аса кауипты

1-дәріс

КІРІСПЕ

1 Мал ауруларын зертханалық балау мәселелері, әдістері, зерттеу объектілері

2 Пәннің мақсаты мен міндеттері

Жануарлардың көптеген инфекциялық ауруларының арасында аса қауіптілері кездеседі. Халықаралық эпизоотиялық бюроның (ХЭБ) классификациясы бойынша аса қауіпті деп саналатындары А тобына біріктірілген. Бұл топқа жататын аурулардың ошағы шыққан жағдайда ауыл шаруашылық малдарын жаппай зақымдап, мал шаруашылығына үлкен экономикалық шығын келтіреді.

Қазіргі уақытта А тобына енгізілген аурулардың саны 15, олардың 14-і вирустық: аусыл, везикулярлы стоматит, шошқалардың везикулярлы ауруы, ірі қара мал обасы, күйіс қайыратын ұсақ малдардың обасы, нодулярлы дерматит, Рифт алқабының қызбасы, блютанг, ұсақ мүйізді малдардың шешегі, жылқылардың африкалық обасы, шошқалардың африкалық обасы, шошқалардың классикалық обасы, құстардың обасы (тұмау), Ньюкасл, және бір микоплазмоздық: ірі қара малдардың контагиозды плевропневмониясы. Аталған аурулардың кейбір түрлері адамдарға да қауіпті болып саналады.

Бұл топқа жатқызылған аурулардың біразы біздің еліміз үшін экзотикалық болып саналады. Бірақ, кез-келген аса қауіпті жұқпалы аурулар мемлекеттік барьерлерден өтіп, бүкіл әлемге таралуы мүмкін. Сондықтан, ветеринария саласының болашақ мамандары аталған аурулардың таралуына тосқауыл қою үшін олар туралы мәліметтерді біле отырып, уақытында анықтап, басқа аурулардан ажыратып, алдын алу шараларын қолдана білуі қажет.

Осыған орай ұсынылып отырған оқу құралында жануарлар мен құстардың аса қауіпті жұқпалы аурулары қоздырушыларының индикациясы мен идентификациясында, олардың типтері мен тип тармақтарын, анықтауда пайдаланылатын реакциялар, реакция компоненттері мен реакцияларды қою техникалары көрсетілген, сонымен қатар Халықаралық эпизоотиялық бюроның (ХЭБ) классификациясы бойынша аса қауіпті деп саналып, А тобына біріктірілген жануарлар мен құстардың аса қауіпті жұқпалы ауруларының қоздырушылары туралы қысқаша сипаттама және аурудың клиникалық, патологоанатомиялық, дифференциалдық, зертханалық балау әдістері туралы мәліметтер берілген.

Оқу құралы жоғары оқу орынының 051201 – «Ветеринариялық медицина», 051202 – «Ветеринариялық санитария», 050701 – «Биотехнология» мамандықтары бойынша оқитын студенттерге, магистранттар мен аспиранттарға арналған.

2-дәріс

МАЛ АУРУЛАРЫНЫҢ ЗЕРТХАНАЛЫҚ БАЛАУЫНДА ҚОЛДАНЫЛАТЫН СЕРОЛОГИЯЛЫҚ РЕАКЦИЯЛАР

1 Гемагглютинация, преципитация, комплементті байланыстыру реакциялары

2 Иммунофлюоресценция, вирустарды бейтараптау, ИФТ және олардың түрлері

Антиген – антидене реакциялары микроорганизмдердің денеге енген бөгде заттарды залалсыздандыруға бағытталған қорғаныс механизмі болып табылады. Организмнен тыс жағдайда өтетін антиген – антидене реакциялары жануарлар мен құстардың аса қауіпті жұқпалы ауруларын анықтаудағы маңызы өте зор, өйткені бұл реакцияларға тән антигендер мен телімді антиденелердің саны мен сапасын бағалауға мүмкіндік береді. Осы мақсаттарға ұсынылған иммунологиялық реакциялар ауруға шалдыққан малдардың қанындағы антиденелерді белгілі бір ауру қоздырушысына тән антигендердің көмегімен немесе антигендерді оларға үйлесімді антиденелері бар қан сарысуларымен анықтауға жағдай жасайды.

