1.6.2.3 Генератордын сырткь! мшездемес!

Генератордын сырткы М1нездемесш Tycipy оныц айналуын номинал жылдамдыкка жеткгзед!, содан кешн номинал кернеу кез!нде номинал токпен жуктейд!. Жуктсуд1 бос жур!ске деЙ1н темендетед!.

К^оздыру т1збект1н кедерпеш жэне айналу жи1л!кт1 тэж1рибе кезшде туракты устайды. Генератордын сырткы мшездемеа 4-суретте келт!р1лген. Жуктеме тогы улкейген сайын генератордын шыга берюшдеп кернеу! темендейд!: бул якор реакциясыньщ магнитс!зденд1ру ерекет! жене якорь Шбег1ндег1 кернеу кулауы. Сырткы М1нездемен1н абсцисс бшгше еще! (сырткы

ы1нездемен!н каталдыгы) генератордын жуктемес!Н алып таста1^андыгы номинал кернеу езгеру1мен багаланады: тэуелсЬ коздырылган генератордын AUhom=5-10%.

1.6.2.4 Генератордын реттеу м1нездемеС1

О

1.6.4 -сурет. Теуелшз

коздьфылатын генератордын

сырткы мшездемес1

Реттеу мшездеме, генератордын жуктемес1 езгергенде оньщ шыга 6epiciHfleri кернеу туракты (номиналга тен) болу ушш, коздыру токты калай езгертш туруды кврсетед1. Генератор жуктеуаз 1степ турран кезде оньщ коздыру орамасында, шыга бер!с1нде номинал кернеу тудыратын, 1%ном. токты орнатады. Содан кешн, генератордын жуктеу! улкейгенге карай, номинал кернеу езгермес ушзн коздыру токты улкейтед!. Осылай м1нездемен!Н улгаймалы кисык сызык I табылады. Генератордын жуктемесш 6ipTe-6ipTe бос жур!ске темендетт м1нездеменщ темен тусет1н кисык сызык 2 табылады. Кисык i жене кисык 2-лердщ арасында жаткан кисык 3-генератордын практикапьщреттеу мшездемеа.

1.6.5 -сурет. Тэуелш

коздырылатын генератордын

реттеу мшездемеа

Тэуелс1з коздырылган генератордын непзп кемшшгьтауелшд! токтын коректенд1ру кездщ кажетпп. Ал кернеуд! кен келемд! реттеу мумкшшшг! жене сырткы мшездемешч б1ршама каттылыгы-онын артыкшылыктары.

! .6.3 Параллель коздырылатын генератор ^;ь

Параллель коздырылатын генератордын коздыру орамасы реттеу реостат аркылы жуктемеге жэне якорге параллель косылады. Демек, машинада озш~ез1 ел1кт!ру принцип! колданады, ягни коздыру орама т!келеи генератордан коректенед!. Генератордын езш-ез! ejiiKTipyi белпл! жагдай орындалганда гана-болуымумк!н.

Бос жур!с ережеде «коздыру орама-якорь» контурга мынадай тендеу жаз/га болады.

26

27

i^dt, (1 -6.3)

мунда е мен i_K - якорь орамасынын ЭК^К-тщ жэне коздыру токтыц лезд! мэндер!;

SRf(=R_K+Rp,r - коздыру шбектщ жиынтык кедерпш; L_K - коздыру орамамен якордьщ жиынтык индуктивтип.

U

Rr

б)

1.6.6-сурет.Параллель коздырылатын генератордьщ принципал схемасы (а) жэне бос журю мшездемес! (б)

Генератордан e=/(i#) вольт-амперлж мшездемес! (тузу сызык 2) 1.6.66-суретте керсетГлген. Тузу сызык 2 абсцисс бшгше у бурышпен ецкейген жэне координат басынан етед!; сондыктан tgy = £R_K больтп шыгады.

Тецдеу 1.6.3-ден табамыз

Демек. егер де (e-i%IRn) болымды болса, онда

di_K/dt>0, (Л.6.4)

ал коздыру ток i_K улкейедь Коздыру тобектеп 6ip кдаыпка тусу ережеа di_K/dt =0 кезшде, ягни бос жур!с ережен!н мшездемес! / тузу сызык, 2~мен нуктеинде киылысканда басталады.

