4.5 Танаптардың құнарлығы ескере отырып, жобаланған өнімділікті алуға керекті тыңайтқыштар мөлшерін анықтау

1-кестеге сүйене отырып шаруашылық бойынша минералды заттар мөлшері: жылжымалы фосфор, орташа 27 мг/кг; гидролитикалык сілтілі азот, төмен 7 мг/кг; ауыспалы калий көтерінкі, 272 мг/кг. Қарашірінді мөлшері, төмен 2,1%. Осы кестеге қарап отырып біздің шаруашылыққа азот, фосфар тыңайтқыштары керек. Шаруашылықтың бір жылдық минералды тыңайтқыштардың қажеттілігі. 4-суретке қарап 15748 га-ға қанша тыңайтқыш қажет екенін есептейік.

Азот тыңайтқышын енгізу мөлшерін формуламен есептейміз:

Дn= (Nопт- N нақты ) * К * ТКылғ (5)

мұнда, Дn- азот жетіспеушілігі, ә.е.з./ га кг.

Nопт- дақылға қажетті топырақтың 0-40см қабатындағы N-NO₃ -тің оңтайлы мөлшері, мг/кг;.

N нақты - топырақтың 0-40см қабатындағы N-NO₃ -тің нақты мөлшері, мг/кг;

К – 7,5 кг-ға тең топырақтың 1 мг N-NO₃ тыңайтқыш эквиваленті

ТКылғ- ылғалдандыруға байланысты коэффициенті

ТКылғ= ЖШ нақты/ ЖШ норм (6)

мұнда, ЖШ нақты - нақты су 235 мм.

ЖШ норм – нормалық су 275 мм

ТКылғ = 235/ 275= 0,86

Азот тыңайтқышын енгізу мөлшерін

Дn= (12 - 7) * 7,5 * 0,86 = 32,3≈35 кг ә.е.з./га

кесте 11

Азот тыңайтқышпен камтамас етілуі.

Қамтамасыз етілуі N-NO3	Енгізу көлемі, га	Мөлшері N-NO3 мг/ кг	Тыңайтқыштың мөлшері, т
Төмен	5372	6	537,2

Әсер етуші затты физиқалық туққа аудару, амиак селитра тыңайтқышы ә.е.з. 34.6 %

N-35/ 34,6 =1ц/га. 5372 га*1ц =5372 ц/га немесе 537,2 тонна амиак селитрасы.

Фосфар тыңайткышын енгізу мөлшерін формуламен есептейміз:

Др = ( Ропт- Рнақты) * К (7)

мұнда, Др – фосфар жетіспеушілігі, кг ә.е.з

Р опт – топырақтың 0-20см қабатындағы жылжымалы фосфордың оңтайлы мөлшері, мг/кг;

Р нақты - – топырақтың 0-20см қабатындағы жылжымалы фосфордың нақты мөлшері, мг/кг;

10 – фосфор тыңайтқышының эквиваленті (К), яғни топырақтағы жылжымалы фосфордың мөлшерін 1 мг-ға арттыру үшін 10 кг фосфор тыңайтқышын енгізу керек

Др = ( 35- 27) * 10 = 80 кгә.е.з

кесте 12 Фосфор тыңайтқышпен қамтамас етілуі.
Қамтамас етілуі Р2О5	Енгізу көлемі, га	Мөлшері Р2О5 мг/кг топырақта	Тыңайтқыштың мөлшері, т
Орташа	8700	27	1479

Әсер етуші затты физиқалық туққа аудару, кос суперфосфат тыңайтқышы ә.е.з. 46%

Р- 80/46 = 1,7 ц/га 8700 га * 1,7 ц/га = 14790 ц немесе 1479 тонна кос суперфофат

Калий тыңайткышын енгізу мөлшерін формуламен есептейміз:

Дк = ( Копт- Кнақты) * 5,6 (8)

мұнда, Дк – калий жетіспеушілігі, кг ә.е.з

К опт – топырақта калийдің оңтайлы мөлшері мг/кг.

К нақты - топырақта калийдің нақты мөлшері мг/кг

5,6 – эквивалент тыңайтқышын аудару 1 мг/кг топырақта

Дк = (40-26,5) * 5,6=75,6 ≈ 80 кг ә.е.з./га

кесте 13 Калий тыңайтқышпен қамтамас етілуі.
Қамтамас етілуі К2О	Енгізу көлемі, га	Мөлшері К2О мг/кг топырақта	Тыңайтқыштың мөлшері, т
Орташа	3943	26,5	591,4

К-80/55 =1,5ц/га 3943 га*1,5 ц/га=5914 ц немесе 591,4 тонна

Шаруашылыққа амиак селитрасы 537,2 тонна, 1479 тоннадай кос суперфосфат және 591,4 тонна хлорлы калий керек.

Топырақты қөректік заттармен көректендірудің біріншіден минералды және органикалық тыңайтқыштарды енгізуімен байланысты. Кешенді Джон Дир, Бьюлер тракторлармен себумен бірге азот 10-15 кг/га, фосфор 20 кг/га тыңайтқыштарын енгіземіз. Ротациядағы парлы танапқа К₈₀ кг ә.е.з./га МТЗ-80 + 1-РМГ-4А агрегатымен енгіземіз

Жақсы өнім алу үшін бізге минералды тыңайтқыштарды колдануымызға керек және де олардың бағалары бізге қолайлы болуы керек.

Казіргі кезде біздің еліміз ауылшаруашылыққа көптеген жеңілдіктер жасалынып жатыр мысалы, минералды тыңайтқыштарды сатып алғанда мемлекеттік дотация бар.