Ветеринариялық медицина тәжірибесінде аса қауіпті жұқпалы ауруларды балауда иммунологиялық реакциялардың ішінен – гемагглютинация, преципитация, комплементті байланыстыру, иммунды флуоресценция реакциялары мен иммунды ферменттік талдау тәсілдері кеңінен қолданылып жүр.

Гемагглютинация реакциясын (ГАР) жиі жағдайда вирустық ауруларды анықтауда қолданады. Бұл реакцияда вирустар эритроциттердің беткейіне адсорбцияланып, олардың бір бірімен желімденуіне негізделген. Гемагглютинацияның белсенділігі телімді қан сарысуларының көмегі арқылы іске асырылады; құрамында белгілі бір ауру қоздырушысына телімді қан сарысуы болған жағдайда гемагглютинация құбылысы байқалмайды.

ГАР қою техникасы. ГАР қою үшін құрамында вирусы бар материалдарды пайдаланады. Реакцияны жүргізер алдында зерттеуге алынған вирусы бар материалды ірі бөлшектерінен ажырату үшін 2000 айн/мин 15-30 минут бойы центрифугалайды немесе сүзгіден өткізеді.

Алдымен шыны түтіктерге 0,5 мл-ден физиологиялық ерітінді құяды. Бірінші түтікке 0,5 мл зерттеуге алынған материалды қосып, араластырғаннан кейін, бірінші тұтіктен 0,5 мл суспензияны екіншісіне, одан үшіншісіне және келесілеріне (1:2048 дейін және одан жоғары) үлестіреді. Сосын әр түрлі сұйылтымдардағы вирусы бар барлық шыны түтіктерге 0,5 мл 1% эритроцит сұйықтығын қосады. Спонтанды гемагглютинацияның алдын алу үшін эритроциттедің бақылауы қатар қойылады. Ол үшін 0,5 мл физиологиялық ерітіндіге 0,5 мл 1% эритроцит сұйықтығы қосылады. Шыны түтіктер тұрған штативті жақсылап шайқағаннан кейін бөлме температурасында 20-30 минутқа (тауық эритроциттерімен қойғанда) немесе 60 минутқа (сүт қоректілер эритроциттерін пайдаланғанда) қалдырады.

Гемагглютинация құбылысы байқалған жағдайда эритроциттер шыны түтіктердің түбіне қарай біркелкі жайылып, жұқа пленка тәрізді (қолшатырға ұқсас) тұнбаға түседі. Агглютинация құбылысы байқалмаса эритроциттер шыны түтіктің түбінде кішкене түйме тәрізді тұнады.

Эритроциттердің шөгу уақыты реакцияға пайдаланылған қоспалардың көлеміне, эритроциттердің түріне және температураға байланысты болады (жағары температурада эритроциттер тез шөгеді). Оң реакция нәтижесі эритроциттердің тұнбаға түсуіне байланысты келесі көрсеткіштермен бағаланады: +++ - эритроциттердің қарқынды және тез агглютинациялануы; ++ - эритроциттердің агглютинациялану қарқындылығы төмен болғанда; + - шыны түтік түбінде болар-болмас эритроциттердің агглютинациясы байқалғанда. Реакция теріс болғанда эритроциттер шыны түтік түбінде түйме тәрізді тұнба түзеді.