Тенс1зд1к (1.6.3)-дан генератордыц ез1Н-ез1 ел1кттру ушш белпш жагдай орындалганда гана болатыны шыгып тур:

а) егер де баска кез!нде якордщ орамасында басты ЭЩ Якул индукцияланса, тек сол жагдайда генераторда езш-ез! ел1кт!ру процесс! басталады. Бул 3KJ( калдык магнетизимн1д агынымен куралады. Одетте бул агын машинанын магнигпк жуйес1ндег1 гистерезис болгандыктан бар болады. Егер де калдык агын жок болса, онда оны сырткы кездщ тогын коздыру орамадан ж^беру аркылы курады;

б) коздыру орамадан ток i% откен кезде онын MKfc-i F% калдык магнетизмшн МКК,-Ыен жакда багытталган болуы керек. Бул жагдайда, e-i^SR_K айырымнын эреке^мен, ток г_№ коздыру магнитт! агын Ф_к жэне ЭКД есед1.

Егер де керсетшген МЦК-тер карама-карсы болса, онда коздыру магнитик агын калдык магнитизм агыига карсы багытталады да, ал машина магнитазлещиршед! жене ез1н-вз! ел!кт1ру процесс! сол себептен бастала алмайды;

1.6.7-сурет. Параллель коздырылатын генератордьщ сырткы мшездемес!

в) жогаргы корсетшгендей, тузу сызык I^XRif^/ila) абсцисс бшгше енкею бурышы коздыру ораманьщ кедерг1с1не пропорционал. Коздыру т!збект1н кедерпс! вскен кезде бурыш у-да всед!, бул бурыштьщ влшем! коздыру ораманьщ кедерпс1н!ц ауыспалы mohici сындык кедерп R%c мэнше тен болганда тузу сызык, ОВ бос жур^с мшездемешц тузу сызыкты бел1пмен дэл тусед1 (сызык, ОВ). Бул жагдайда e^i^Rn -га, ал езш-ез! ел1кт1ру процесс болуга сол себептен коздыру т1збект!н

мумк1нш1л!г1 жок,. Сондыктан генератор вз!Н-вз1 кедерпс1н!н мэн! Л^г-тен аз болуы керек.

Генератордьщ сырткы мшездемеа, ягни U=f(J^) тэуелдшп (rr^Const; R^ = Const кез!нде) 1,6.7-суретте келт!ршген (кисык 1)- Ол тэуелсйз коздырылатын генератордьщ сырткы М1нездемес1нен темен жатады (кисык 2). Муны былай тус1нд1руге болады: жуктеу еткен кездеп кернеу кулауы жэне якорь реакциясыныц магнитс1зденд!ру эрекет! (уш!нш1 жагдай бар кернеу fZ-дан коздыру ток //<-дын тэуелд!л1п (Ik=U/Y.R_h). Жогаргы кврсет1лген exi жагдайдан кернеу 17-дыц азайганы коздыру ток /j^-ны да азайтады. Жуктеменщ кедерпс1 Rx б1рте-б]рте азайганда жуктеме ток 1_Щ мэнзне дей!н еседц ал содан кей^н жуктеме кедергес! азайганда азая бастайды. Кьюка туйыктау кез!нде 1^1_А^ Сонымен, параллель коздырылатын генераторга кыска туйыктау ережес! катерл! емес. Б1рак та, егер кыска туйьщталу туткиылды болса, онда генератордьщ магниттж т^збеп магните 13денд1 руге улгермейд1 де ток вте улкен (8-10) гном-™ дейш ecyi мумюн (кисык 3). Осы себептен генератордьщ бшгшде улкен тежеуин момент пайда болады, ал коллекторлык бет1ндеп катты ушкьш шашырау айналма отка айнальш Ketyi мумкш. Сол себептен генераторды шамадан артык жуктеу жэне релей корганыш аркылы коргау керек.

-

28

29

1.6.4 Аралас кдодырылатын генератор

Аралас коздырылатын генератордын параллель жэне Т1збект1 коздыру арамадары бар (1.6.8 сурет). Коздыру агынды непзшде параллель орама тудырады. Т1збект1 орама параллель орамага сэйкес косылады (олардыд ЭА косылу ушш); бул жагдай генератордын сырткы мшездемесш катгылау кылады.

