Вариант 1

I Образуйте от данных слов форму множественного числа и запишите их.

Сђгать, ханым, укучы, китап, кеше, акча, абый, тарак, т¿н, с¿лге, шђм, пыяла, авыл, иртђ, ђби.

II Постройте правильные предложения из данных слов и переведите их на русский язык.

1. син, абыећ, киттећ, белђн, кибеткђ.

2. белђн, институтка, трамвай, мин, килђм.

3. кичђ, килде, белђн, бабай, авылдан, ђби, безгђ.

4. лђкин, юк, болытлы, яћгыр, бºген, к¿н.

5. туган, иртђгђ, булачак, ђниемнећ.

III Закончите предложения

1. Мин кибеттђ й¿з илле сум алтмыш тиен (заплатил).

2. Якшђмбедђ безгђ Мђскђºдђн ђтинећ дуслары (приехали).

3. Килђсе елга без гаилђбез белђн Кырымга ял итђргђ (поедем).

4. Ул ђнигђ Марат турында (не скажет).

5. Алсу университетны ºткђн ел (оказывается закончила).

IV Поставьте вопросы к выделенным словам.

1. Яћа елдан соћ студентлар зачет ³ђм имтиханнарга ђзерлђнђлђр.

2. Муса Ќђлил кºп миллионлаган Европа, Америка, Азия халыкларына таныш шагыйрь.

3. Б¿ек татар шагыйре балалар ¿чен бик кºп шигырьлђр язып калдырган.

4. Бºгенге к¿ндђ республикада 4 миллионнан артык кеше яши.

V а) Прочтите и устно переведите 1 абзац текста. Перепишите и письменно переведите 2,3 абзацы.

б) Прочтите последний (8-ой) абзац текста и ответьте письменно на следующий вопрос:

Кол Шђриф мђчетен кая сала башлыйлар?

КОЛ ШЂРИФ МЂЧЕТЕ

1. Казан Кремле эчендђге биш таш мђчетнећ берсе ³ђм ић зурысы, ић атаклысы Кол шђриф исемен й¿рткђн. Риваятьлђргђ караганда, мђчет искиткеч матур, бай итеп бизђлгђн булган. Аныћ эче Казанныћ барлык ир халкы сыярлык иркен була. Ђ Казан ханлыгыныћ башкаласында ул чорда, т¿рле чыганакларга караганда, 30 мећнђн алып 50 мећгђ хђтле кеше яшђгђн. Кол Шђриф мђчете ºзђк мђчет булып саналган.

2. Бу мђчетнећ имамы булып Ђл-М¿хђммђт улы Ядкђр Кол-Ђшрђф эшлђгђн. Гади халык аны ºз итеп Кол Шђриф дип й¿рткђн. Аны пђйгамбђрлђр нђселеннђн чыккан изге кеше дип уйлаганнар. Шул ук вакытта Кол Ђшрђф ханлыкныћ беренче м¿фтие дђ булган. Халык риваятьлђрендђ аны т¿рлечђ атыйлар: Кол Шђриф, Шђрифкол, Ђшрђфкол ³.б. Мђрќани аныћ турында болай дип язып калдырган: «Ул ислам ханнары ³ђм шђ³ђр халкы алдында бик м¿хтђрђм кеше булган. Русия кнђзлђре Казан ханнарына илче ќибђреп, хатлар язганда, мулла Шђриф-Кол исеменђ дђ хатлар ³ђм бºлђклђр ќибђрђлђр иде, диделђр. Русиялелђр Казанга ³¿ќºм иткђн вакытта, ул ºзенећ иярченнђрен янына ќыеп, мђдрђсђгђ кереп, аныћ тºбђсе ¿стендђ урыслар белђн каты сугышып, мђдрђсђ тубђсеннђн чђнчеп т¿шерелеп, вафат булды»

3. Мђрќани телгђ алган мђдрђсђ – Кол Шђриф мђчете каршындагы зур мђдрђсђ. Мондый мђдрђсђлђр ³ђр мђчет каршында була, лђкин ић зурысы, ић абруйлысы Кол Шђриф мђчетенеке . Аны хђтта университет дип тђ й¿ртђлђр. Университет бинасында шактый бай китапханђ дђ була. Аны С¿ембикђ китапханђсе дип тђ й¿ртђлђр. Аныћ бер ¿лешен С¿ембикђне ºзе белђн бергђ Мђскђºгђ алып китђлђр. Т¿п ¿леше исђ Казанны алган чакта юк була.

4. Кыскасы, мђчетнећ имамы Кол Шђриф ул чорныћ зур галиме ³ђм укытучысы була. Моннан тыш, ул кºренекле дђºлђт эшлеклесе дђ XVI гасырныћ беренче яртысында Казан ханлыгы исеменнђн илче сыйфатында Мђскђºгђ й¿ри. Рус х¿кºмђте белђн с¿йлђш´лђр алып бара, килешºлђр т¿зи. Шул ук вакытта аныћ шагыйрь булуын да ђйтеп китђргђ кирђк. Ул язганнардан безнећ чорга дºрт газђл килеп ќиткђн.

5. Ќ¿м³ºриятебезнећ бђйсезлеге турында декларация кабул ителгђч, Кол Шђриф мђчетен яћадан торгызу турында мђсьђлђ кºтђрелђ. Мђчетне элеккеге урыннан бераз читтђрђк (элек ул Благовещение чиркђве урынында булган) сала башлыйлар. Проектны атаклы татар архитекторы Искђндђр Сайфуллин ясый.

Пояснения к тексту

Риваять – сказание, быль.

Чыганак – источник.

Раславынча – по утверждению.

Калып – шаблон

Абруйлы – авторитетный.

Дђºлђт эшлеклесе – государственный деятель.