Гемагглютинацияны тежеу реакциясы (ГАТР) ауру қоздырушыларының (нькасл, құс тұмауы вирусы, т.б.) эритроциттерді агглютинациялау белсенділігін антиденелердің көмегімен бейтараптауға негізделген. Бұл реакция жаңадан бөліп алған штамдарды идентификациялау, ретроспективті балау, постинфекциялық иммунитетті анықтау, жануарлардың иммунологиялық күйлерін айқындау үшін қолданылады. ГАТР вирус пен қан сарысуының қоспасына эритроциттерді қосу арқылы іске асырылады. Егер қан сарысуының құрамында телімді антиденелер болмаса эритроциттер вируспен агглютинацияланады, ал телімді антиденелер болған жағдайда гемагглютинация құбылысы байқалмайды.

ГАТР қою техникасы. Қан сарысуларының екі еселенген сұйылтымдарын (1:10 нан 1:1280 және одан жоғары) әзірлеу үшін барлық шыны түтіктерге 0,2 мл физиологиялық ерітінді құяды. Бірінші түтікке 0,2 мл зерттеуге алынған қан сарысуын (1:5 қатынасындағы) қосып, араластырғаннан кейін, бірінші тұтіктен 0,2 мл суспензияны екіншісіне, одан үшіншісіне және келесілеріне үлестіру арқылы титрлейді. Сосын барлық шыны түтіктерге 0,2 мл вирус суспензиясын (1:40 қатынасындағы) қосып, жақсылап шайқап, 30-60 минутқа қалдырғаннан кейін 0,2 мл 1% эритроцит ерітіндісін қосады да қайта шайқап, 30-60 минуттан соң реакция нәтижесін оқиды (инкубация уақыты мен температурасы вирустардың түрлеріне байланысты).

Зерттеуге алынған үлгілермен қатар қан сарысуы (0,4мл 1:10 қатынасындағы қан сарысуы + 0,2 мл эритроцит суспензиясы), эритроциттер бақылауы (0,2 мл эритроцит суспензиясы + 0,4 мл физиологиялық ерітінді), гемагглютинациялау бірлігінің бақылаулары қойылады. Гемагглютинацияны тежеу реакциясы нәтижесін эритроциттердің шөгу деңгейіне қарай анықтайды.

Диффузиялық преципитация реакциясы (ДПР) инфекциялық ауруларын балауда және ауру қоздырушыларының антигендік құрылымын анықтауда кеңінен қолданылатын, қарапайым және сезімталдылығы жоғары реакциялардың бірі болып табылады. Бұл реакцияда агар гелінде белгілі бір қашықтықта орналасқан телімді антиген мен антиденелердің бір-бірімен қосылған жерінде ақ түсті сызық – преципитат пайда болады. Әрбір преципитация сызығы тек бір ғана антиген – антидене кешеніне тән. Сондықтан ДПР көмегімен күрделі антигендік жүйені ажыратуға болады. Антиген мен антиденелер бір-біріне сәйкес келмеген жағдайда преципитат пайда болмайды. ДПР-да келесі компоненттер қолданылады: антигендер, қан сарысулары және агар гелі. Гельдегі ДПР күрделі антиген қоспаларының құрамын егжей-тегжейлі талдауға, антигендердің телімділігін анықтауға мүмкіндік береді.

ДПР бөлме температурасында (+18^о – +22^оС) немесе тоңазытқышта (+2^о – +4^оС) және сирек жағдайда термостатта (+37^оС) қойылады. Температура жағдайларына байланысты диффузия жылдамдығы және преципитация сызығының пайда болуы уақытына қарай реакция өзгеріске ұшырайды. Сондықтан, реакцияны міндетті түрде бір қалыпты температурада қою қажет, себебі температура күрт өзгергенде қосымша преципитация сызығы пайда болып, жалған нәтиже беруі мүмкін.

Диффузиялық преципитация реакциясының негізгі компоненті болып агардан дайындалған гель ортасы саналады. Бұл реакцияда құрамы 0,25% калий хлориді мен консервант ретіндегі мертиоляттан тұратын физиологиялық ерітіндідегі 1–1,5 немесе 2% агар қолданылады.

Реакцияны капиллярларда, Петри шыныларында және пластиналардың (зат шыныларының) бетінде қоюға болады.