К2

б)

1 I

1.6.8-сурет. Аралас коздырылатын генератордын принципнал схемасы (а) жэие оньщ сырткы мшездемелер! (б)

Вгер де тек коздыру ток 1ц ететщ параллель коздыру ораманы коссак, онда жуктеме ток /#- улкейген сайын кернеу U азаяды ( кисык /). Егер де тек т1збект! коздыру ораманы коссак (ол аркьшы коздыру ток 1^ **Ы втед! ), онда ток 1_Ж ескенде кернеу Ода еседд (кисык 2). Т!збект1 ораманын орам сандарын езгерту аркылы жуктеме тогы нелден номиналга дешн улкейтсек, онда кернеу U керне)' ^-ден асып кетед) (кисык 4), Егер де т1збект1 ораманы онын МКД-i параллель орамакыц MKK-me Kepi багытгалган етш коссак, онда генератордын сырткы м!нездемгс1 куламалы езгеред! (кисык ^)- Мысалы, мундай м1нездемелер эскаваторларда колданады, ce6e6i олардын кыска туйыктау токтарын шектеу керек.

Коздыру орамалары свикес косылган аралас коздыралатын генераторлар желкте жуктеме тогы катты earepin турган кездерде, кернеуд! туракты турде устап туру ушш колданады.

1.7 Туракты токтын козгалткыштары

Туракты токтын козгалткыштарыньщ жак;сы реттеу касиеттер! бар жане олардыц айналу жи1л1ктер1н peireyi ауыспалы токтын козгалткыштары электр жетектерхпн курдел! жуйелервде кец колданады.

1.7.1 Крзгалткыш ережедеп электр машинасыньщ непзп тендеулер!

Егер де туракты токтын машинасын туракты токтын кезше. коссак жэне якорь орамаларында ток пайдалы болады. Якорь тогымен коздыру магнитпк ер1стщ езара эрекеттестш якорде М электромагнитпк момента тугызады; б^рак бул момент генератордагыдай тежеутнт емес айландыру момент! болады.

Электромагнитпк моменттщ осер!мен якорь айнала бастайды, ягни машина жел!стен электр энергияны тутыньш оны механикалык энергияга езгертед1 де козгалткыш ережеде жумыс 1стей бастайды. К,озгалткыштын якорь айналган кезде магниттж epicJHiH куш сызыктарын кесед1 де, якорь орамасында ЭЩ, Е_А -ны индукциялайды. Бул ЭЩ-тщ

1.7.1-сурет.К,озралткыш

якорь т1збепндеп ток

жэне ЭКгК-т'щ

багыттары

багыты "он кол" ереже аркылы табылады, ягни 1_а тогына кер! баштгалады, ал сол себептен оны царсы ЭД/(депатайды.

Туракты айналу жи!л1кпен ктеп турган козралткышта

U=E +I ZR_n (17 1)

формуладан кершш тур: козгалткышка косылган кернеу якорь орамасынын ЭКК-1мен жэне якорь тгзбепндеп кернеу кулаумен

(1.7.)-ден якор тогы тец

фШа/Ша (1.7.2)

Тендеу (1.7.1) -д1н ею жагын якорь тогына кебейтсек, онда якорь т1збегшщ куат тендеу!н табамыз:

UI_a=EJ_a+Ia£R_a . (1-7.3)

мунда UJ_a~ козгалткыштын желютен алатын куаты:

EJ_Q~M(V=P₃- козгалткыштын желктен алатын куаты:

IqZRq -якорь тобеиндегт электр шыгынынын куаты. (1,7.3)-т1ц турленд1ру!н былай жазуга болады.

Via- Mo) + lJSR_a. (1-7-4)

Бул тендеудщ талдауы кврсет1п тур: егер де козгалткыштьщ б1л!пндеп жуктемен! улкейтсек, ягни электрматнитак момента улкейтсек онда желютен алынатын UI_a куатка улкейтед1. Жел1ст1н кернеу] туракты болгандыктан

жуктемен^н улкейу! якорь орамасындагы 1_а токтыд уякейу'шен кабаттасады.

Туракты токты машинаны козгалткыш ережеде жумыс ютеген кезде онын ЭЩ-\ жэне айналдыру момент! М генераторга жататын фор? гул ал ары мен аныкталады:

Еа=С_еФп; М=С_мФ1_а, (1.7.5)

30

31

Б1рак та моменттщ башты Kepi болады.

