқ. Фрейд бойынша «либидо(құштарлық)», «Эрос(махаббат) және «Тонатос(өлім)» деген ұғымдар қолд. К.Юнг ұжымдық санасыздықты қараст. Ол «Аналитикалық психологиясы» еңбегінде «Архетип(алғашқы үлгі)» көмескі сананың тылсымдық құрлымы ретінде көрсетілген. Ясперс тарихтың мәніне көңіл бөлді. Еңбегі: «Тарихтың қайнар бұлағы». Позитивизм(оң, жағымды).Негізін қалаған: О.Конт. Неопозитивизм-Л.Витгенштейн.-тілдің логикалық белгілерін зерт. Еңбегі: «Логикалық-филос-қ» трактат. Постпозитивизм(кейінгі позит.) нег. салған:Поппер, Кун, Фейерабенд, Лакатос. Поппер еңбегі «Ашық қоғам және оның жаулары». Поппер ғылымда кез келген тұжырымды теріске шығаруды білдіретін «фальсификация(жалған деп тану)» деген ұғымды енгізді. Кун еңбегі-«Ғылыми революция құрлымы». Кун «парадигма(үлгі)» қазіргі ғылымның нег. ұғымын енгізді. Прагматизм-пайда д. мағ.білд. тәжiрибеде бекiтiлген, пайда єкелетiн бiлiм. Нег. салған: Пирс. Постиндустралды қоғам нег. салған:Д.Белл. Феноменологияның нег. салған-Гуссерль. Таза сана ілімі ретінде феноменологияның интенциалдығынының(талпыну, зейін қою) нег. салды.