Диффузиялық преципитация реакциясының капиллярлы әдісі зерттеуге алынған өте аз мөлшердегі реагенттердің антигендік құрылымдарына талдау жүргізуге мүмкіншілік береді. Бұл реакцияда ішкі диаметрі 0,6–0,8 мл болатын пастер түтікшесінен дайындалған капиллярға балқытылған агарды 3–15 мм ұзындықта енгізеді. Сосын қатырылған агары бар капиллярды негізгі түтікшеден 15-20 мм ұзындықта корундты дискімен кесіп алады. Агарлы капиллярдың бір ұшына антигенді, ал екінші жағына телімді қан сарысуын қабаттағаннан кейін (ауа көпіршіктерінің болмауы қажет), майсыздандырылған зат шынысының бетіне қойып, екі ұшын парафинмен бекітп, бөлме температурасында (+18^оС) қалдырады. Алғашқы преципитация сақинасының пайда болуын 2–48 сағаттан соң тіркеуге болады. Преципитация сақинасының пайда болу уақыты агар бағанасының ұзындығына және антиген мен антиденелердің концентрацияларына тәуелді. Пайда болған сақиналардың санын, олардың қалыңдығы мен тығыздығын лупа көмегімен анықтайды.

Петри шыныларындағы ДПР. Бұл әдісте майсыздандырылған таза Петри шынысының түбіне 1–1,5 мм қалыңдықта балқытылған агарды құйып, қатырады. Сосын оның үстіне диаметрі 10–15 мм шұңқыршықтар жасауға арналған матрицаны орналастырып, 5–6 мл агар ерітіндісін құяды. Гель қатқаннан кейін матрицаны абайлап алады. Агар геліндегі пайда болған шеткі шұңқыршаларға антигендерді, ал ортаңғы шұңқыршаға антиденелерді құйған соң Петри шыныларын ылғалды камераға салып, бөлме температурасында қалдырады.

Пластиналардағы ДПР. Реакцияда майсыздандырылған, таза, сызаттары жоқ, беткейі тегіс фотопластиналар немесе зат шынылары қолданылады. Горизонтальды жағдайда қойылған пластина немесе зат шынысының бетіне балқытылған агарды 1 мм қалыңдықта құяды. Әрбір шыны беткейіндегі қатырылған агардың бетіне стандартты трафареттің көмегімен шұңқыршалар ойғаннан кейін пастер пипеткасымен антигендер мен телімді қан сарысуларын құяды. Агары бар пластиналар ылғалы жоқ жерде тұратындықтан тез құрғап қалуын ескере отырып, шұңқыршаларды антиген және антиденелермен тез арада толтыру қажет. Телімді преципиттаттың пайда болуына зерттеуге алынған антигендер мен антиденелердің концентрациялары, ортаңғы және шеткі шұңқыршалардың ара қашықтықтары маңызды роль атқарады. Сондықтан, алдын ала зерттеулер жүргізу арқылы реагенттердің концентрациялары мен шұңқыршалардың ара қашықтықтарын анықтап алған жөн. Агар құйылған шыны бетіндегі шұңқыршалардың саны мен олардың орналасуы жүргізілетін зерттеу жағдайларына байланысты әр түрлі болуы мүмкін. Зерттеуде қолданылатын ингредиенттердің мөлшері 0,02 мл құрайды. Егер преципитациялаушы қан сарысуының белсенділігін анықтау керек болса, онда ортаңғы шұңқыршаға белгілі антигенді құйып, перифериялық шұңқыршаларға қан сарысуларының түрлі сұйылтымдарын үлестіреді. Телімсіз преципитацияның алдын алу үшін бақылау (белгілі антигендер мен сау мал қан сарысулары) қойылады.

Комплементті байланыстыру реакциясы (КБР) ауру малдардан бөлініп алынған ауру қоздырушыларын, олардың типтері мен тип тармақтарын анықтау және вакциналарды дайындауға арналған өндірістік штамдары мен ғылыми-зерттеу жұмыстарында пайдаланылатын зертханалық штамдарын тексеру үшін қолданылады.