(1.7.1) жене (1.7.5)-тен айналу жишп белпленед1

Туракты токтын козгалткыштарыньщ касиеттер! непзшде коздыру орамаларьшын коректещпру едютершен белпленедь Осы себептен козралткыштар параллель, т1з6екп жэне аралас коздырылатын турлерге белшедг

1.7.2 Параллель коздырылатын козралткьшггар

Коздыру ораманын тобегше R_F> ал якор тпзбегше Я_ж реостаттар косылган. Коздыру орама т!келей желшпен коректенед1, ал сол себептен онын торы /д;якорь

торынан /„-Aait тэуелс!зболады

_а^_еФ- жуктеме токтын eciyine байланысты айналма азаюы.

1.7.3 Т!збект1 коздырылатын козгалткыштар

"Пзбекп коздырылатын козгалткыштыц коздыру ток 1% якорь тога Ja-Fa тен. Сол себептен магнитик агын Ф якорь тогына тэуелд!, ягни Ф^Кф1_а. Моменгпк м!нездемен1ч тур!-гипербола (1.7.3 сурет)

мунда 1/С_еКф= Кз=Const; £к_а/С_еК_Ф^:=К4= Const.

Егер де к,оздыру ораманын кедерпЫ езгермесе, онда коздыру ток 1% туракты боладу, Якорь реакциясыньщ магнитс5зденд1ру орекетш есепке алмаса^, онда кдогалткыштьщ Ф магниттж агьшы жуктемеден теуелс!з деуге болады. Бул жардайда козгалткыштын моментт1к м!нездемес! M^ffld} тузу сызыкты координат басынан отед1 (1.7.2 б сурет)

мунда Сшг- К,- Const. а) ⁺-

б)

1.7.2-сурет. Параллель коздырылатын козгалткыштын схемасы (а) жэне моментпен айналу жйшпНЩ якорь тогынан тэуел;ул!п (б)

Ko3FajiTKbimTbiH жылдамдык, м1нездемес1 де п^/(1а) тузу сызыкты: мукда П(г Ц/С_еФ - бос журк кез1ндеп айналма жиипк;

'б)

2.6.3-сурет.Т1збект1 коздырылран козгалткыштын схемасы (а) жэне моментпен айналу жишгшщ якорь тогынан тэуелдш!П (б)

1.7.4 Аралас коздырылатын козгалткыштар Бул козгалткыштын. айналма жи1л1Г1 тец:

С_е(Ф₁±Ф₂)*

мунда Ф_х жэне Ф₂ параллель жене Ti:i6eKTi орамалар тугызатын магнитак агындар.

"Плюс" танба коздыру орамалардьщ уйгару косылгандарына сэйкес (орамалардын Л^С^-Tepi). Бул жагдаЙда жуктеме ескенде ортак мапштак агын есед!, ал соган карай козгалткыштын, айналма жишп азаяды. К^оздыру орамалар "Kepi" косылса ортак магнитт^к агын азаяды да, айналма жиппк есед1.

Коздыру орамалардын МЩ-терт взгерту аркылы (олардын; т1збектер!нде реостаггардын кедерплер!Н езгерту аркылы) кажегп м1нездемен1 куру^а болади.

32

1.7. 5-сурет. Туракты токтыц козгалткыштарынын механикалык

мшездемелер!: Ьпараллель коздырылатын: 2-Т1збект1 коздырылатын

куаттан тутыну куат P_t ток 1_а айналма тоуелд!л)ктер1 (13.6-сурет) Мшездемелер

сызыкты болады, ал Р]=/(Рз), 1_а=

машиналарга жататын сэйкес м^нездемелер.

6)

M

1.7.4-сурет. Аралас коздырылатын козгалткыштыц схемасы (а) жэне оньщ жылдамдык мшездемеа (б)

1.7.5 Козралткыштардыд механикалык жене жумысшы мшездемелер!

Момент айналма жишктщ арасындагы байланысты керсететш мехаиикалык мшездемедер М^/ТНКкозгалткыщтардын. непзп мшездемелер1.

Параллель кдадырылатын козгалткыштын, момент! M=KiJ_a сол себептен жылдамдык мшездемеш механикалык мшездемеге взгертуге болады:

ягни механикалык мшездеме жылдамдык мшездемёден абсцисс бшктеп масштабты езгерту аркылы табылады (1.7.5 сурет).