Реакция компоненттері: гемолизин, 2%-ды қой эритроциттері, комплемент, стандартты антигендермен гипериммунделген теңіз шошқаларының қан сарысуы, ауру қоздырушыларының өндірістік және типтік штамдарынан дайындалған бақылау антигені, ауру малдардың патологиялық материалдарынан зерттеуге алынған үлгі, 0,85%-ды физиологиялық ерітінді. Комплементті байланыстыру реакциясын қою тәсілі бекітілген нұсқауға сәйкес жүргізіледі және оны әр түрлі көлемде қоюға болады: егер жүргізілетін реакцияның жалпы көлемі 1 мл болса, барлық компоненттер 0,2 мл-ден алынады; ал жүргізілетін реакцияның жалпы көлемі 0,5 мл болса, онда 0,1 мл-ден алынады.

Комплементті байланыстыру реакциясын қою техникасы бірнеше кезеңнен тұрады.

Гемолизинді титреу. Биофабрикадан шығарылған гемолизиннің (1:1 қатынасында глицеринмен консервіленген) негізгі сұйылтымын дайындау үшін, 0,2 мл гемолизинді 9,8 мл физиологиялық ерітіндіде араластырады (1:100). Осы сұйылтымның 1 мл-ін 9 мл физиологиялық ерітіндімен араластырып (1:1000) негізгі ерітіндіні дайындап алады. Негізгі ерітіндіден келесі 1:1500, 1:2000, 1:3000, 1:4000, 1:5000, 1:6000, 1:7000, 1:8000 қатынастарындағы сұйылтымдарды әзірлегеннен соң, гемолизинді 1-кестеде көрсетілген схема бойынша титрлейді.

1-кесте. Гемолизинді титрлеу схемасы

Компоненттер	Гемолизин сұйылтымдары
	1:1000	1:1500	1:2000	1:3000	1:4000	1:5000	1:6000	1:7000
Гемолизин, мл	0,5	0,5	0,5	0,5	0,5	0,5	0,5	0,5
Физиологиялық ерітінді (антиген мен қан сарысуы орнына), мл	1,0	1,0	1,0	1,0	1,0	1,0	1,0	1,0
1:20 сұйылтымындағы комплемент, мл	0,5	0,5	0,5	0,5	0,5	0,5	0,5	0,5
2%-ды қой эритроциті, мл	0,5	0,5	0,5	0,5	0,5	0,5	0,5	0,5
Су моншасында ұстау (+37оС, 10 минут)
Титрлеу нәтижесін анықтау	-	-	-	-	++	+++	++++	++++

Гемолизинді титрлеу кезінде келесі бақылаулар қойылуы қажет: эритроциттер бақылауы – спонтанды гемолиздің болмауы үшін (0,5 мл 2%-ды қой эритроциті + 2 мл физиологиялық ерітінді); гемолизин бақылауы – эритройиттердің комплементсіз гемолизге ұшырауы үшін (0,5 мл 1:1000 қатынасындағы гемолизин + 0,5 мл 2%-ды қой эритроциті + 1,5 мл физиологиялық ерітінді); комплементтің бақылауы – гемолизиннің қатысуынсыз эритроциттердің гемолизге ұшырауының болмауы үшін (0,5 мл 1:20 қатынасындағы комплемент + 0,5 мл 2%-ды қой эритроциті + 1,5 мл физиологиялық ерітінді); гемолитті жүйенің бақылауы (0,5 мл 1:1000 гемолизин + 0,5 мл 2%-ды қой эритроциті + 0,5 мл 1:20 комплемент + 1,5 мл физиологиялық ерітінді).