Избект! коздырылатын козгалткышка (1.7.10)-нан шырады, 1_А=-Ш/К2, сондыктан

1

С_еФ

\м_ \к₂

(1.7.14) формула бойынша курылган механикалык. М1нездеме 1.7.5- суретте

кврсет1лген кисык 2.

1.7.5 суреттеп керсет!лген механикалык м1нездемелерд! салыстырганда кврш1птур: параллель коздырылатын козгалткыштыц бшгшдеп момент Ш-пен Ш-ге дей!н взгергенде козгалткыштын жылдамдыкы шамалы гана взгеред1 (п,-ден Пз-ге деЙ1н). Мупдай М1нездемен1 катан деп атайды. Якорь т^збепндеп реостаттын кедерпс1н езгерту аркылы крзгалткыщтьщ б1рнеше механикалык м!нездемелер!н табуга болады.

Параллель коздырылатын козгалткыштын коздыру ораманын ■пзбегше коргагыш койылмайды, себеб! бул т!збек ажыратылып кеткенде, ярни коздыру ток жок болып кеткенде, козгалткыштьщ айналма жиш1п кенет ocin кетед1, ал бул жагдаи якордщ тогын улкейт!п коллектордын шецберл!к отын тудырады.

'Пзбект! козгалткышты

жуктемес!з орнынан Ж1беруге болмайды, ейтксн! бул жагдайда айналма жи1лш кенет ecin кетед!.

К,озгалткьшггардыц жумысы

м!нездемелер! деген1м!з U= Const

жэне Iff Const кез1ндеп

козгалткьшггык б1л!пндег1 Р₂

жи1л!к п, момент М жоне ПЖ

п⁼/(Рг) жене M^/fF^ тузу

f(Pj) жйне r\-j(P2) барлык электр

1.7.6-сурет. Жумысшы мшездемелер!: а) параллель коздырылатын козгаткыш; б) тгзбектеп коздырылатын козгаткыга

1.7.6 Козгалткышты орнынан козгау

Крзгалткышты орнынан козгаганда:

а) козгалткышты ж!беру момент! жетк!лЁкт! болуы керек;

б) ж^беру ток шект! болуы керек.

34

35

U-R

тогын азайтады f/_g~

Ж16еру ddicmepi

Туракты токтыц козгалткыштарын орнынан ж!берудщ уш ЭД1С1 бар:

а) тура ж1беру: бул жардайда якорь орамасы тшелей желюке косылады;

б) реостат аркылы жШеру: пул жагдайда жзберу токты кем:ту ушш якорь Т1збепне реостатты косады;

в) кернеудд ыргакты езгерту аркылы коректенд1ру.

1.7.6.1 Тураж!беру

Якорь тогы /_а айналма жишгше тэуелд!

Сол себеппен козгалткышты орнынан тура ж!берген кезде (п~0) Kepi 3KJK_E_a нелге ген., ал якорь пзбегшщ кедерпсшен ж!беру ток ете улкен болады.

аж U£Aa-

Бул жагдан айналдыру моментп улкейтед! де машинанын бшгше сыну к,аушш тугызады. Сондыктан тура жШеру эд]с} тек аз куатты (б!рнеше жуз ватт) козгалткыштар>а колданады. 'Гур^а ж!берген кезде Ж1беру токтьщ б^/шдггажетед1

.7.6.2 Якорь Т1збегше реостат косу аркылы ж!беру

Бул ЭД1С козгалткышты орнынан ж1беру кезшде кен; колданады. Ж1беру басты кезшде п=0, ал ток ^аж^ЩКа+Ккос)- Жберу реостаттьщ мзксимал кедерпс1н1н мэнш ж!беру ток 1_аж= (1,4-2, ОЛяолгДан аспайтын к,ыльш тагшайды. Козгалткышты орнынан ж^бёрген кезде рычаг 6ipiHini аралык контакт /-де турады да якор Т13беп R_Xp=Ri+R₂+R3-rRj кедерп аркылы желюке косылады.

1.7.7-сурет. Реостат аркылы Коздыру орамада рычаг жэне шипа козгалткышты орнынак эюберу _{ш арад},_{1ЛЬ1 жел};_{ске жалгасады}.

схемасы Якорь Т1збег!нде ток пайда

болранда ж^беру момент мен! максимал М^.млкс болады да, оныц ecepi мен якорь айкала басталады. Ж1беру басты период кезшде ж^беру кедерп максимал мошне сайкес 5 реостаттан мшездеме бойынша етед1. (!.7.8а-сурет)

Коздыру ораманын Т1збег1ндег1 реостат Rp -Д1Н кедерпа бул кезде нелге тен,, ал бул жагдай ток 1_К -ны жене магнитт^к агын Ф-ты максимал кылады. Жылдамдык ескен сайын казгалткыштын момент! темендейд!: мунын себеб! айналма жишк ескенде кер! ЭКК ( Е_а~С_еФИ ) улкейедд, ал бул жагдай якорь

36

). Момент Ыж минимумга жеткенде ж!беру

реостаттын 6ipmmi саты (R_t) т1збектен шыгарылады да, момент кайтады М_ж максимумга жетед1. К,озгатк,ыш 4 реостаттык, мшездеме бойынша жумыс (стейд). Осылай ж'(6еру реостаттын кедерпсш жайдай темендету аркылы 3 жэне 2 реостаттын мшездемелердщ узшдшер1 аркылы козгалткыштьщ орынды мшездемес1 7-ге дей^н екп!ндшед1. Реостаттын жеке сатылары т1збектен шыгарылган кезде якор тога 1_а макс.мвН1не жетед! (1.7.8 сурет). Якорь тошнын езгеру1не сэйкес электроманитпк момент М-де езгер!п турады. 1.7.8б-суретте штрихталган сала динамикалык Мдцц=*М-Мж моменттщ мэнше сэйкес туракты айналма жишкке дей!н екпшдейд1.

1.7.6.3 Кержтещцру кернеуд! азайту аркылы ж!беру

Улкен куатты козралткьшггы реостат аркылы орнынан ж1беру максатсыз себеб! электр шыгындар улкейед!. Сол себептен улкен куатты козгалткыштарды кернеуд1 азайту аркылы орнына ж1беред1, ягни ж!беру токты азайту аркылы. Бул ушш кернеу! ретелетш белек туракты токтьщ кез1 кажепч (генератор елде баскарылмалы тузетк^ш), Мундай кез козгалыштын айналу жиш1пн реттеу кезшде де колданады. у

а) ^/- б)

1а ₄п ,М п.

1.7.8-сурет. Реостат Ж1беру кезшдеп жи1л1КТ1н, моментш жене якорь торыньщ езгеру графиктер!

1.7.7 К,озгалткыштыд айналма жишгш реттеу

Айналма жиШктпг реттеу odicmepi Туракты токтьщ козгалткышынын айналма жиш!п тен:

UWRR)

_е

(1.7.16}-даншыгатын корытынды - айналма жишкт1 уш едюпен реттеуге болады;

37

а) коректенд1ру кернеу U-ды езгерту аркылы;

б) якорь т!збегше косымша реостат R_KOc енпзу аркылы;

в) магнигпк агын Ф~ты езгерту аркылы.

1.7.7.1. К,орнсктещпру кернеуд! езгерту

Керектенд1ру кернеу £//-ден С/?-ге дейш озгергенде айналма жишктер мына формулалар аркылы белпленедк

С_еФ

С_еФ С_еФ

_{1 ^}

^г С_еФ С_еФ С_еФ ^иг

Параллель коздырылатын козгалкыщтын. бос журю кезшдеп айнална

ал

жишктер! кернеулердщ езгеруше иропорционал, ягни

] ,7.9-сурет.Айнымалы жиш1кт1н кернеу езгерту аркылы реттеген кездег! жылдамдык жэне механикальщ м1нездемелер1

жуктеменщ эсер!мен айналма жиш!ктердщ азаюлары ( Mff= Const) туракты, ягни A/ti= Ani=Const. Сол себептен колгалткыштьщ жылдамдык мшездемелер! 1,2,3 параллельсызыктардантукымдастыгыболыпквр]нед! (!.7.9,а-сурет).