Титрлеудің нәтижесінде эритроциттерді (комплементтің қатысуымен) гемолизге ұшырата алатын гемолизиннің ең минимальды мөлшердегі титрін анықтап алғаннан кейін, негізгі зерттеу жұмыстарына оның төрт еселенген концентрациясын қолданады. Мысалы, гемолизиннің ақырғы титрі 1:3000 болса, зерттеу жұмысына 1:750 қатынасындағы титрді пайдаланады. 1:1 қатынасында глицеринмен консервіленген гемолизинді 2:750 сұйылтымында алады, яғни 0,2 гемолизин және 74,8 мл физиологиялық ерітіндіні құрайды.

Гемолиттік жүйені дайындау. Жұмысқа қажетті титрдегі гемолизинді тең көлемде 2%-ды қой эритроцитімен араластырады. Гемолиттік жүйені қолданар алдында, эритроциттердің сенсибилизациялануы үшін, +37^оС температураға реттелген термостатта 30 минут бойы ұстайды.

2%-ды қой эритроцитін дайындау үшін 2 мл шайылған қой эритроциттерінің тұнбасына 98 мл физиологиялық ерітіндіні қосады.

Комплементті гемолиттік жүйеде титрлеу жұмыстарын негізгі зерттеуді бастар алдында жүргізеді (2-кестедегі схема бойынша).

2-кесте. Комплементті титрлеу схемасы

Компоненттер	Комплементтің құрамы, %
	0,5	1,0	1,5	2,0	2,5	3,0	3,5	4,0	4,5
1:20 сұйылтымындағы комплемент, мл	0,05	0,1	0,15	0,2	0,25	0,3	0,35	0,4	0,45
Физиологиялық ерітінді, мл	0,45	0,4	0,35	0,3	0,25	0,2	0,15	0,1	0,05
Гемолиттік жүйе	1,0	1,0	1,0	1,0	1,0	1,0	1,0	1,0	1,0
Физиологиялық ерітінді (антиген мен қан сарысуы орнына), мл	1,0	1,0	1,0	1,0	1,0	1,0	1,0	1,0	1,0
Су моншасында ұстау (+37-38оС, 15 минут)
Титрлеу нәтижесін анықтау	++++	+++	++	-	-	-	-	-	-

Комплементтің титрі болып, эритроциттерді толық гемолизге ұшыра алатын ең аз мөлшері саналады. Аусыл вирусының типтерін анықтауда қолданылатын комплементтің титрі 2,5%-дан төмен болмауы қажет.

КБР негізгі зерттеуге комплементті, жұмыс титрінен, 1% артығымен алады. Мысалы, гемолиттік жүйедегі комплементтің титрі 2% болса, негізгі зерттеуге 3%, яғни жұмыс дозасын дайындау үшін 3 мл нативті комплементке 97 мл физиологиялық ерітінді қосады.

Комплементтің сұйылтымын дайындауды, оның белсенділігі мен жұмыс дозасын анықтауды мұқият қадағалау керек. Комплементтің жұмыс дозасы дұрыс таңдалған жағдайда реакция дұрыс жүргізіледі және нақты нәтижелер алынады. Комплементтің артық болуы телімді антигендер мен антиденелерді анықтау нәтижелері дұрыс болмайды, ал комплементтің аз болуы гемолиздің тежелуіне әкеліп соқтырады.

Қан сарысуы. Ауру қоздырушыларының типтерін анықтау үшін биофабрикадан шығарылған телімді қан сарысулары қорабында көрсетілген жұмыс титрінен екі еселенген мөлшерде алынады. Егер, қорапта көрсетілген титр 1:40 болса, жұмыс титрі 1:20 алынады.

Антигендер. Биофабрикадан шығарылған ауру қоздырушыларының телімді антигендері де екі еселенген сұйылтымда қолданылады. Антиген қорабында көрсетілген сұйылтым 1:6 болса, қолданылатын сұйылтым 1:3 құрайды.

Зерттеуге алынған антиген ретінде жануарлардан алынған патологиялық материалдары (ауруға шалдыққан малдардан алынған үлгілер, биосынама қойылған зертханалық тышқандар мен қояндардың ұшалары), құрамында вирусы бар өсінді сұйықтығы. Комплементті байланыстыру реакциясында зерттеуге алынған антигенді бүтіндей (33% суспензия) және 1:2, 1:4, 1:8 сұйылтымдарда тексереді.