1.7.7.2 Якорь пзбепне косьшша реостатты ецг1зу

Якорь Т1збепне реостатты енпзген кезде жуктеме ескенде айналма жяшк

темендейд! „ = ^и ~^1а ^" ⁺..^д^^с ^ ^{1) I}ai^i:Ra ^{+ R}koc} _,

с_еф ~с_еф с_еф ~^п°

Паралелль коздырылатын козгалкыштьщ жылдамдык, жэне механикалык м!нездемелер) 1.7.10 суретте керсет1лген: /-орынды ( R_KOc -0 ); 2-реостатты

(Rtioc>0 ). Бос жур1скезшде ек! мшездемелердщ айналма жшлжтер! тец болады {n-n,i), ал жуктелген кезде эртурЛ! болады. (Ап_ар^Апр_Еос)- Якорь токтары тен кезде Ana?/An_Pt.oc~£&а^(2LRq + "КОС )

Негурлым косьшша кедерп улкеиген сайын сорурлым жуктеме ескен сайьш айналма жишк куламалы болады. Бул реттеу эд!ст!ц непзп кемш!Л1п-реостаттагыш электр шыгындарын eciyi (acipece айналма жи!л5к темен болганда).

1.7.7.3 Магнитик агынды езгерту

Магнигпк агынды взгерту уш!н козгалткыштьщ тоган реттеу керек. Эрт\'рЛ1

Ф\ жэне Ф2 магнитт1к агындар кез1нде ДП_О0 айналма жиiлiктep мына

формулалармен белпленед!

Щ=

-=пог*Ч

Параллель коздырылатын козгалткышта бос жур1с кездеп айналма жи!л!кте жвне айналма жишктердщ магнитик ер1стерд!Н мэндер1не Kepi пропорционал:

Сонымен козгалгыштын. ] жене 2 жылдамдык мшездемелер] эртурл1 Ф1 жэне Ф2 MarHKTTiK агындар кез1нде 6ip-6ipiHe параллель емес ( 1.7.11 а-сурет).

1.7.10-сурет.Параллель коздырылатын

козгалткыштын реостат аркылы айналма

жишгш реттеген кездеп жылдамдык

жэне механикалык мшездемелер

1,7.11-сурет.Параллель коздырылатын айналма жи1л!пн магнитт1к

агынды езгерту аркылы реттеген кездег1 жылдамдыгы (а) жоие

механикалык М1нездемелер1 (б)

38

Бул мшездемелер айналма жишп нельге тен болганда А нуктеден киылысады, ce6e6i бул жагдайда якор торы 1_аК магниток агыннан тэуелд! емес:

мунда п= 0 кез^нде 1_аК токты кыска туйыктау тогы деп атайды.

Эртурл! магниток агындарга сойкес кыска туйыктау кезшдеп моменттерш салыстыра табамыз

Сонымен магниток агын азайганда бос журю кезшдеп айналма жшлт д!, ал кыска туйыктау кездеп момент азаяды. Сондыктан, артурл1 магниток агындарга салынран механикалык мжездемелер моментшщ мэн! М_кр-те тен кезде килысады (1,7.11б-сурет).

Сол сиякты, т!збект1 коздырылатын козгалткыштыц да механикалык мшездемеы орнатылады (1,7.12а-сурет).

а) б) .

П

м

1.7.12-сурет.Т1збект1 козгалткыштыц механикалык м1нездемелер1 (а) жэне речтеу реостатты енпзу схемасы (б)

'Пзбект! коздырылатын козгалткыштардыд магни-гпк агынын езгерту Я_кк реттеу реостат аркылы жузеге асырылады (1.7.126-сурет).

1.7.8 Козгалткыштардьщ тежелу ережелер!ндеп жумыстары

Электр тежелулердщ турлерг

Электр козгалткыштар механизмдер! жылжытумен 6ipre оларды тежелуге де колданады. Электр тежелу механикалык тежеу!штерд1 колданбай механизмд) токтат>та елде онын айналма жишгш азайтуга мумюншшк беред!.

Электр тежелуш уш турге ажыратады: 1} рекуперативтж тежелу жел1ске электр энергиями кайтарып тежелу; 2) динамикапык элде реостаттык. тежелу-

якорь орамасына крсылган реостатты корытылган злектр энергияны сонд!ру аркылы тежелу; 3) электрмагниттж тежелу Kepi косу аркылы тежелу.

Барлык керсетшген ережелерде электрмагнит момент! М тежелу болады, ягни айналма жишк я-ге Kepi багытталган.