Құрамында вирусы бар өсінді сұйықтықтарынан антигендерді алу үшін, оларды 2-3 сағат бойы –20^оС температурада қатырып, еріткеннен кейін сұйықтықты 15 минут бойы 3000 айн/мин центрифугамен тұндырады. Тұнба сұйықтығын +58^о-та белсенділігін жойған соң қайта тұндырып, оны КБР-да антиген ретінде қолданады.

Негізгі зерттеуді жүргізу. Вирустардың типін анықтау үшін негізгі зерттеумен қатар, бақылау – барлық телімді антигендер мен қан сарысулары қойылады (3-кесте).

3-кесте. Аусыл вирусының типтерін анықтауда қойылатын негізгі зерттеу схемасы

Антигендер

Антигендердің жұмыс титрі

Қан сарысуларының титрі

Антигендер бақылауы

Анықталған типі

А 1:30

О 1:40

С 1:20

Азия-1 1:30

Sat-1 1:30

Sat-2 1:20

Sat-3 1:30

Қан сарысуларының жұмыс титрі

1:15

1:20

1:10

1:15

1:15

1:10

1:15

А, титрі 1:4

1:2

++++

-

-

-

-

-

-

-

О, титрі 1:6

1:3

-

++++

-

-

-

-

-

-

С, титрі 1:8

1:4

-

-

++++

-

-

-

-

-

Азия-1, титрі 1:8

1:4

-

-

-

++++

-

-

-

-

Sat-1, титрі 1:8

1:4

-

-

-

-

++++

-

-

-

Sat-2, титрі 1:6

1:3

-

-

-

-

-

++++

-

-

Sat-3, титрі 1:4

1:2

-

-

-

-

-

-

++++

-

Зерттеуге алынған антиген

Бүтін

++++

-

-

-

-

-

-

-

А

1:2

+++

-

-

-

-

-

-

-

1:4

++

-

-

-

-

-

-

-

1:8

-

-

-

-

-

-

-

-

Қан сарысу бақылауы

-

-

-

-

-

-

-

-

Реакцияны қою үшін компоненттер келесі кезекпен құйылады: 1) жұмыс титріндегі барлық телімді қан сарысуларының әр қайсысы бір қатарға (тігінен) 0,2 мл мөлшерінде; 2) жұмыс титріндегі антигендер бірінші қатардағы түтікшелерге (көлденеңінен) 0,2 мл мөлшерінде, әр антиген бір қатарға; 3) зерттеуге алынған антиген 0,2 мл мөлшерінде, әр сұйылтымға бір қатар түтікшеден (көлденеңінен); 4) физиологиялық ерітінді соңғы қатардағы түтікшелерге, антигеннің орнына, көлденеңінен (қан сарысуының бақылау) және қан сарысуының орнына, тігінен (антигендердің бақылауы) 0,2 мл мөлшерде; 5) жұмыс сұйылтымындағы комплементті 0,2 мл-ден барлық түтікшелерге. Түтікшелерді ақырын шайқап, +37-38^оС температураға реттелген су моншасында 20 минут ұстайды; 6) барлық шыны түтікшелерге 0,4 мл-ден гемолиттік жүйені қосып, шайқағаннан кейін қайта су моншасына (+37-38^оС) 30 минутқа қояды. Реакцияны су моншасында тұрғаннан кейін 5-10 минуттан соң оқиды және соңғы нәтижені 10-12 сағаттан кейін анықтайды. Гемолиздің тежелу дәрежесін келесі көрсеткіштер бойынша бағалайды: ++++ - 100% гемолиздің тежелуі; +++ - 75% гемолиздің тежелуі; ++ - 50% гемолиздің тежелуі; + - 25% гемолиздің тежелуі; – - толық гемолизге ұшырауы.